Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə
Yüklə 3,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 222 Beləliklə, məlum oldu ki, İlyas Əfəndiyev yaradıcılığı həmişə ədəbi-tənqidi fikrimizin diqqət mərkəzində olmuş və bu yaradıcılıq yüksək dərəcədə qiymətləndirilmişdir. Tənqidçi-ədəbiyyatşünas Vaqif Yusiflinin bu baxımdan aşağıdakı fikirləri maraq doğurur: "İlyas Əfəndiyev... Bu adı xatırlamaq kifayətdir ki, ədəbiyyatımızın son 60 ildə keçdiyi inkişaf yolu barədə düşünək, geriyə baxıb bu yolda İlyas Əfəndiyevin xidmətlərinin danılmaz olduğunu yada salaq. Və irəliyə baxıb bu böyük sənətkarın nəsillərə yadigar qoyduğu ədəbi irsin yaşarılığı və ölümsüzlüyü qənaətinə gələk. Biz, adətən, həyatdan nakam gedən sənətkarların itgisinə təəssüf hissi keçiririk, yarımçıq ömürlər, yazılmamış əsərlər duyğulandırır bizi. Bəs, niyə uzun ömürlü (82 yaş) qocaman İlyas Əfəndiyevin ölümü bizi bir bu qədər ağrıdır, göynədir? Başlıcası, ona görə ki, İlyas Əfəndiyev böyük yazıçı olduğu kimi, böyük də şəxsiyyət idi. Çünki İlyas Əfəndiyev kimi şəxsiyyətlər tez-tez yetişmir." (Bax:"Ədəbiyyat qəzeti", 22 oktyabr 1999.) Tanınmış şair Vaqif Bayatlı Önərin də bu fikri ilə şübhəsiz razı olmamaq mümkün deyil: "Sizə deyim, İlyas Əfəndiyev... ingilisin, isveçin olsaydı, o da Nobel mükafatı alardı." (Bax: "Haqq yolu" qəzeti, 27 oktyabr 1999.) "Yazıçı ömrü, ədəbiyyat tarixi" adlı məqalə İlyas Əfəndiyev haqqında "Sən həmişə bizimləsən" kitabına həsr olunub. Müəllif bu nəşri yüksək qiymətləndirərək yazır: "Qələm, sənət, ədəbiyyat, mədəniyyət xadimləri, dostları onu "çağdaş ədəbiyyatımızın klassiki" (Hüseyn Abbaszadə), "indiki zamanda çıraqla axtarılan ziyalı" (Anar), "... dramaturgiyamızda xüsusi məktəb yaradan, www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 223 40 ildən çox teatrlarımızın repertuar ağırlığını çiynində daşıyan misilsiz korifey" (Polad Bülbüloğlu), "əfsanə, möcüzə" (Ramiz Məmmədzadə), "el məhəbbəti qazanmış xoşbəxt sənətkar" (Mirvarid Dilbazi), "məhəbbətin ustad tərənnümçüsü" (Kamal Talıbzadə), "zaman çərçivəsini qırıb parçalayan nadir yazıçılardan" (Nəbi Xəzri), "qüdrətli bir sənətkar, işıqlı bir ziyalı, bütün həyatı boyu yalnız və yalnız sözünə, sənətinə fanatik bir məhəbbətlə bağlı nadir bir yazıçı" (Cabir Novruz), "böyük sənətkarlardan biri və ən görkəmlisi" (Şəfiqə Məmmədova), "xalqın taleyində, tarixində xidmətləri və izi olmuş bir şəxsiyyət" (Mövlud Süleymanlı), "millətin yaddaşına ana dili ilə birgə həkk olunan insan, böyük ədib, unudulmaz və təkrarsız dramaturq" (Kamil Vəli Nərimanoğlu) adlandırırlar." (Bax: ―Sən həmişə bizimləsən‖ kitabına. Bakı, Gənclik, 1999.) Son olaraq onu da bildirək ki, rəsmi şəkildə 1939-cu ildən ədəbiyyata gələn müəllif, ta ölümünə qədər yazıb- yaratmış, qələmini yerə qoymamışdır. Odur ki, İlyas Əfəndiyev haqlı olaraq ədəbiyyatımızın fəxri sayılır. Təsadüfi deyil ki, bu gün İlyas Əfəndiyevin nəsri, dramaturgiyası, teatr fəaliyyəti barəsində ədəbiy- yatşünaslıqda və teatrşünaslıqda yazılmış məqalələri, resenziyaları, esseləri, bədii-publisistik oçerkləri, elmi- tədqiqat araşdırmalarını bir yerə toplayıb bir ayrıca kitabxana yaratmaq mümkündür. Belə yazıların sayı 1000-i keçmişdir və maraqlısı, həmçinin vacibi budur ki, İlyas Əfəndiyevin zəngin bədii irsinin öyrənilməsi və tədqiqi hələ də davam edir və edəcəkdir… www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 224 N Ə T İ C Ə Müasir Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafında böyük xidmətləri olan Azərbaycanın xalq yazıçısı, Respublika Dövlət mükafatı laureatı İlyas Əfəndiyev 60 ilə yaxın məhsuldar yaradıcılıq yolu keçmişdir. XX əsr sovet dövrü Azərbaycan ədəbiyyatının təməl daşlarını qoyanlardan biri olan, onun inkişafında böyük xidmətlər göstərmiş görkəmli yazıçı istər nəsrimizin, istərsə də dramaturgiyamızın zənginləşməsində olduqca böyük işlər görmüşdür. İndi ədəbiyyatımızın inkişaf yolunu İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığını nəzərə almadan təsəvvür etmək mümkün deyil. Azərbaycan ədəbiyyatının ön sıralarında duran, onun inkişafında fəal iştirak edən İlyas Əfəndiyev milli kökə, klassik mədəniyyətimizə möhkəm bağlı olan bir sənətkar kimi dünya ədəbiyyatının ən yaxşı ənənələrindən bəhrələnmiş və respublikamızın ədəbi-mədəni həyatında fəal iştirak etmişdir. O istər dünya ədləbiyyatı klassikləri, www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 225 istərsə də müasir yazıçılar haqqında çoxlu məqalələr yazmış, ədəbiyyatın və mədəniyyətin müxtəlif aktual problemləri barədə qiymətli fikirlər, nəzəri mülahizələr irəli sürmüşdür. Görkəmli, dünya miqyasında tanınmış bəstəkar Arif Məlikov olduqca düz müəyyənləşdirmişdir: "Müasir Azərbaycan mədəniyyətinin Üzeyir Hacı- bəyov və Qara Qarayev, Fikrət Əmirov və Niyazi, Bülbül və Rəşid Behbudov, Səttar Bəhlulzadə və Fuad Əbdürrəhmanov, Səməd Vurğun və Rəsul Rza, Mirzə İbrahimov və İlyas Əfəndiyev kimi korifeyləri bir çox şedevrlər yaratmışlar və bugünkü Azərbaycan mədəniyyət qalaktikasını, müasirlərimizin daxili aləmini bunlarsız təsəvvür etmək mümkün deyil.‖ (Bax:"Bakinskiy raboçiy", 10 iyun 1999.) Biz gördük ki, ədəbiyyat aləminə ilk addımını müvəffəqiyyətlə atan 25 yaşlı coğrafiya müəllimi İlyas Əfəndiyevin ilk kitabı – həmin «Kənddən məktublar» – 1939-cu ildə Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatında çapdan çıxdığı vaxtdan etibarən, o – İlyas Əfəndiyev həmişə ədəbi tənqidin diqqət mərkəzində olub və bu uzun dövr ərzində onun yaradıcılığı haqqında yazılanlar həcm etibarilə, bəlkə də, onun özünün yazdıqlarından da çoxdur. İlyas Əfəndiyev haqqında elə yalnız Azərbaycan mət- buatında yazılanları xronoloji bir ardıcıllıqla gözdən keçirdikdə, haqsız, vulqar – sosioloji tənqidlərlə də rastlaşsaq da, haqlı iradlara da rast gəlirik, amma bir həqiqət gün işığı kimi aşkardır: bir küll halında ədəbi tənqid və ümumiyyətlə, ədəbi ictimaiyyət İlyas Əfən- diyev yaradıcılığını həmişə yüksək qiymətləndirmiş, onun XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında tutduğu məxsusi Yüklə 3,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|