Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.3. Azərbaycan ziyalılarının xarici ölkələrdə yayılmasına təsir göstərən amillər
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 112 112 olmaqla* Almaniyaya 20 15 38 74 407 6 120 127 62 110 40 46 32 İsrailə 8442 1640 1085 1688 1253 643 153 179 199 88 29 31 16 ABŞ-a 543 699 447 570 445 – 103 92 103 42 8 18 34 Türkiyəyə 2 – – 3 1 113 39 56 23 14 3 6 11 İrana – 17 11 3 6 2 10 6 24 2 – 3 – Pakistana – – – – – – – 5 – – – – – Polşaya 4 2 2 3 – – 2 7 – 1 – – – Yunanıstana 35 3 1 3 5 – – – 3 – – – – Digər xarici ölkələrə 98 15 16 4 3 345 8 12 12 23 11 16 10 Bu məlumatdan göründüyü kimi soydaşlarımızın seçdiyi ölkələr zəka axını prosesində maraqlı tərəf kimi çıxış edən ölkələr xüsusi yer tutur. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 113 113 113 1.3. Azərbaycan ziyalılarının xarici ölkələrdə yayılmasına təsir göstərən amillər Azərbaycandan köçüb gedən digər ərazilərdə məskunlaşan soydaşlarımızın mühacirət tarixi qədim dövrlərə təsadüf edir. Azərbaycan mühacirəti özünəməxsus fərdi məqamlarla və tarixi-siyasi səbəblərlə səciyyəvidir. Bu barədə ədəbiyyat, məlumat və informasiya qıtlığı son illərdə aradan qalxdıqca azərbaycanlı işçi mühacirlərin və zəkaların səpələnmə arealının böyük bir coğrafiyanı əhatə etdiyini görmək olar. Azərbaycan zəkalarını yaratdıqları böyük əsərlər uzun illər keçməsinə baxmayaraq bu gün də öz dəyərlərini qoruyub saxlamaqdadır. Ayrı-ayrı tədqiqatçılarımızın araşdırmalarına əsaslanaraq belə qənaətə gəlmək olar ki, ilk zəka axını prosesi eramızdan əvvəlki dövrlərə təsadüf edir. Afət Əmirəliyevanın fikrincə qədim Azərbaycandan İbrahimilər tayfası Məğribə (Afrikaya) mühacirət edərək yerli insanlara oxuyub-yazmaq öyrətmişdir [56]. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra Sovetlər tərəfindən saxtalaşdırılan tariximizin «qara ləkələrin»dən biri də mühacirət tarixinin öyrənilməsidir. Müstəqilliyimizin ilk illərində Bakıda keçirilən «Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı» www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 114 114 beynəlxalq simpoziumunu bir çox faktların aydınlaşdırılmasında mühüm əhəmiyyət kəsb etdi. Simpoziumda iştirak edən alimləri narahat edən məsələlərdən biri ölkədən ilk zəka axını probleminin araşdırılmasıdır. Məlum olur ki, qədim Azərbaycan ərazisindən zəka axınına ilk imza atanlardan biri filosof Anaxarsis olub. Qədim Yunanıstanda elmə verilən böyük diqqət verildiyindən o, e. ə. 589-cu ildə Azərbaycanı tərk edib Yunanıstana gedib və orada özünə inanılmaz dərəcədə nüfuz qazanmışdır. Keşiş Bartelemi «Gənc Anaxarsisin səyahəti» kitabında onun vətəninin qədim Azərbaycan ərazisi olduğunu təsdiq edir. Bu fakt Azərbaycanın zəka miqrasiyasının böyük bir coğrafiyanı əhatə etdiyini və qədimliyini göstərir [47, 263]. Ölkəmizdən zəka axınının kütləvi şəkil alması VII əsrdə peyğəmbərin banisi olduğu İslam dininin yaranmasından və yayılmasında sonraya təsadüf edir. Bu tarixdən etibarən sənətkarlar, alimlər, şairlər və yazıçıların zəka axını etdikləri ölkələrdə böyük sənət əsərləri formalaşmağa başlanır. VII əsrdə Azərbaycanın xilafət ordusu tarixindən işğalı, ölkə əhalisinin İslam dinini qəbul etməsi, məktəb və mədrəsələrdə tədrisin ərəb dilində aparılması, ərəbdilli elmin və ədəbiyyatın yaranmasına gətirib çıxarmışdır. Bu proses uzun illər boyu davam etdiyindən, Azərbaycanla İslam dininin www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 115 115 115 mərkəzi Məkkə və başqa Yaxın Şərq şəhərləri arasında elmi, mədəni, iqtisadi əlaqələrin yaradılmasına və inkişafına gətirib çıxartdı. Ən müxtəlif tarixi mənbələrdə azərbaycanlı elm adamlarının, tacirlərin, müxtəlif peşə sahiblərinin ərəb ölkələrinə səfər etmələri, orada yaşayıb-yaratmaları barədə çoxsaylı məlumatlara rast gəlmək mümkündür. Belə ki, İbn Qüteybənin «Kitab-əş-şer və şüəara», Əbül Fərəc İsfahananin «Kitab Əl-Əvani» əsərlərində VII-VIII əsrlərdə Mədinə şəhərində azərbaycanlı şairlərin yaşadıqları qeyd olunur. İbn Qüteybə Əbülqəzyana istinad edərək yazırdı: Mədinədə məvailərdən elə bir şair yoxdur ki, əslən Azərbaycandan olmasın» [7, 8]. Bu fakt Azərbaycanda VII-VIII əsrdə də zəka axını prosesinin fəal olduğunu göstərir. Xüsusilə ərəb şəhərlərində intensiv halda baş verən prosesi bu ərazilərdə elm və təhsilin inkişafı ilə sıx bağlıdır. Bu illərdə zəka axını prosesinin ən tanınmış simalarından İsmayıl–ibn Yəsar, Əbül-Abbas Əman və Musa Şəhabitin adlarını xüsusi olaraq qeyd etmək olar. Azərbaycanlı zəkaların ölkədən mühacirət etməsi X–XI əsrlərə də təsadüf edir. Yaxın və Orta Şərqdə, o cümlədən İraqda tanınan elm və ədəbiyyat xadimlərindən Yaqut Həməvi, İbn Qüteybə, Xətib Bağdadi, İbn-əl-Əsir və digərlərinin adlarını göstərmək olar. Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|