Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 128 128 XX əsrin əvvəllərinə qədər Cənubi Azərbaycandan Qərb və Şərq ölkələrinə mühacirət prosesləri baş verib. Lakin Cənubi Azərbaycan mühacirət tarixi bizdə lazımi səviyyədə tədqiq edilməyib. Tədqiqatçılarımızın XX əsrdən etibarən Cənubi Azərbaycandan başlanan mühacirət prosesinin siyasi və iqtisadi səbəblərlə bağlayırlar. Fikrimcə Cənubi Azərbaycanın mühacirət tarixini aşağıdakı dövrlərə bölmək olar: 1. 1920-ci illər – Bu mühacirət əsasən siyasi səbəblərlə baş verib; 2. 1930-40-cı illər – Sosial (təhsil və elmi məqsədi), iqtisadi (iş qurmaq, səylərini artırmaq) – səbəbli mühacirət prosesi; 3. 1950-ci illər– bu dövrdə İranda mürtəce hərbi diktatura rejimi hökmranlıq edirdi və buna etiraz edən azərbaycanlıların siyasi mühacirəti; 4. 1960-cı illər– İranda təhsil səviyyəsinin aşağı olması səbəbindən soydaşlarımızın inkişaf etmiş dövlətlərə təhsil və təkmilləşdirmə məqsədilə mühacirəti; 5. 1978–1979-cu illər – Bu tarixdə artıq İranda İslam adı altında molla reymi, diktatura quruldu. İran İslam İnqilabı adlanan çevrilişdən sonra, cənublu qardaşlarımızın yeni www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 129 129 129 rejimlə barışmaz mövqedən irəli gələn siyasi motivli mühacirəti [17, 1022]. Göstərilən hadisələr və proseslərlə əlaqədar formalaşan Azərbaycan diasporunun cənub qanadı kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərinə görə seçilir. Əsasən Qərbi Avropa və Amerika ölkələrində məskunlaşan cənubi soydaşlarımızın tərkibi belə bir struktura malikdir. Birincisi, ziyalı təbəqə-bura ali və orta məktəblərdə çalışan müəllimələr, yazıçı və şairlər, ictimai xadimlər, həkim və mühəndislər daxildir. İkincisi, iş adamları- iri şirkət, firma sahibləri olan bu şəxslər yaşadıqları ölkələrin sosial-iqtisadi həyatında mühüm rol oynamaqla, yüksək dairələrdə nüfuz sahibləridir. Üçüncüsü, orta təbəqə-bu təbəqə əsasən xırda və orta ticarətçilər, inşaatçılar, texnoloqlar, nəqliyyatçılar və digər peşələrdə çalışan azərbaycanlılardan ibarətdir. Çalışdıqları sahələrdə kifayət qədər tanınan və seçilən cənubi azərbaycanlılar milli mədəniyyət və ədəbiyyatla sıx bağlıdır. Romantik və nostalji hisslərlə yaşayan cənublu soydaşlarımızın ziyalı təbəqəsinin müəllifi olduqları bədii və elmi əsərlər Qərb ölkələrində çox sevilir. Akademik təhsilə böyük maraq göstərən ziyalıların üstünlük təşkil etdiyi diasporumuzun Cənubi Azərbaycan qanadı elm- texnika sahəsində bir sox uğurlar əldə edib. Cənubi Azərbaycan qanadının mühüm bir hissəsi-sahibkarlar və www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 130 130 ticarətçilər kifayət qədər güclü mövqeyə və nə nəhəng kapital mənbələrinə, maliyyə kanallarına malikdirlər. Onların sahib olduqları firmalar, şirkətlər, müəssisələr bir çox ölkələrin iqtisadiyyatına xeyir verir. Bu səbəbdən də məskunlaşdıqları və iş qurduqları ölkələrin yüksək dövlət xadimləri və iş adamları tərəfindən hörmətlə qarşılanan bu şəxslər müəyyən istiqamətdə onlara məsləhət verir və yol göstərirlər. Güclü maddi və intellektual imkanlara malik olmasına baxmayaraq, cənublu azərbaycanlılar arasında müəyyən məsələlərdə fikir ayrılığı, siyasi baxış fərqliliyi və mənəvi-psixoloji çətinliklər mövcuddur. Onların mənəvi-psixoloji cəhətləri şimallı azərbaycanlılardan və Türkiyə azərbaycanlılardan xeyli fərqlənir. Həmin məqamı cənubi azərbaycanlılar ilk növbədə, əsrlər boyu cənubda rasizmlə üzləşmələri ilə əlaqələndirirlər. Yəni bu mənfur siyasət nəticəsində milli və tarixi köklər assimlasiya olunub, mədəni, mənəvi və linqvistik bağlılıq zəifləyib. Uzun illərdən bəri fars şovinizmi onlara tarixi keçmişimizi və milli varlığımızı unutdurmağa çalışır. Buna baxmayaraq, soydaşlarımız ədəbiyyatımızı, mədəniyyətimizi və milli kimliklərini qoruyub saxlaya, inkişaf etdirə biliblər [25, 37-39]. Azərbaycanlıların böyük bir qisminin bu gün Vətəndən uzaqda, keçmiş SSRİ respublikalarında yaşayıb-fəaliyyət www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 131 131 131 göstərmələri nisbətən xoş səbəblərdən baş vermişdi. SSRİ müxtəlif xalqların dostluq, beynəlmiləlçilik şəraitində yaşadığı nəhəng bir ölkə idi. Böyük tikintilər gedirdi. Qazaxıstanda xam torpaqların istifadəyə verilməsi, Sibirdə Baykal-Amur magistralının çəkilməsi, Volqaboyunda, Tümendə yeni neft yataqlarının istismarı və s. xalqların birgə iştirakı ilə həyata keçirilirdi. Azərbaycanlıların bir qismi, hətta elliklə bu yerlərə getmiş, bu günə qədər də orada məskunlaşmışlar. Bu insanlar arasında məşhur azərbaycanlılar da az deyil. Hətta o zaman neft üzrə əsas mərkəz Bakı sayıldığından, təzə yataqlar əsasən buradan gedən mütəxəssislərin səyi ilə kəşf olunmuş, müvafiq olaraq ―II Bakı‖, ―III Bakı‖, ―IV Bakı‖ kimi anlayışlar meydana çıxmışdı. Əlbəttə, o zaman bu azərbaycanlılar bizimlə bir ölkədə yaşayırdılar. SSRİ dağıldıqdan sonra isə həmin geniş ərazilərdə diasporlar yaratmışlar. Bura 1970-1980-ci illərdə keçmiş SSRİ-nin ən müxtəlif şəhərlərinə təhsil almağa göndərilmiş və sonradan həmin yerlərdə qalmış həmvətənlərimizi də əlavə etmək olar. O vaxtlar respublika başçısı Heydər Əliyev bunu məqsədyönlü həyata keçirmişdi. Azərbaycan gənclərinin daha çox bilik qazanması, dünyagörüşünün, intellektinin artması üçün istisna olaraq respublikamız üçün mərkəzdən böyük güzəştlər əldə Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|