Xix əsr azərbaycan şERİ antologiyasi

____________________Milli Kitabxana______________________

 

 

EĢq zənciri sərimdə dolanıram bazar,

 

 

Bu nə sözdür, səni hərcayi deyirlər əğyar,

 

 

Tövbə qıl, tərk elə, səndə nə təbiətdir bu?

 

 

Hüsni-ruyin dili-üĢĢaqə fərəhəfzadır,

 

 

Zülfü xalın bir olan ildə Ģəbi-yeldadır,

 

Qamətin sərvi-xuramandı və ya rənadır,

 

QaĢların aləm arasında yədi-beyzadır,

 

 

Kilki-təqdir ilə çəkmiĢ, yədi-qüdrətdir bu.

 

 

Rəhi-eĢqində, qərəz, bil ki, yetiĢdim canə, 

Ağlamaqdan gözümün əĢki dönüb ümmanə, 

Əql yox, tərqdə Məcnun kimiyə m divanə. 

Ləhzeyi piĢi-xəyalımdan ola bir yanə, 

Öldürür Nadim özün, bil ki, qiyamətdir bu.

 

 

QOŞMALAR

 

 

NeyləmiĢdim, yarəb, həqq dərgəhində,

 

 

Xəstə olub müdam, cahanə düĢdüm.

 

Yazıldı naməmiz ölkəbəölkə,

 

YetiĢdi dillərə, dastanə düĢdüm.

 

 

Can qurban eylərəm görsəm dustimə,

 

 

Durubdurlar o zalımlar qəsdimə,

 

 

Yengi gəlmiĢ idi təbib üstümə,

 

Qədəm basdı geri, dərmanə düĢdüm.

 

 

Canü baĢım olsun yolunda fəda,

 

 

Cavan ömrüm əcəb yanıbdur oda,

 

NeyləmiĢdim məgər, ey Tari, xuda,

 

 

Giriftar oluban, zindanə düĢdüm.

 

 

Xəstə BaxıĢ, sözün demə bihesab,

 

 

Oxudum Quranda ayətül-kitab,

 

TəĢnəlikdən oldu cigərim kabab,

 

 

Axtarıban dəĢti-bəyanə düĢdüm.

 

 

 

 

 

 

62

 

---

____________________Milli Kitabxana______________________

 

 

* * *

 

 

Kimsənəm yox mənə yazsın bir namə, 

Qürbət içrə bu diyarə mənimçün. 

Məlum olsun sizə əhli-məhübban, Dua 

qılım sahibkarə mənimçün-.

 

 

Malü əmlakımı etdilər təraĢ,

 

 

Tökər mərdümlə rim müdanı qanlı yaĢ, 

Əlac edin mənə, ey qövmü qardaĢ, Bir 

yerdən olmadı çarə mənimçün.

 

 

Yetmədin dadıma, ədalət Ģahım,

 

 

Səndən qeyri bir kəs yoxdur pənahım,

 

 

Dağıldı üstümdən tamam sipahım,

 

Dağlar göy geyibdir, qara mənimçün.

 

 

Əcəb pozdu fələk xanımanımı, Din 

yolunda qıldım fəda canımı, Yığılıb 

düĢmənlər alıb yanımı, Yerbəyerdən 

çəkir nərə mənimçim.

 

 

Getdi tamam havadarım qırıldi,

 

 

Ağlayıb dostlarım, düĢmənim güldi,

 

Qəm çəkib ləĢkərin, üstümə gəldi,

 

Cəfa çəkdi ol biçarə mənimçün.

 

 

Car dedigin o aradə bir mahal, Əskik 

olmaz ondan müdam qiylü qal, Fələk 

əlif qəddim etdi misli-dal, Namə 

yazın havadarə mənimçün.

 

 

Miskin BaxıĢ, dərdim eylərəm izhar,

 

 

Sanki könülümdən heç getməz qübar,

 

 

Pənah gətirdim sənə, pərvərdigar,

 

Yazılıbdır bəxtim qarə, mənimçün.

 

 

 

 

 

 

 

 

63

 

---

____________________Milli Kitabxana______________________

 

 

HEYRAN XANIM

 

 

Azərbaycanın  görkəmli  qadın  şairlərindən  olan  Heyran  xanım  XVIII  əsrin 

sonlarınnda  Naxçıvan  şahərində  doğulmuşdıır.  Əsərlərindən  bilinir  ki,  şairənin 

əsli  Cənubi  Azərbaycanda  m

 

əşhur  olan  Dünbüli  tayfasındand

 

ır.  Rusiya  -İran

 

müharibəsində  (1826-1828-  ci  illər)  məğlubiyyətə  uğ  rayan  şah  qoşunları  geri 

çəkilərkən  yolüstü  yaşayış  yerlərinin  əhalisini  də  İrana  köçm  əyə  məcbur 

etmişlər. Köçürülən əhali içərisində Heyran xanım və onun ailəsi də var idi.

 

 

Beləliklə, şairə gənc yaşlarında doğma yurddan ayrılmış, ömrünün axırına 

qədər Cənubi Azərbaycanda, Təbrizdə yaşamışdır.

 

 

Heyran xan ım dövrünə  müvafiq fars dilində  yüksək  təhsil almış,  Şərqin , 

Firdovsi,  Sədi,  Hafiz,  Nizami,  Füzuli  kimi  ktasaiklərinin  yaradıcıhğını  oxuyub 

oyrənmişdir.  Onun  şeirlərində  Azərbaycan  sənətkarlar  ından  Həsənoğ  lu, 

Nəsimi  və  Füzulinin  təsiri  aşkar  duyulur.  Şairənin  bir  sıra  qəzəlləri  dahi 

Füzuliiyə nəzirə şəklində yazılmışdır.

 

Lakin  şairənin  orijinal  şeirləri  daha  çoxdur.  Belə  şeirlərində  o,  bir  tərəfdən 

təmiz  eşqin,  saf  m  əhəbbətin  vəsfini  verir,  digər  tərəfdən  isə  zəmanə  zülmünün 

çoxluğundan  bəhs  edərək,  dövranın  möhnətindən,  fələyin  gərdişindən  acı-acı 

şikayətlənir,  Heyran  xanımın

 

əsərləri  nikbin  pafosu,  tərənnümün  səmimiliyi,

 

dilinin  sadəliyi  və  aydınlığına  görə  XIX  əsr  Azərbaycan  ədəbiyyatında  xüsusi  yer 

tutur.  Onun  əsərlərindən  örnəklər  20  cildlik  "Azərbaycan  I  Klassik  Ədəbiyyatı 

Kitabxanası"nın VIIIcildindən (1988) götürülmüşdür.

 

 

QƏZƏLLƏR

 

 

Olubdu qəm yatağı, Ģad gördüyün könlüm

 

 

Dağıldı qüssədən, abad gördüyün könlüm.

 

 

Diyari-qəmdə giriftarü dəstgir oldu,

 

 

Kəməndi-firqətə, azad gördüyün könlüm.  -

 

 

Fəraq dərdinə axtardı, tapmadı çarə,

 

 

Cəmii hikmətə ustad gördüyün könlüm.

 

 

Səriri-vəsldə Xosrovsifət oturmuĢdu,

 

 

Olubdu kuhdə Fərhad, gördüyün könlüm.

 

 

 

 

 

 

 

64

 

---