Xayitov sh. N., Artikova d. M., Musayeva j. K
Innovastion menejmentdagi tizimli yondashish
Yüklə 3,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 4.2. Innovastion menejmentdagi tizimli yondashish
Innovastion menejmentda batafsil tahlil va boshqaruv jarayonlarini takomillashtirish tizimli yondashishda to’liqroq ochiladi. Tizimli tahlilning markaziy tushunchasi tizimdan, ya’ni bir birlari va atrof muhit bilan o’zaro hamkorlik qiluvchi tarkibiy qismlar va elementlarning murakkab ichki qurilishi, katta soniga ega ob’ektdan iborat. Menejment samaradorligi birinchi navbatda muammoni yechish uslubiyoti bilan aniqlanadi. Hozirgi vaqtda menejmentda bir qator yondashuvlar mavjud. Professor R.A.Fatxutdinov fikricha ular 13 tadan iborat, biz ulardan asosiylariga ko`rib chiqamiz. Barcha adabiyotlarda mavjud yondashuvlardan biri tizimli yondashuvdir, biz ushbu yondashuvlarning asosiylarini yoritib o`tamiz. Innovastion menejment uchun tashkilotni ochiq tizim sifatida tushunish asosiy dalil bo’ladi. tashqi muhit bilan yaqin o’zaro hamkorlikda bo’la turib, u tashqi muhit tomonidan ham to’g’ridan to’g’ri va ham vositali ko’p sonli ta’sirlarga duch keladi. Bir vaqtda tashkilot ichki mikromuhitga ega, uning elementlar ham muhit omilariga o’zaro bog’liq bo’ladi. Tashkilot tizim sifatida tizimning o’zi va uning tashqi va ichki muhiti elementlari tomonidan harakatlanuvchi kuchlar, o’zaro hamkorliklar, o’zaro ta’sirlar va o’zaro kirib borishlarning murakkab ansamblidan iboratdir. Tashqi muhit tashkilotga to’g’ridan to’g’ri va vositali ta’sir ko’rsatadi. Davlat va qonunchilik idoralari, institutlar, kasaba uyushmalar, ilmiy va innovastion tashkilotlar, ishlab chiqarish omillari bozorlari, sarmoyadorlar, raqiblar, etkazib beruvchilar, ist’emolchilar, kasbiy vositachilar va h.k. to’g’ridan to’g’ri ta’sir ko’rsatish muhitining muhim elementlari bo’ladilar. 76 Firmaning ichki muhiti omillariga , masalan, ilmiy-texnik salohiyat, ruhiy holat, infratuzilma, xodimlar malakasining darajasi va h.k. kiradi. Tizimning elementlari mustaqil va sifatli bo’linmaydigan birlikdir. Bir birlari va atrof muhit bilan o’zaro hamkorlikni ular moddiy, energetik va axborotli muhit bilan ta’riflaydilar. Belgilangan yaxlitlik va maqsadga yo’naltirilganlikka ega o’zaro hamkorlik qiluvchi elementlarning masofaviy – vaqtli agregatlari (yig’indilari) vazifaviy tizimchalarda ajratadilar. Tizimni tizimchalarga bo’linishi tizimning ierarxiyasini ochishga va uning har xil darajada batafsil tekshirishligini ko’rib chiqishga imkon beradi. Tizimning murakkabligi ierarxiya darajalarining soni, tizimda aylanib yuruvchi axborotlarning hajmi, hamda uning tuzilishining murakkabligi, elementlarning soni va aloqalari bilan belgilanadi. Aloqalarning yig’indisi tizimning tuzilmasini tashkil qiladi. Har bir tizim qo’yilgan maqsadga erishishga qaratilgan faoliyat yuritish algoritmiga ega. Tizimni tizimning kiruvchi boshqaruvchilari, to’lqinlanuvchi, o’zgaruvchanlari va chiquvchi parametrlari o’rtasidagi aloqani aks ettiruvchi model yordamida shakllantiradilar. Katta va murakkab tizimlar va kichik tizimlarning yig’indisidan iborat bo’ladi va ulardan ham miqdoriy va ham sifatiy nisbatlarda farq qiladilar. Katta va murakkab ierarxik tizimlarga quyidagilar xos: umumiy maqsadlarning mavjudligi (belgilanish); yaxlitlik va tugallanganlik; bajarilayotgan vazifalarning katta miqdorlari va katta soni; vazifalarning ko’p jihatliligi va turli tumanliligi; hulqning murakkabliligi va undovchi sabablarning ko’p jihatliligi; musobaqaluvchi, raqobatlashuvchi va har tomonga yo’naltirilganligi tendenstiyalarining mavjudligi. Tizimni ichida sodir bo’layotgan katta tizimlar kabi noaniqlik va axborotlarning ehtimol bo’lgan to’liq emasligi xos bo’lgan, qarama-qarshi yo’nalishdagi jarayonlar uning samaradorligini pasaytirish mumkin. 77 Innovastion tizimning murakkab, ko’p bosqichli, ko’p kompozistiyali tizimini ko’rib chiqamiz. Kirish, chiqish va tashqi muhit tizimning tashqi muhiti bo’ladi. Tizimning kiruvchi parametrlari – bu moddiy, energetik, axborot va kognitiv (ilmiy bilimlar) oqimlaridir. Chiquvchi parametrlar yangi jarayonlar, mahsulotlar, xizmatlar, foyda, xodimlarning yangi bilimlari, ishlab chiqarishni o’sishi, yangi segmentlar va yangi bozorlarni o’zlashtirilishi, sostial javobgarlik, xodimlarning qanoatlantirilganligidan iboratdir. Innovastion menejmentning ichki mikromuhiti – firmaning tashkiliy, texnologik, sostial – psixologik va texnik – iqtisodiy muhitidan iboratdir. Murakkab, katta tizim tizimchalarning yig’indisidan iborat bo’ladi va ta’minlovchi, ilmiy, boshqaruvchi va boshqariladigan ko’pbosqichli, murakkab tizimchalardan tashkil topadi. O’z navbatida boshqaruvchi tizimga kichik tizimchalardan tashkil topadi, ular o’rtasida uchta asosiy bosqichlarga ega ierarxik tuzilma ko’rinishidagi tobelik mavjud. Bunda ierarxiyaning pastroq bosqichiga tegishli bo’lgan va birgalikda harakat qiluvchi tizim ierarxiyaning keyingi yuqori bosqichiga tegishli bo’lgan tizimchaning barcha vazifalarini bajaradi. Innovastion menejmentning boshqaruvchi tizimchasini ko’rib chiqamiz. Tashkilotning ierarxik murakkab, katta tizim sifatidagi kirishlari va chiqishlari 4.1 – rasmda tasvirlangan. Yüklə 3,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|