Xalqaro tadqiqotlarni amalga oshirish milliy markazi

Topshiriqni murakkabligiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar
PISA o‘qish savodxonligini baholash dasturi umumta’lim maktablarini 

---

44
tamomlayotgan 15 yoshli o‘quvchilarning o‘qish samaradorligini aniqlash va 
tekshirib borish uchun mo‘ljallangan. Baholash dasturidagi har bir topshiriq 
o‘quvchining o‘spirin yoki yetuk shaxs sifatida maktabda yoki maktabdan tashqarida 
shug‘ullanadigan o‘qish faoliyatini rag‘batlantirish orqali o‘qish samaradorligi haqida 
yetarlicha dalil to‘plash maqsadida ishlab chiqilgan. PISA o‘qish savodxonligini 
baholash dasturi doirasida beriladigan topshiriqlar ma’lumotlarni izlab topish va 
tushunishga yo‘naltirilgan sodda mashqlardan tortib bir necha matnlarda berilgan 
ma’lumotlarni umumlashtirishni talab etadigan murakkabroq topshiriqlargacha 
bo‘lishi mumkin. Kirsh va Mosenthallarning (Kirsh, 2001[22]; Kirsh va Mosenthal, 
1990[23]) fikricha, jarayon va matn formatini o‘zgartirish yordamida topshiriqning 
murakkabligi ta’minlanishi mumkin. Quyida berilgan 2.3-jadvalda turli matnlarning 
murakkabligiga bog‘liq bo‘lgan omillar ko‘rsatib o‘tilgan. 2.4-jadvalda esa matnning 
to‘liq ko‘rinib turishi ya’ni savollarga javob berishda o‘quvchilar matnlarni ko‘ra olish 
yoki olmasligi savollarni tushunishga oid ko‘nikmalariga qanday ta’sir ko‘rsatishi 
aks ettirilgan.
2.3-jadval. Topshiriq vazifasi va manbaa o‘lchamiga muvofiq
topshiriqning murakkabligi
Alohida matn
Murakkab matn
Topshiriqlarni 
ko‘rib chiqish va ular 
bilan ishlashda
ularning murakakbli-
gi o‘quvchi izlab topishi kerak bo‘lgan 
ma’lumotlar soni, o‘quvchi chiqarishi ke-
rak bo‘lgan xulosalar, taqqoslanayotgan 
ma’lumotlar soni va ajralib turgan jihatla-
ri hamda matnning hajman kattaligi va 
murakkabligiga bog‘liq.
Bir necha matnlar