XəZƏr universiteti erciyes universiteti

66 
 
18-“Doğal, tarihî ve kültürel değerlerin kirlenmesini, tahrip edilmesini ve 
yok olmasını önlemek için, çevre konusuna bilimi ve aklı esas alan, tarih, kültür, 
inanç ve millî menfaatlerimizle çatışmayan bir bakış açısıyla yaklaşılacaktır. ” 
Değerlerin milli menfaatlar doğrultusunda korunması çabası göze çarpmaktadır.  
19-“…Ülkemizin… tarihî ve kültürel boyutları da dikkate alan şahsiyetli 
bir dış politika belirlenecektir. ” Programda dış politikanın tarihsel ve kültürel bo-
yutlardan ayrı tutulamayacağı belirtilmektedir.  
20-“…Kıbrıs,  Kafkasya  ve  Orta-Asya  Türk  Cumhuriyetleri  ile  Balkan 
ülkeleriyle ilişkilerin başta ekonomik, sosyal, siyasi ve kültürel olmak üzere, her 
alanda geliştirilmesi…” MHP dış politika tanımlamalarına Türk dünyasını da dahil 
ederek kültürel birliktelik oluşturma hedefini programına dahil etmektedir.  
21- “…Dünyaya ve insanlığa bakışımızı; Ahmet Yesevi’nin, Mevlana’nın, 
Yunus Emre’nin, Hacı Bektaş-i Veli’nin insan merkezli madde ve madde ötesi 
varlık aleminin sentezinden oluşan bir anlayış şekillendirecektir. ” MHP parti 
programında dünyaya mal olmuş tarihsel kişiliklerden kültür örneklemeleri yapmak-
tadır.  
22-  “Türkçe,  dünya  üzerinde  konuşulan  en  yaygın  dillerden  birisi  ola-
caktır. ” Dil anlamında Türkçe’nin yaygınlaştırılması esas alınmaktadır.  
 
2. 4. Barış ve Demokrasi Partisi Programı (BDP) 
BDP  parti  programı  girişinde;  özgürlük,  barış,  adalet  ve  özgürlükçü-demo-
kratik değerlerle Türkiye’nin çağdaş bir ülke olabileceğine vurgu yapmaktadır BDP; 
Türkiye Cumhuriyeti’nde demokratik unsurların temel yapısı olan; düşünce, ideo-
loji, grup, parti ve derneklerin haksız gerekçelerle kapatıldığını; farklı kimliklerin, 
kültürlerin, inançların varlığının inkâr edildiğini, böylece otoriter ve tekçi bir yapının 
yaratıldığını programda belirtmektedir. BDP, toplumsal sözleşme niteliğinde özgür-
lükçü ve çoğulcu yeni bir anayasanın toplumun en temel gereksinimi olduğunu prog-
ramda  belirtmiştir.  BDP’ye  göre  yeni  oluşturulacak  anayasada  devlet  yönetiminin 
çağdaş bir anlayışla yeniden örgütlenmesi gerekli olup yeni devlet yapısı, siyasal-
örgütlü-özgür toplum, sivil toplum, birey ve yurttaş kavramları üzerine inşa edile-
cektir. Bu çerçevede şekillenen parti programında Kültürel Kimlik kavramına ilişkin 
olarak uygulanacak politikalar da şöyle belirlenmiştir (BDP Parti Programı, 2014): 
1-“Tek  ırk,  tek  dil,  tek  din,  tek  kültür  ve  erkek  egemen  anlayış  yerine 
toplumdaki  bütün  etnik,  kültürel,  inançsal  ve  cinsiyet  farklılıklarını  kapsa-
yacak şekilde, “Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşlığı” esas alınacak ve anayasal 
yurttaşlık olarak bu üst kimlikle tanımlanacaktır. ” BDP, diğer partilerden farklı 
olarak vatandaşlık tanımını programında belirtmiştir.  
2-“Tüm yurttaşların, ülkenin bütünlüğü içinde kendilerini özgürce ifade 
edebilme, kültürlerini geliştirme, ana dillerini konuşma ve geliştirme, ana dil-
lerinde eğitim yapma, görsel, işitsel ve yazılı medya araçlarını kullanma hakları 
temel insan haklarıdır ve dolayısıyla anayasal güvence altına alınacaktır.” Parti, 
kültürel kimliklerin yaşatılmasının insan hakkı olduğuna vurgu yapmaktadır.  
3-“…Gerçek adalet ancak farklılıkları temel alan bir eşitlik anlayışı için-
de  gerçekleşebilir.  Farklı  ve  eşit  haklı  olmak  özgürlüğün  teminatıdır.”  Farklı 

---

67 
 
kültürel değerlerin eşitlik ölçeğinde değerlendirilmesi vurgulanmaktadır.  
4-“Toplumdaki bütün farklılıkları ve renkleri kucaklamasının yanı sıra, 
…  sivil  bir  anayasa...  ”  sivil  bir  anayasanın  farklı  kültürel  değerlerin  güvencesi 
olacağı bu ilkede ifade edilmektedir. BDP, temel hak ve özgürlüklerin hukuk ilkeleri 
esas alınarak oluşturulması gerektiğine programında yer vermiştir.  
5-“Herkese anadilinde eğitim yapma hakkı, kültürünü geliştirme, kültü-
rel ve siyasal düşünceyi istediği dilde ifade etme ve yayma özgürlüğü…. ” BDP, 
diğer  partilerden  farklı  olarak  anadilde  eğitim  vurgusunu  programında  belirtmek-
tedir.  
6-“…kültür ve sanatın yasaksız, baskısız ve özgür ortamda gelişimi sağla-
nacaktır.”  Kültürel  çalışmalarda  baskı  unsurlarının  yaratılmaması  hedeflenmek-
tedir.  
7-“Din ve vicdan özgürlüğü, inanmama özgürlüğünü de kapsayacak şe-
kilde güvence altına alınacaktır. Devlet tüm dinlere ve inançlara eşit mesafede 
duracak.... ” Bu madde ile laiklik ilkesinin gerekliliğine vurgu yapılmaktadır.  
 8-“Tüm inançların kendisini koruması, geliştirmesi, ibadetlerini serbest-
çe yapabilmeleri sağlanarak, eğitim programındaki din dersleri zorunluluktan 
çıkartılarak, tercihli hale getirilecektir. Farklı din ve mezhep gruplarının inanç 
ve ibadet özgürlüğüne saygı duyulacak, eğitim kurumlarının ve ibadethanele-
rinin varlıklarını sürdürmeleri herhangi bir şekilde engellenmeyecek ve tümü-
ne eşit koşullarda destek verilecektir.” Belli bir içerikle hazırlanan din derslerinin 
eğitim  ortamlarında  zorunlu  okutulmasının  engellenmesi  ve  yönetimlerin  ibadet-
haneler konusunda tarafsızlığı vurgulanmaktadır.  
9-“Alevi yurttaşların da diğer yurttaşlar gibi, ibadetlerini rahatça yerine 
getirebilmeleri için cem evlerinin ibadethane olarak inşa edilmesinin önündeki 
engeller kaldırılacaktır. Ezidi ve Süryani-Asuri-Nasturi gibi farklı inanç grup-
larının  kendilerini  ifade  etmelerinin  önündeki  engeller  de  kaldırılacak,  her 
türlü ibadet ve eğitimlerine olanak sağlanacaktır. Gayrimüslim topluluk ve ce-
maatlerin  örgütlenme  ve  kendilerini  geliştirmeleri  konusundaki  tüm  engeller 
ortadan kaldırılacak, gelişimleri için her türlü destek sağlanacaktır.” BDP diğer 
parti  programlarından  farklı  olarak  dinsel  mezheplere  programmında  yer  vermiş, 
dinsel özgürlüklerin genişletileceğini belirtmiştir.  
10-“Özgürlük ilkesinin ve demokrasinin gereği hiçbir din ve inancın di-
ğerine  üstün  tutulmaması  için,  gerekli  hoşgörü  ortamı  yaratılacaktır.”  Parti, 
sosyal  adalet  ilkesi  doğrultusunda,  adil  bir  yönetim  anlayışının  sergileneceğini 
belirtmektedir.  
11-“…çok kültürlülüğe dayalı çoğulculuk esas alınarak, toplumda mev-
cut  olan farklılıkların eşit,  özgür  ve  dengeli gelişimi  sağlanacaktır.”  BDP  çok 
kültürlü toplumların değerleriyle oluşturulmuş, katılımcı  yönetim tarzına dayanan 
bir modelin, toplumsal barışın temellerini güçlendireceğine inanmaktadır.  
12-“… farklı kimlik ve kültürlerin, siyasi yapı ve düşüncelerin yaşayabil-
mesi için ortam ve mekanizmalar oluşturulacaktır. Katılımcı demokrasi geliş-
tirilerek,  bütün  kesimlerin,  kendisini  devlet  yönetimine  yansıtabilmelerinin 
önünü  açacak  olanaklar  yaratılacaktır.”  Katılımcı  demokrasinin  oluşturulması 

---