Xayitov sh. N., Artikova d. M., Musayeva j. K

4.2. – jadval.
Innovastion menejmentdagi konstepstiyalar va yondashishlarning tasnifi
5
Asosiy, bazaviy yondashishlar va
konstepstiyalar
Ularni amalga oshirish shakllari va natijalar
Klassik maktab
1.Mehnat taqsimoti tamoyillari.
2.Maqsad va rahbarlikning umumiyligi.
3.Hokimiyat va javobgarlik.
4.Markazlashtirish va markazlashtirmaslikning
nisbati.
5.Menejmentning vertikal zanjiri.
1.Intizom.
2.Tartib.
3.Adolat va mukofot.
4.Samaradorlik.
5.Kompaniyaning asosiy maqsadiga bo’ysunish
Hulqiy maktab
1.E’tibor markazida insoniy resurs.
2.Tashkilotni shaxslararo munosabatlarning
o’ziga xosligini hisobga olish bilan
shakllantiish.
3.Xodimlar hulqini ehtiyojlar,
manfaatlar,boyliklar orqali tartibga solish.
4.Xodimlarni unvovchi sabablar
1.Xodimlar salohiyatidan samaraliroq foydalanish.
2.Unumdorlikni oshirish.
3.Xodimning qanoatlanganligini oshirish.
4.Mukofotlashlar va rag’batlantirishlarning
egiluvchan tizimi.
Ilmiy maktab
1.Menejmentning faoliyati va vazifalarining
tahlilidan foydalanish.
2.Xodimlarni tanlash, o’qitish va joy-joyiga
qo’yish.
1.Muvofiq faoliyat yuritish uchun sharoitlar
yaratish.
2.Mehnat unumdorligini ko’paytirish.
Jarayonli yondashish
1.Menejmentni jarayon sifatida tushunish.
2.Jarayonga ta’sir ko’rsatish omillarining
tahlili.
3.Boshqaruv jarayoni o’zaro bog’liq vazifalar
tizimi sifatida.
4.Muvofiqlashtiruvchi farmoyish beruvchi va
nazorat qiluvchi vazifalarning roli.
1.Boshqaruvning egiluvchanlik, uzliksizlik va
intensivlik.
2.Boshqaruv vazifalarini ishlab chiqish va
muvofiqlashtirish.
3.Boshqaruv usullarining o’zaro bog’liqligi va bir
birlarini taqazo qilishi.
4.Boshqaruv qarorlari samaradorligini oshirish.
Tizimli yondashish
1.Menejmentni murakkab ierarxik sostial-
iqtisodiy-iqtisodiy va ilmiy-texnik tizim
sifatida ko’rib chiqish.
2.Tizimning tashqi va ichki muhitining tahlili.
3.Tizimni boshqaruvchi, boshqariladigan
ta’minlovchi va xizmat ko’rsatuvchi
tizimchalarga bo’lish.
4.Tizimdan ilmiy-texnik va “insoniy” tashkil
qiluvchilarni ajratish
5.To’g’ridan to’g’ri, teskari aloqalar, o’zaro
1.Ta’sir qilish yo’llari va usullarining mantiqiyligi,
menejer vazifalarining muvofiqligi.
2.Tahlil asosida sintetik va asoslangan qarorlarni
qo’llash.
3.Boshqaruv qarorlarining samaradorligi, ularning
natijaviyligini oshirish.
4.Texnik, sostial-psixologik, ekonometrik,
ergonomik va boshqa usullari qo’llanma.
5.Tashkilotning talablari va maqsadlariga epchillik,
moslashuvchanlik va uyg’unlik.
5
«Теп: Управление инновациями:Статистический подход: Гибкие корпоративные стратегии выживания и
лидерства в новой экономике (на спирале). Котельников В.Ю. – М.: ЭКСМО, 2007

---

73
hamkorlik va bir birlarini taqazo qilish
samaralarini hisobga olish.
6.Kutishlar nazariyasini qo’llash.
6.Ishdan chuqur qanoatlashish va o’zini o’zi aks
ettiriish o’zini o’zi amalga oshirishga erishish.
Yashash davrli yondashish
1.Tashkilotning yashash davrini sostial
organizm sifatida ko’rib chiqish.
2.Yashash davrlari bosqichlarini o’rganish.
3.Rivojlanishning keskin nuqtalarini belgilash.
4.Yashash davrlari asosida bashoratlash va
rejalashtirish.
5.O’tish tendenstiyalarini aniqlash.
1.Aniq rejalashtirish, muvofiqlashtirish va
rahbarlik.
2.Menejerning xabardorligi va omilkorligini
oshirish.
3.Aniqroq va muvofiqroq qarorlar qabul qilish.
4.Samarali strategiyani ishlab chiqish ehtimoli.
5.Firmaning rivojlanishini o’sishini bashoratlash va
har tomonlama rivojlanish va yangi bozorlarga
bostirib kirish yo’llarini topish.
Miqdoriy matematik yondashishlar
1.Ekonometrik modellarini qo’llash.
2.Ishlab chiqarish vazifalari apparatini
qo’llash.
3. “Xarajatlar-samaradorlik” usuli bo’yicha
ko’plik regressiyasi (orqaga qaytish) usullarini
qo’llash.
4.Stoxatik (ehtimolli) modellarni qo’llash.
1. Boshqaruv qarorlarining yuqori aniqligi,
samaradorligi va sifati.
2. Firma rivojlanishining ustuvor yo’nalishlarini
tanlash.
3.Ishlab chiqarish faoliyati iqtisodiy samaradorligi
hisob-kitoblarining aniqligi.
4. Natijalarning noaniqligini bartaraf qilish,
xatarlarni pasaytirish.
Loyihali yondashish
1.Innovastion loyiha turidagi yangiliklarni
ishlab chiqish, tadbiq etish va tijoratlashtirishni
tashkil qilish.
2.Loyihani biznes-rejalashtirish
3.Loyihaning tahlili.
4.Loyihani baholash.
5.Innovastion loyihani moliyalashtirilishini
tashkil qilish.
1.Strategik rejalashtirishning alohida turi, kerakli
ishlab chiqarish-texnik va marketing tadbirlarini
tanlash.
2.Yangilik, uning iste’mol va qiymatiy
ko’rsatkichlarini tadqiqot qilish bo’yicha ko’p
qadamli tadbirlar. Resursli, texnologik va moliyaviy
imkoniyatlarni tadqiqot qilish.
3.Balansli hisobot va pul oqimlarini harakatlanishi
asosida texnik-iqtisodiy, rejaviy, tijorat, ekologik va
moliyaviy o’tkazish.
4.Loyihaning moliyaviy barqarorligi va tijorat
samaradorligini baholash. O’zini o’zi oqlash
muddati, daromadlik indeksi, sof diskontlashtirilgan
daromad va rentabellikning ichki me’yorini
hisoblash, xatarlarni hisobga olish.
5.Moliyalashtirishga ehtiyojni belgilash, manbalarni
qidirib topish va loyiha ostidagi pul oqimlarini
tashkil qilish.
Marketingli yondashish
1.Innovastion firmani marketing strategiyasiga
qaratish.
2.Innovastion marketingning aniq
strategiyalari: raqobat afzalligi startegiyasi,
importni o’rni bosish, xarajatlardagi etakchilik,
yangi bozorlarga bostirib kirish va h.k.ishlab
chiqish.
1.Firma, uning tizimchalari va xodimlari
faoliyatining bo’lajak iste’molchining so’rovlarini
hisobga olish bilan yangiliklarni tijoratlashtirishga
yo’naltirish.
2.Bozorning nomlanish tadqiqoti. Bozor holatining
tahlili va bashorati. Bozor sig’imi, tuzilishi va
segmantlarga bo’linishining tadqiqoti. Talab,
raqiblar hulqi, raqobat turlari va shakllarining
tadqiqoti va bashorati.
3.Yangilikni bozorga kirishining maqsadini

---

74
3.Yangilikni bozorga kirib borishi
strategiyasini ishlab chiqish.
4.Operativ taktik innovastion marketing.
Marketingning turini tanlash.
5.Marketingning xarajatlari va daromadlarini
bashoratlash va rejalashtirish.
belgilash, varianti va vaqtini tanlash. Yangilikni
joylashtirish tadbirlari va bosqichlarini ishlab
chiqish.
4.Yangilikni bozorga kirib borishining aniq
tadbirlarini ishlab chiqish. Marketinning kreativ,
konversion, rahbatlantiruvchi va boshqa turlari
tadbirlari. Sotish kanallarini shakllantirish. Reklama
kompaniyasi, ko’rgazmalar, prezentastiyalar,
sinovli va to’g’ridan to’g’ri sotishlar, servisli va
kafolatli xizmat ko’rsatish va h.k. tashkil qilish.
5.Yangilikni sotishlar hajmining tahlili va bashorati,
marketing daromadlarini baholash. Daromadlar
bo’yicha narxli egiluvchianlikni belgilash.
Raqiblarning narx siyosatini o’rganish.
Innovastiyalarning narx siyosatini ishlab chiqish.
Marketing xarajatlarining tahlili. Yangilikni bozor
tomon harakatlantirish xarajatlarini shakllantirish.
4.
2
–
jadvaldan
kelib
chiqishiga,
innovastion
menejmentga
har
xil
konstepstiyalar va yondashishlarning ahamiyati teng emas. Tizimli, marketingli,
yashash davrli va loyihaviy yondashishlar strategik va ham operativ innovastion
menejmentda eng katta o’rinni egallaydilar. Ular innovastion boshqaruvning alohida
turini
shakllantiradilar.
Sostial-psixologik
va
miqdoriy
ekonometrik
usullar
boshqaruv qarorlarini tahlil qilish, bashoratlash va ishlab chiqishda qo’llaniladilar.
Jadvalda
tizimga
keltirilgan
ma’lumotlar
innovastion
menejmentning
quyidagi eng xarakterli alomatlarini ajratishga imkon beradi:

murakkab
ierarxik
aralish
ilmiy-texnik
va sostial-iqtisodiy
tizimlar
innovastion menejmentning ob’ekti bo’ladilar;

innovastion menejmentning maqsadga erishish haqidagi har xil tasavvurlarga
ega turli tuman innovastion tizimlardan iborat;

innovastion jarayonlar ehtimoli xarakterga egalar va o’zining mohiyati
bo’yicha kuchsiz determinastiyalangan (asoslangan)lar;

innovastion jarayonlar ijodiy xarakterga ega;

innovastion tizimlarda innovastion soha xodim-innovator markaziy sub’ekt
bo’ladi;

---

75

novator va innovastion menejerning innovastion faoliyat sub’ektlari sifatidagi
shaxsini ta’sir ko’rsatishning eng yangi usullarini qo’llashni talab qiluvchi murakkab
sostial tizim sifatida ko’rib chiqish kerak;

innovastion
faoliyatning
natijaviyligini
oshirish
uchun
egiluvchan,
moslashuvchi ma’naviy-ahloqiy va shaxsiy yondashishlardan foydalanish kerak.