XroniKİ c viruslu hepatit xəSTƏLƏRİNİn müALİCƏSİNDƏ rekombinant alfa-interferon

 

 

Şəkil 1. HCV-infeksiyasının təbii inkişafının tipik variantları  

və onun nəticələri (M.Q.Məmmədov, 2010) 

* bu göstərici dəyişkəndir və bir sıra amillərdən asılıdır 

 

 

 

 

---

Nəzərə  alınmalıdır  ki,  inkişaf  variantından  asılı  olmayaraq,  2-4 

ay  ərzində  yoluxmuş  şəxslərin  orta  hesabla  30%-də  HCV 

orqanizmdən  spontan  eliminasiya  edir  və  sağalma  baş  verir.  Qeyd 

edək  ki,  HCV-nin  spontan  eliminasiyasının  tezliyi  bir  sıra 

amillərdən, 

o 

cümlədən, 

xəstənin 

orqanizminin 

genetik 

xüsusiyyətlərindən  asılıdır.  Bu  göstərici  interleykin  28B  geninin 

polimorfizm  xüsusiyyətlərindən  asılıdır,  məsələn,  bu  genin  CC-

variantlı şəxslərində daha yüksək, bu genin TT variantılı şəxslərində 

isə daha aşağı olacaqdır.  

Eyni  zamanda  yoluxmuş  şəxslərin  əksəriyyətində  HCV-nin 

spontan  eliminasiyası  baş  vermir  və  onun  orqanizmdə  qalması  6 

aydan  çox  çəkir.  Belə  halda  kəskin  infeksiyanın  persistent-xroniki 

infeksiyaya keçməsindən danışılır. 

Hazırda  hesab edilir ki, xroniki HCV-infeksiyasının 4 variantda 

inkişaf  etməsi  mümkündür.    Birinci  variantda    infeksiya  qeyri-

müəyyən zaman gizli gedir və  qaraciyərin zədələnməsinin  hər hansı 

bir  morfoloji  və  hətta  biokimyəvi  əlamətləri  ilə  müşayət  olunmur. 

Bu variant “xroniki sublklinik HCV-infeksiya” kimi qeyd edilir.  

İkinci  variant  zamanı  infeksiyanın  inkişafı  fonunda  qaraciyərin 

zədələnməsinin  minimal  morfoloji  (iltihabi-distrofik)  əlamətləri 

müəyyən  edilir.  Bu  dəyişikliklərdə  uzun  müddət  proqressivləşmə 

əlamətləri  aşkar  edilmir.  İnfeksiyanın  belə  variantı  “minimal  aktiv 

prosesli XCH”  adlandırılır.     

Gedişatın üçüncü variantı onunla fərqlənir ki, infeksiya fonunda 

qaraciyər 

toxumasının 

proqressivləşən 

fibrozunun 

inkişaf 

əlamətlərinin  aydın  iltihabi-distrofik  prosesləri  aşkar  edilir  ki,  onlar 

da sonda qaraciyər sirrozunun (QS) formalaşmasına gətirib çıxarır.   

İnfeksiyanın  dördüncü  variantı  qaraciyərin  zədələnməsi  ilə 

əlaqəsi  olmayan  əlamətlərin  inkişafı  ilə  xarakterizə  edilir.  Həmin 

əlamətlər  həm  izolə  olunmuş,  həm  də  qaraciyərin  zədələnməsi  ilə 

müştərək  gediş  ala  bilər.  Gedişatın  bu  forması  “qaraciyərdənkənar 

təzahürlərlə HCV-infeksiyası” adlanır.  

Eyni  zamanda  müasir  tədqiqatçıların  əksəriyyəti  hesab  edir  ki, 

XHC-infeksiyası  durmadan  proqressivləşən  xəstəlikdir  və  adekvat 

müalicə  aparılmadıqda  QS-nun  inkişafına  aparır.  Bu  formal 

vəziyyətdən belə bir nəticəyə gəlmək olur ki, bütün HCV-infeksiyası 

olan şəxslər VƏT-in aparılmasına ehtiyacı olan xəstələrdir.   

---

Bu yanaşmada aydındır ki, VƏT-in təyin  edilməsi üçün xəstədə 

reproduktiv HCV-infeksiyasının, yəni  xəstənin qanında virus RNT-

sinin aşkar edilməsi kifayətdir.   

Lakin, real şəraitdə, bu cür terapiyanın və onun başlama vaxtının 

təyin olunması məsələsini həll edərkən həm xəstəliyin, həm xəstənin 

orqanizminin  xüsusiyyətləri,  həm  də  psixoloji,  iqtisadi  və  digər 

vəziyyətlər də nəzərə alınmalıdır.   

İlk  növbədə  nəzərdən  qaçırılmamalıdır  ki,  XCH-li  xəstələrin 

VƏT-i  üçün  istifadə  edilən  dərman  preparatları  arasında  orqanizmə 

əlavə təsir göstərə bilən ksenobiotiklər də ola bilər. Məhz buna görə, 

virus  əleyhinə  terapiyaya,  XCH-li  xəstəyə  neqativ  təsir  riski  ilə 

müşayət  olunan  və  orqanizmdə    HCV-nin  məhv  edilməsinə 

yönəldilmiş məcburi ekzogen təsir kimi baxılmalıdır.  

Bu  cür  təsirin  təzahürünün  təzahürü  və  onun  tezliyi,  həm 

preparatların  yeridilən  dozasından,  rejimin  intensivliyindən  və 

onların  istifadə  müddətindən,  həm  də  orqanizmin  əsas  funksional 

sistemlərinin  vəziyyətindən,  interkurrent  patologiyanın  varlığından 

və  xarakterindən,  həmçinin,  hər  bir  yeridilən  preparatın  xəstə 

tərəfindən individual keçirilməsindən asılıdır.   

Bunları  nəzərə  alaraq,  belə  bir  qərara  gəlmək  olar  ki,  VƏT-in 

təyininin əsasını hər bir xəstə üçün müalicədən gözlənilən fayda ilə, 

bu  müalicənin  orqanizmə  neqativ  təsir  riskinin  müqayisəsi  təşkil 

etməlidir.  Yalnız  gözlənilən  terapevtik  effektin  alınması  şansı, 

xəstənin  orqanizminə  zərər  yetirilməsi  riskini  üstələyirsə,  o  zaman 

VƏT-in təyini haqda qərar əsaslandırılmış hesab edilə bilər.   

 

İSTİFADƏ EDİLƏN DƏRMAN PREPARATLARININ QISA 

XARAKTERİSTİKASI 

 

1.  Rekombinant  interferon  preparatları.  r-İFN  dərman 

preparatların  aktiv  təsir  əsasını  165  amin  turşusundan  ibarət  olan 

monospesifik zülallar təşkil edir. Həmin zülallar in vitro becərdilmiş 

bakteriyalarda  insanın  İFN  genlərinin  klonlaşdırılması  yolu  ilə 

alınmışdır.  

Yuxarıda  qeyd  edildiyi  kimi,  ilkin  original  r-İFN  preparatları 

“intron A” (alfa-2b-İFN) və “roferon-A” (alfa-2a-İFN) olmuşdur ki, 

onların  sənaye  istehsalına,  müvafiq  olaraq,  1984  və  1985-ci  illərdə 

başlanmışdır.  Təbii  İFN  preparatları  kimi  eyni  terapevtik 

---

effektivkiyə  malik  r-İFN  preparatları  istehsalın  yüksək  rentabelliyi, 

yad  viruslarla  kontaminasiya  və  çirklənmə  riskinin  olmaması  kimi 

bir sıra üstünlükləri ilə fərqlənirlər. 

Hazırda 2 növ r-İFN preparatları ayrılır: orijinal və generik.   

Böyük farmasevtik  kompaniyaların istehsal  etdiyi  orijinal r-İFN 

preparatları  keyfiyyət  standartlarının  ən  yüksək  tələblərinə  cavab 

verərək  çox  baha  olması  ilə  xarakterizə  edilir.  Belə  preparatlara 

yalnız iki preparat  – intron A və roferon-A aiddir.  

Orijinal 

r-İFN 

preparatları 

istehsal 

edən 

əczaçılıq 

kompaniyalarının  lisenziyası  ilə  buraxılan  “generik”    preparatlar  öz 

ticari  adları  ilə  istehsal  edilir.  Bu  preparatlar  da  GMP  keyfiyyət 

standartları  üzrə  istehsal  olunur  və  yüksək  keyfiyyətə  malikdirlər, 

lakin  qiymət  baxımından  orijinal  preparatlarla  müqayisədə  daha 

münasibdirlər. Onlara dünyanın  müxtəlif ölkələrində istehsal olunan 

çoxsaylı dərman preparatları aiddir.  

Bu  preparatlara  reaferon,  realdiron,  eqiferon,  xaveron, 

ukraferon,  altevir  və  s.  aiddir.  Bu  preparatlar  intron  A-nın  (alfa-2b-

İFN)  tam  struktur  analoqu  olaraq,  GMP  standartları  üzrə 

hazırlanmışdır, lakin onların satış qiyməti  intron-A-nın  qiymətindən 

3-4 dəfə aşağıdır.    

r-İFN-nun  bütün  dərman  preparatları    antivirus  təsir 

mexanizmlərinin    oxşarlığı  və  əsas  farmakokinetik  göstəricilərinin 

praktik  cəhətdən  identik  olması  ilə  xarakterizə  olunur.  Onların  ən 

əsasları cədvəl 1-də göstərilmişdir.  

 

 

Cədvəl 1. r-İFN preparatlarının əsas farmakokinetik xüsusiyyətləri 

 

Göstərici 

а2-İFN 

Molekulyar kütlə 

Plazmada maksimal konsentrasiya 

Yarımxaricolma dövrü 

Qanda terapevtik konsentrasiyada 

sirkulyasiya vaxtı  

19 кDa 

1,5 nq/ml 

12 s 

 

10-20 s 

 

2.  Ribavirin  preparatı.  XCH  zamanı  r-İFN  preparatları  yalnız 

ribavirinlə  kombinasiyada  istifadə  edildiyindən,  aşağıda  bir  sıra 

---