XəZƏr universiteti erciyes universiteti

351 
 
tarafından incelenmesi (Çev: Duran Ş). İlya İzmir Yayınevi Matbaası Yayın No: 12, 
İzmir 2006; 34.  
5.
 
Campbell J. Doğu mitolojisi (Çev: Emiroğlu K) 3. Baskı, İmge Kitabevi Ankara, 2003: 
11-21.  
6.
 
Campbell J. Batı mitolojisi (Çev: Emiroğlu K) 3. Baskı, İmge Kitabevi Ankara, 2003: 9-
13.  
7.
 
Uzel İ. Anadolu Tıp Tarihi’ne Giriş. Ege Yayınları, İstanbul 2008:3-20.  
8.
 
Barlas U. Safranbolu Tıp Tarihi Araştırmaları. Senfoni Matbaası, İstanbul, 2004: 55-63.  
9.
 
Mazıcıoğlu  MM,  Üstünbaş.  HB.  Gaziantep’te  Amerikan  Board  Tarafından  Yürütülen 
Birinci  Basamak  Sağlık  Hizmetlerinin  Aile  Hekimliği  Açısından  Değerlendirilmesi. 
TJFMPC, 2010; 2: 8-11.  
10.
 
 Gündüz A. Mezopotamya ve eski Mısır; bilim, teknoloji, toplumsal yapı ve kültür. Büke 
Yayınları, İstanbul 2002: 300-311.  
11.
 
 Kramer  SN.  Tarih  Sümer’de  başlar  (Çev:  Koyukan  H)  Kabalcı  yayınevi 
Antropoloji/Arkeoloji/Mitoloji dizisi no: 8 İstanbul 1998: 86-90.  
12.
 
 Radloff W. Türklük ve Şamanlık. Örgün Yayınevi Kültür dizisi Türk Tarihi 3, İstanbul 
2008: 15-105.  
13.
 
 Roux JP. Türklerin ve Moğolların eski dini. Kabalcı yayınevi (Çev: Kazancıgil A) 1. 
Baskı, İstanbul, 2002: 82-90.  
14.
 
 Kalafat  Y.  Doğu  Anadolu’da  Eski  Türk  İnançlarının  İzleri.  Atatürk  Kültür  Merkezi 
Başkanlığı yayınları, Ankara, 1999: 13-65.  
15.
 
 Eyuboğlu İZ. Anadolu İnançları. Derin Yayınları, İstanbul, 2007: 109-111.  
16.
 
 Christianson  SA.  Loftus  EF.  Remembering  Emotional  Events:  The  Fate  of  Detailed 
İnformation, Cognition and Emotion, 1991; 5(2): 81-108.  
 
Özet 
 
İnsanlığın oluşumundan bu yana, tüm kültürlerde fiziksel ya da ruhsal (doğaüstü) 
olmak üzere iki gerçeklik olduğuna inanılmaktadır. Doğaüstü; gizemlidir, deneyim dışıdır, 
doğrulanamaz, tanımlanması zordur. Bu yüzden olayların doğaüstü gerçekliğe bağlanarak 
yönetilmeye çalışılması insanoğluna daha cazip gelmiştir. Bu doğaüstü gerçeklik mevcut 
hastalıkların  tedavisinde  bitkilerden  ilaç  yapmak,  yatırları  ziyaret  etmek,  muska 
yazmak/yazdırmak veya bir ocaklıya görünmek şeklinde çeşitli inanışlar ya da uygulamalar 
olarak tezahür edebilir.  
Bilimsel  metodun  henüz  oluşmadığı  ve  bilimsel  bir  bilgi  birikiminin  henüz 
gelişmediği dönemlerde doğa olaylarının açıklanmasında mitler devreye girmekteydi. Öyle 
ki her coğrafi bölgenin kendine özgü mitlerinde rastlanılan kahramanlar başka adlarla ama 
benzer  olay  örüntüleri  içerisinde  başka  zaman  ve  mekanlarda  da  ortaya  çıkmışlardır. 
Gelişen  tıbbi  bilgiye  rağmen  bu  tür  inanış  ve  uygulamalar,  karşılaşılan  hastalıkların 
kontrolünde  ya  tek  başına  ya  da  tıbbi  tedavilere  ek  olarak  günümüzde  de  kullanılmaya 
devam etmektedir ve devam edecek gibi görünmektedir.  
Bu inanış ya da uygulamaların bireysel açıdan faydası kaygının giderilmesi, ölüm 
korkusunun  azaltılması,  inanç  gücü  ile  adaletsizliklere  tahammülü  artırma,  ayinsel 
ritüellerin sosyalliği artırması ile dayanışma duygusunu beslemesi şeklinde olabilir.  
Anahtar Kelimeler: Doğaüstü; mistik; mitler; sağlık inançları.  
 
 
 
 
 

---

352 
 
Summary 
 
It is believed that there are two truths which are physical and spiritual (supernatural). 
Supernatural is mysterious, nonexperimental, improvable and difficult to define. Because 
of  these  managing  events  by  linking  to  supernatural  truth  has  always  been  attractive  to 
human being. This supernatural truth can appear as producing drug from plants, visiting 
graveyards  of  saints,  preparing/to  make  same  one  prepare  amulet  or  somebody  who  is 
believed to have spiritual power to treat diseases.  
In  periods  when  scientific  method  and  information  has  not  been  developed  in 
explanation of natural events myths has been used. Such that heroes encountered in myths 
specific for a certain geographical region has been appear in different times and locations. 
This type of believes and interventions to control the encountered diseases are still been 
used and continue to be used.  
The individual benefits of these believes and interventions may be relieving anxiety, 
decreasing the fear of death against the injustice to endure by the power of belief, feeding 
the feeling of solidarity by increasing socialization by liturgical rituals.  
 
Key words: Health believes, myths, mystic, supernatural.  
 
 
 
Resim 1: Asur’da 12 yy. a ait bir muska örneği 
 

---

353 
 
 
 
Resim 2: Antakya Habib Neccar Camii Yahya ve Yunus Hazretleri  
(Yuhanna ve Pavlos) Türbesi 
 
 
 

---

354 
 
BAZI HASTALIKLARA YATKINLIK VE CİNSİYET 
FARKLILIKLARININ ROLÜ 
 
 Asuman Gölgeli,  
Munira Salim,  
Su Sandar. 
 
 
GİRİŞ 
Otoümmin hastalıklar, kardiyovasküler, nörodejeneratif, metabolik hastalık-
lara  kadar  pekçok  hastalık  grubunda  hastalığın  prevalansı,  semptomları,  başlama 
yaşı, prognozu ve tedaviye verdiği cevap konusunda kadın ve erkek hastalar kar-
şılaştırıldığında cinsiyet farklılıkları görülmektedir.  
Hastalığın gidişindeki cinsiyet farklılıklarının belirlenmesi, bozukluğun pato-
fizyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir ve tedavi konusunda da önemli 
ipuçları sağlayabilir. Tip 1 diabet hikayesi olan erkek hastalarda böbrek hastalıkları 
prevalansının daha fazla olduğu gösterilmiştir. Kardiyovasküler hastalıkta ve kar-
diak  fizyolojide  cinsiyet  farklılıkları  rapor  edilmiştir.  Kardiyak  hastalıkların  insi-
dansı kadınlarda daha yüksek, hastalığın seyri ise erkeklerde daha kötüdür. Pulmoner 
arter hipertansiyonun insidansında cinsiyet  farklılığı vardır.  Sinir  sistemi  hastalık-
larına  yatkınlıkda  çok  sayıda  cinsiyet  farklılığı  örneği  vardır.  Parkinson  hastalığı 
erkeklerde daha erken yaşta ortaya çıkar ve prevalansı daha fazladır. Geniş kapsamlı 
bir çalışmada erkeklerde yüksek dansiteli lipoprotein kolesterol seviyesi daha düşük, 
serum trigliserit seviyesi daha yüksek bulunmuştur.  
Cinsiyete  dayalı  bakış  açısı,  yalnız  fenomenolojik  ve  gidiş  özelliklerinden 
değil; kadının yaşam boyu üreme sürecinde yer alan menarj, puberte, adet döngüsü, 
gebelik, doğum sonrası, emzirme ve menopoz gibi evrelerin bir çok hastalığın gidişi 
ve tedavisi üzerine önemli etkileri olabileceğinden de büyük bir önem taşımaktadır.  
Bu çalışma son yıllarda önem kazanan cinsiyet farklılığının bazı hastalıklarda 
elealınarak literatür ışığında yapılan çalışma sonuçlarını aktarmaktadır. Çalışmanın 
amacı,  özellikle  ilaç  geliştirme  ve  tedavi  stratejileri  oluşturmada  cinsiyet  farklık-
larının göz önüne alıması gerektiğine araştırıcıların dikkatini çekmektir.  
OTOÜMMİN HASTALIKLAR 
Organizmanın  kendi  doku  antijenlerine  karşı  immün  cevap  oluşturmasına 
otoimmünüte, otoimmünizasyonun rol oynadığı hastalıklara da otoimmün hastalık-
lar denilmektedir. Otoimmün hastalıklar tıpta hala soru işaretleri olan bir konudur. 
Bir  çok  otoimmün  hastalığın  erkeklere  oranla  kadınlarda  daha  çok  görüldüğü 
bilinmekte ancak nedeni henüz kesinleştirilememektedir (Gleicher N & Barad DH, 
2007). Kadınların bağışıklık sistemi daha aktif ve savaşçı ama bu özelliklerinin de 
bir bedeli var ve bunu ağır ödüyorlar. Zira, multipl skleroz (Harbo HF ve ark., 2013) 
veya  romotoid  artrit  (Baflkan  BM.  ve  ark.,  2010)  başta  olmak  üzere,  bağışıklık 
sistemiyle ilgili hastalıkların (ki bu hastalıklarda, savunma mekanizması gereğinden 
fazla çalışmaya ve vücudun kendi organlarına karşı da savunma yapmaya başlıyor) 
%75'i kadınları daha fazla etkiliyor. Guillain-Barre sendromu erkeklerde daha fazla 

---