Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 132 132 etmiş və 1970-ci ildə 100 nəfərdən başlayaraq 1978-79-cu illərdə artıq hər il 800 nəfər gənci Moskvaya, Leninqrada, digər iri ali məktəblərə təhsil almağa göndərməyə nail olmuşdu. bu zaman həmin gənclərin bəzilərinin bəyəndiyi yerlərdə qalmasında da təəccüblü bir şey yox idi. ―Bir millətin yalnız bir yerdə yaşaması vacib deyil. Əsas məsələ odur ki, harada olursan-ol, milliyyətini itirməyəsən, azərbaycanlı olaraq qalmağı bacarasan, Vətənini, ana dilini unutmayasan‖ [20, 67]. Lakin 80-ci illərin axırlarından etibarən ölkədə başlanan siyasi proseslər, həmçinin elmin problemlərinə dövlət səviyyəsində laqeydlik və biganəlik bu sahənin tənəzzülünə səbəb oldu. Ulu öndər Heydər Əliyevin təbirincə desək, hətta o vaxtlar respublikada Elmlər Akademiyası kimi mötəbər elm məbədini dağıtmaq istədilər və əslində o, səviyyəyə gətirib çıxardılar. Belə neqativ proseslər xalqın əsas sərvəti olan kadr potensialına da mənfi təsir göstərirdi. Ölkəni bürüyən iqtisadi böhran alimlərin maddi vəziyyətinin aşağı olmasına, onların real gəlirlərinin azalmasına gətirib çıxarırdı, ziyalılar böyük çətinliklər qarşısında qalırdılar. O dövrdə yazıçıların, şairlərin, musiqiçilərin və rəssamların əksəriyyəti də bu vəziyyətdə idi. Yaranan vəziyyətin təbii nəticəsi isə elmi kadrların, yüksək ixtisaslı və xalqın sabahına ən gərəkli adamların ölkədən www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 133 133 133 xaricə iş dalınca axınına səbəb oldu. Təkcə 1988-ci ildə 14 minə yaxın alim Azərbaycandan digər ölkələrə üz tutlu. 1990- 1993-cü illər ərəfəsində isə bu rəqəm 15 minə çatdı. Ölkədəki qeyri-sabitlik, həqiqi elmin arxa plana keçməsi bu prosesi daha da gücləndirirdi. Vaxtilə SSRİ-nin müxtəlif şəhərlərində təhsil almış alimlərin bir hissəsi tanışları olan yerlərə, digərləri Türkiyəyə, İrana, ərəb ölkələrinə, Avropaya, Kanadaya üz tutmağa başladılar. Bu insanların hamısı geniş dünyagörüşünə malik, dəfələrlə xarici ölkədə olmuş elm və sənət adamları, öz sahələrinin qabaqcıl mütəxəssisləri idilər. Təbii ki, belə adamlar üçün xarici ölkələrdə bünövrə salıb qalmaq problem deyildi. Digər tərəfdən, həmin insanların çoxu təbiət, və texniki, dəqiq elmlər sahəsində SSRİ-nin qabaqcıl elmi məktəblərinin nümayəndələri idilər. Dünya ölkələrində isə SSRİ-nin fundamental elmlər sahəsində yaratdığı məktəblərin səviyyəsi hamıya yaxşı məlumdur. Həmin elmi kadrları xarici ölkələrin elmi laboratoriyalarına böyük məmnuniyyətlə cəlb edirdilər. Nüvə fizikası, riyaziyyat, neft geologiyası, dəqiq cihazların yaradılması üzrə mühəndis və alimlər yüksək səviyyədə işlə təmin olunurdular. Beləliklə, intellekt axını ölkənin sabahı üçün təhlükəli və narahatlıq doğuran bir vəziyyət yaradırdı. Gedən alimlərin çoxu cavan və orta yaşlı kadrlar idi. Onların itirilməsi ilə ölkəmiz bütün sənaye www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 134 134 potensialını da zəiflədə bilərdi. Çünki müasir sənaye hazırlıqlı, elmi mühəndis-texniki mütəxəssislər olmadan fəaliyyət göstərə bilmirdi Bu itkiləri hesablasaq, Azərbaycanın nə qədər qiymətli milli sərvətdən məhrum olduğunu aydın görərik. Çünki yüksək təfəkkürə və elmə malik olan alimlərin yenidən hazırlanması həddən artıq böyük vəsait və vaxt tələb edirdi. Dövlət müstəqilliyinin ilk illərindən dağıdıcı hakimiyyət dövrü bizim elmi mühitin ən çətin illəri idi. O, zamankı «rəhbərlər» ölkənin elm məbədi üçün təhlükəli planlar qurmağa başladılar. Onların Milli Elmlər Akademiyasının əhəmiyyətini dərk etmək üçün səviyyələri çatmırdı. Bəziləri isə Akademiyanın böyük mülkiyyətinə və binalarına, infrastrukturuna göz dikmişdi. Bu da milli xəyanətkarlığın bir ifadəsi idi. «Hələ dağıdaq, sonra qurarıq» mövqeyindən həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan layihələr içərisində EA–nın taleyi sual altına alınmışdı. Bu isə o demək idi ki, neçə onillik ərzində ağır zəhmət bahasına qazanılmış qabaqcıl mövqelər əldən veriləcək, hər şey dağıdılandan sonra sıfırdan başlamaq xətti əsas götürüləcək. Azərbaycandan bu illər ərzində zəka axını prosesinə qoşulanların əksər hissəsi elm və təhsil sahəsində uğur qazanmış qadın alimlərimiz idi. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 135 135 135 Elena Mirskaya qeyd edir ki, əgər feminləşmənin ikinci «dalğa»sı sovet elminin təşkil edilmiş genişlənməsi fonunda baş verirdisə, üçüncüsü onun 90-cı illərin sosial- iqtisadi böhranı ilə şərtlənən «sıxılma»sı ilə bağlı idi. Hazırkı sosial-iqtisadi vəziyyət alimləri elmi işi davam etdirmək, həm də minimum normal həyat səviyyəsini təmin etmək üçün hansısa yeni, qeyri-ənənəvi yollar axtarmağa məcbur edir. Son illərdə daxili və zəka axını –emiqrasiya və miqrasiya fəallaşmışdır. Emiqrantların əksəriyyəti elmi liderləri və gənc alimləri– kişilərdir. Başqa, daha nüfuzlu və yüksək ödənişli sosial fəaliyyət sahələrinə, əsasən biznes əv siyasətə keçmək də kişilər üçün daha səciyyəvidir. Qadınların peşəkar və ərazi sabitliyinin nisbətən yüksək olmayan səviyyəsi məlumdur. Qadınlar adəti üzrə minimum maaşa qane olaraq və elmi- tədqiqat müəssisələrində iş yükünün çox olmaması ilə əlaqədar öz yerlərini tərk etmir. Azərbaycan Respublikasının Elmlər Akademiyasında, ali məktəblərdə, elmi-tədqiqat, layihə-konstruktor təşkilatlarında və texniki müəssisələrdə doktor və namizədlik dərəcəsi olan qadınlar işləyirdi və işləyir. Tanınmış alimlərin, Azərbaycanın əməkdar incəsənət xadimi, Bəstəkarlar İttifaqının üzvü, professor Elmira Abbasova; Azərbaycan rəssamlar ittifaqının üzvü, əməkdar elm xadimi, tarix elmləri doktoru, mərhum professor Sara Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|