X uzuridagi pedagog kadrlar

rasm. Loyщa ta’limida sullaniladigan utsitish vositalari

Ukitish va ukish strategiyasi belgilangan ukuv
materiallarini talabalar ongiga yetkazish yullarini, ya’ni tanlangan ta’lim metodi, shakllarining amalda kullanilishini kuzda tutsa, arsning turini tanlash ukituvchining madoratiga kura darsning didaktik maksadi, ukuv materialining mazmuni, dars uchun ajratilgan vakt, shuningdek, zarur shart-sharoitning tanlanilishini ifodalaydi.
Darsning texnologik xaritasi dars ishlanmasining asosiy uzagini tashkil etadi. Ushbu xarita dars turi va tanlangan metodlarga karab turlicha bulishi mumkin. Darsning texnologik xaritasi xususida ma’ruzaning keyingi urinlarida alodida tuxtalib utiladi.
Ta’lim jarayonni loyidalash: loyщa - mazmun - faoliyat uchli- gi asosida tashkil etiluvchi pedagogik faoliyatning umumiy mo- diyatini yaxlit ifodalashga xizmat kiluvchi loyidani yaratishdir.


134




Ta’lim jarayonida loyixddan foydalanish kuyidagi bos^ich- larda kechadi (41-rasm):





41-rasm. Ta’lim jarayonida loyщadan foydalanish boskichlari


Ta’lim jarayonini loyix,alashda pedagogik faoliyat mazmunini taxlil ^ilish; natijalarni oldindin kura bilish; rejalash- tirilgan faoliyatni amalga oshirish loyi^asini yaratish asosiy vazifalar sanaladi. Odatda ta’lim jarayonini loyi^alashda va- zifalarni belgilab olish bir necha bos^ichda kechadi. Ular (42-rasm):





42-rasm. Ta’lim jarayonni loyщalash vazifalarining belgilanishi


135

Ma’ruza mavzusi
Ma’ruzaga ajratilgan vakt	Talabalar soni

136

U ^kuv ^v ^ma ^ulo ^oti ye ^i ^v ^a ^i
i sh i l i z tu^z ng i ya i t o l u 3 a m v u k
Ukuv mashgulotning maksadi:
Pedagogik vazifalar:	Ukuv faoliyati natijalari:
Ta’lim metodlari
Ta’limni tashkil etish shakli
Didaktik vositalar
Ta’limni tashkil etish sharoiti
Nazorat

Barcha ta’lim muassasalarida bulgani kabi OTMda dam ukuv mashgulotlarini tashkil etishda texnologik xarita dam mudim adamiyat kasb etadi. Texnologik xarita - ta’lim jarayonni bajaruvchi yoki ma’lum ob’ektga texnik xizmat kursatuvchi pedagoglarga takdim etiladigan barcha zarur ma’lumotlar, kUrsatmalarni Uz ichiga olgan dujjat OTMdagi ukuv mashguloti kuyidagi namunadagi texnologik xarita asosida tashkil etiladi (10-jadval): 10-jadval. OTMda tashkil etiladigan ukuv mashFulotining texnologik xaritasi Ish boskichlari va vakti	Faoliyat mazmuni
	Pedagog	Talaba
1-boskich. Boshlangich kism - ukuv mashgulotining tashkiliy- tayyorgarlik boskichi (15 dakika)
2-boskich. Asosiy kism - bilimlarni mustadkamlash boskichi (55 dakika)
3-boskich. Yakuniy kism (10 dakika)

2. 
   Modellashtirish. Ta’lim jarayonni loyidalashda odatda modellashtirishdan dam foydalaniladi.
   

137




Model - real, xakikatda mavjud bulgan ob’ektning soddalashti- rilgan, kichraytirilgan (kattalashtirilgan) yoki unga uxshagan nusxasi. Modellashtirish xodisa, jarayon yoki tizimning umumiy moxiyatini tula yorituvchi modelni yaratish

• 
  U
  

Ukuv jarayonida kuyidagi turdagi modellar kullaniladi (43-rasm):





43-rasm. Modul ta’limining ustuvor tamoyillari


Kuyida ushbu modellarning moxiyati yoritiladi.

1. 
   Ukuv modellari (ta’lim jarayonida kullaniladi; kursat- mali kurollar, kurgazmali vositalar, trenajyorlar, ta’limiy dasturlar).
   
2. 
   Tajriba modellari (ilmiy, amaliy tajribalarni olib borishda kullaniladi; loyixalashtirilayotgan ob’ektning kattalashtirilgan yoki kichiklashtirilgan nusxasi).
   
3. 
   Ilmiy-texnik modellar (jarayon va xodisalarni tadkik etishda kullaniladi; kurilma, moslama, asbob, jixoz va mexanizmlar).
   
4. 
   Uyin modellari (turli vaziyatlarda ob’ekt tomonidan turli xarakatlarni bajarish orkali kunikma, malakalarni xosil kilish maksadida kullaniladi; kompyuter, sport, iktisodiy, xarbiy, ishchanlik uyinlari va b.).
   
5. 
   Imitatsion modellar (real vokelikni u yoki bu darajada shunchaki anik aks ettirish uchun emas, balki aynan unga uxshatish maksadida kullaniladi; amaliy xarakatlarni bajarishga xizmat kiluvchi turli trenajyor va mexanizmlar).
   

138

	-►	Tayyorgarlik boskich V v		S Ch Loyixaga kirishish, loyixa faoliyatini tashkil etish va rejalashtirish ^ (auditoriya ishi)
a ya IP
		S Ch Loyixani		Auditoriyadan tashkarida tashkil
=	-►	bajarish	-*■	etiladigan amaliy faoliyat
k s		boskichi		Ch u
ua
		f N Yakunlovchi		f ch. Loyixa takdimoti, talabalar faoliyati-
		boskich	-►	ning baxolanishi, loyixa faoliyati
		V		refleksiyasi (auditoriya ishi)

44-rasm. Talabalar usuv loyщaviy faoliyati bossichlari


Talabalar tomonidan juftlik, kichik guruxlar yoki jamoa asosida turli mavzularda ukuv loyixalarini tayyorlash kuyidagi boskichlarda kechadi (45-rasm):


139







45-rasm. Talabalar tomonidan usuv loyщalarini tayyorlash
bossichlari
Ukuv loyix,alari faoliyat mazmuni, bilim sox,asi (fanlar) buyicha tayyorlanishiga kura kuyidagicha turlanadi (46-rasm):





46-rasm. Ukuv loyщalarining turlari


140

Axborotli loyixalar		Tadkikot loyixalari		Amaliy loyixalar
Maksadi
Muammoga oid ma’- lumotlarni tuplash, ularni taxlil kilish, umumlashtirish, moxiyatini yoritish, muammoni xal etish usul va vositalarini tavsiflash, ularning axamiyatini asoslash		Tadkikotni amalga oshirish, tadkikot asosida muammo izoxini asoslash, kelgusida rivoj- lanish uchun yangi muammolarni asoslash		Muammoni xal etish usul va vositalari- ni ishlab chikish
Natijasi
Makola, referat, ma’ruza, keys va b.		X,isobot, ma’ruza, keys va b.		X,arakatlar dasturi, biznes-reja, keys, strategiya, tavsiya, ma’lumotnoma tuplami va b.
Loyixa mavzusi (namuna)
Pedagogning ta’lim jarayoniga innovatsion yondoshuvi ukitish sifati va samaradorligini kafolatlay oladimi? Pedagogning innovatsion faoliyati aynan nimalarda aks etadi?		Ish tajribasidan kat’iy nazar xar bir pedagog innovator bula oladimi? Pedagogning innovatorlik faoliyati darajasi		Pedagogning innovatsion faoliyat malakalarini uzlashtirish dasturi. Pedagogning innovatsion faoliyatni tashkil etish strategiyasi
	Modul '		Modul 4 ‘

141




Ukuv loyix,alari muayyan topshirik bulib, uning natijasi oddiy bir max,sulotni tayyorlash (m: texnologik xaritani tayyorlash, biror model, deylik, dizaynerlik modelini yaratishdan iborat buladi. Birok, ayni urinda shuni x,am kayd etish kerak, “loyix,a” tushunchasi negizida x,amisha x,am amaliy xdrakatlar natijasia tayyorlangan biror-bir max,sulot tushunilmaydi. Chunki loyix,a doirasida nazariy, amaliy va metodik xarakterdagi goyalarni yaratish negizida max,sulotni yaratishga tugri keladi.
Ukuv loyix,alarini tayyorlashda amaliyot ukituvchisi mux,im urin egallaydi. Uning zimmasiga bir kator vazifalar yuklatiladi. Ular:

• 
  loyi^a ishi uchun muayyan mavzu, muammoni belgilash;
  
• 
  loyi^a topshiriklarini ishlab chikarish;
  
• 
  loyi^a ishini ukuv jadvaliga kiritishi;
  
• 
  loyi^a jarayonini modelini avvaldan ishlab chikish, topshiriklarni talabalarning imkoniyatlariga moslashtirish;
  
• 
  talabalarni loyi^a ishi bilan tanishtirish;
  

-ularning amaliy faoliyatlari nazorat kilib turish


Amaliyot ukituvchisi avvaldan kuyidagi material va ^ujjatlarni tayyorlab olishi lozim: