Xayitov sh. N., Artikova d. M., Musayeva j. K

Tayanch so’zlar
: venchurli sarmoyadorlar, xatarli sarmoyalar, har tomonlama
rivojlanish strategiyasi, innovastion firmalar, firmalararo alyanslar, sanoat
kompaniyalari assostiastiyasi, sanoat kompaniyalari, metatuzilma, konsorstium,
konglomerat turidagi makrotuzilma, texnoparkning tuzilishi.
Nazorat uchun savollar:
1. Innovastion firmaning evolyustiyasidagi integrastiyalashish va diversifikastiyalash
(har tomonlama rivojlanish) ning rolini izohlab bering.
2. Har tomonlama rivojlanmagan kompaniyaning korporativ strategiyasini ta’riflang.
3. Firmani har tomonlama rivojlanishi strategiyasining oltita turini bayon qiling.
4. Innovastion faoliyat yangi tashkiliy shakllarining o’ziga xosligi nimadan iborat?
5. Firmalar assostiastiyalari turlari va ularning vazifalarini aytib bering.
6. “Yumshoq metatuzilmalar” nima va ular nima uchun innovastion o’zgarishlarning
samaradorligini oshiradi?
7. Nima uchun konsorstiumlar firmalararo integrastiyalashishning istiqbolli turi
bo’ladilar?
8. Innovastion faoliyatdagi moliya-sanoat guruhlarining rolini yoritib bering.
9. Vertikal va gorizontal integrastiyalashgan tuzilmalardagi innovastion faoliyatning
xususiyatlarini bayon qiling.
10.
Innovastion jarayonning qanday institustional tuzilmalarini bilasiz?
11.
Innovastion markazlar nimadan iborat va ular iqtisodiyotning samaradorligini
oshirishga qanday ta’sir ko’rsatadilar?
12.
Texnoparklarning ta’sischilari va ular tomonidan echiladigan masalalarni sanab
o’ting.
13.
Innovastion infratuzilmaning innovastion faoliyatini rivojlanishidagi rolini
ta’riflab bering.

---

70
4 – BOB. INNOVATSION MENEJMENTNING METODOLOGIYASI
4.1. Innovastion menejmentga ilmiy yondashishlar.
“
Boshqaruv
” tushunchasi har xil ob’ektlarga ta’sir ko’rsatish sifatida talqin
qilinadi, u tartibga solish, takomillashtirish va rivojlantirish maqsadiga ega.
Boshqaruvning ilmiy asoslari bo’yicha dastlabki darsliklarda ishlab chiqarishni
boshqarish odamlar jamoalariga ularning ishlab chiqarish jarayonidagi faoliyatini
tashkil qilish va muvofiqlashtirish uchun maqsadga qaratilgan ta’sir ko’rsatish
sifatida belgilangan. Boshqaruv tushunchasining inglizcha ma’nosi “menejment”
so’zi bilan aks ettiriladi.
Menejment mazmuniy nuqtai nazardan – bu boshqarish, rahbarlik qilish,
muvofiqlashtirish va nazorat qilish usuli, mehnat sarmoyalar va boshqalar kabi
resurslardan kattaroq samaradorlik bilan foydalanish. Shunday nuqtai nazar asosida
innovastion menejment – bu innovastion faoliyat, uning resurslari, yangiliklarini
ishlab chiqish va tadbiq etishda sostial – iqtisodiy rivojlanishning eng muhim omili
sifatida innovastiyalarning kattaroq samaradorligiga erishish maqsadida ishtirok
etayotgan odamlarni boshqarishning maqsadga qaratilgan tizimidir.
XIX asrning oxirida paydo bo’lgan boshqaruv haqidagi fan rivojlanishning
murakkab yo’lini bosib o’tgan. Boshqaruvdagi amaliy tajribani umumlashtirishga
birinchi harakatlar ilmiy menejment maktabini yaratish bilan almashgan, F.U. Teylor
uning asoschisi bo’lgan. Buning oqibatida dastlabki nazariyalar o’rniga ilmiy-texnik
va sostial – texnik va sostial-iqtisodiy omillarni murakkab yig’indisini hisobga
olishni talab qiluvchi nazariyalar kelgan.
Menejmentning
keyingi
maktablari
boshqaruv
fikrini
evolyustiyasiga
asoslangan. Masalan, belgilangan bosqichda olimlar boshqaruv nazariyasini ikkita:
yopiq va ochiq tizimlar va menejmentning rastional va sostial omillar nuqtai nazarda
ko’rib chiqa boshlaganlar.
Ilmiy – texnik taraqqiyot va tashqi muhitning shiddatli evolyustiyasi sharoitida
boshqaruv nazariyasi va amaliyotining evolyustiyasi sodir bo’lgan. Boshqaruv
haqidagi fanning har xil maktablar va yondashishlar ta’siri ostidagi evolyustiyasi
asosiy bosqichlari 4.1 – jadvalda berilgan.

---

71