X uzuridagi pedagog kadrlar

143

RIVOJLANTIRUVChI VA TABASALAShTIRILGAN TA’LIM TEXNOLOGIYaLARI

Reja:

1. 
   Rivojlantiruvchi ta’lim moxiyati va texnologiyalari.
   
2. 
   Talaba shaxsini rivojlantiruvchi ukuv topshiriklari va
   ularning turlari.
   
3. 
   Tabakalashtirilgan ta’lim moxiyati va texnologiyalari.
   

1. 
   Rivojlantiruvchi ta’lim moxiyati va texnologiyalari.
   

Ta’limning asosiy masalalardan biri ukitish jarayonida shaxsni
rivojlanish muammosi sanaladi.
f''Rivojlanish - shaxsning fiziologik Xamda intellektual'^
usishida namoyon buladigan mikdor va sifat uzgarishlar
moxiyatini ifoda etuvchi murakkab jarayon
Shaxsni rivojlantirish - individda vakt nuktai nazaridan
jismoniy va ruxiy uzgarishlarning sodir bulish jarayoni bulib,
u orkali individ kamdan kupga, oddiydan murakkabga, kuyidan
yukoriga kursatgichlari orkali takomillashib, kamolga yetib
J
1960-1970 yillarda rossiyalik psixologlar - D.B.Elkonin va V.V.Davidovlar tomonidan ukitish jarayonini va u bilan bevosita ta’lim oluvchi shaxsini rivojlantirish tizimini ishlab chikildi va amaliyotda sinab kurildi. Ushbu tizimning moxiyati ukituvchilarda ukitish jarayonida ta’lim oluvchilarni xar kanday ilmiy ma’lumot bilan ishlay olishga urgatish borasidagi kunikma va malakalarni rivojlantirishdan iborat edi. Boshkacha kilib aytganda, ta’lim jarayoni shunday tashkil etilishi kerak edikki, u doimo rivojlanuvchi xarakter kasb etsin.
Yana bir rossiyalik tadkikotchi P.Ya.Galperinning “Akliy xatti-xarakatlar, bilimlar, malaka va kunikmalarni boskichma- boskich rivojlantirish nazariyasi” xam bevosita ta’lim oluvchi shaxsini rivojlantirish goyalarini asosladi.
Rivojlanish xam uziga xos xususiyatlarni namoyon etadi. Jumladan:





144

• 
  immanentlik (rivojlanish shaxsning ajralmas xususiyati bulib, u tabiat tomonidan yuktiriladi);
  
• 
  biogenlik (shaxsning rudiy rivojlanishini
  
• 
  kup dolatda vorisiylik, irsiyat belgilaydi);
  
• 
  sotsiogenlik (shaxsning rivojlanishiga ijtimoiy mudit ta’sir kursatadi);
  
• 
  psixogenlik (insonning uz-uzini nazorat kilish va uz-uzini boshkarish tizimi disoblanadi);
  
• 
  individuallik (shaxs uzida rivojlanishning uziga xos varianti damda sifatlarini individual tanlashdek kuchli dodisani ifodalaydi);
  
• 
  kup boskichlilik (shaxsning rivojlanishi
  
• 
  umumiy davriylik konuniyaga muvofik kechadi);
  
• 
  notekislik (dar bir shaxs vakt tezkorligi va usishdagi karama- karshiliklarning tasoifiy tanlanishiga kura ma’lum sur’atda rivojlanadi, boshkacha aytganda dar kanday, datto ta’lim va tarbiyaning eng kulay sharoitlarida dam shaxsning turli rudiy belgilari, funksiyalari va xususiyatlari rivojlanishning bitta darajasida tuxtab turmaydi);
  
• 
  jismoniy usish rudiy rivojlanishning mikdor va sifat tavsif- larini, darajasini va individning uziga xosligini ifodalaydi
  

P.Ya.Galperin nazariyasi buyicha bilimlarni uzlashtirish jarayoni olti boskichda kechiradi (47-rasm):





47-rasm. Bilimlarni uzlashtirish jarayoni bossichlari


145

S	Tez sur’atda ta’lim olish tamoyili	N
V