Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 105 105 105 latviyalılar özlərinə normal həyat və iş şəraiti düzəltmək niyyətindədirlər. Avropaya mühacirət edən insanlar içərisində təkcə ziyalı və elmi kadrların sayı 50 min nəfərdir. Şərqi Avropa, Baltik ölkələri içərisində zəkaların itirilməsinə görə öncül yerdə Latviya hökuməti həyəcan təbili çalır. Avropa Fondu Latviya rəhbərliyinə xəbərdarlıq edib ki, yaxın illər ərzində zəkaların ölkədən getməsinin qarşısını ala biləcək tədbirlər həyata keçirməyəcəyi təqdirdə ciddi böhranla üzləşməli olacaq. İşçi qüvvəsi və düşünən beyinlərin kütləvi miqrasiya prosesində iştirakı iqtisadi və sosial problemlərin Latviya üçün müsbət dividentlər gətirməyəcəyini mütəxəssislər qeyd edirlər. Avropa ölkələrinə karyera qurmağa gələn latviyalı zəkalar onları buna vadar edən problemləri aşağıdakı kimi sıralayırlar: Əmək haqqının azlığı, normal iş şəraitinin olması, yaşam üçün normal sosial şəraitin dövlət tərəfindən verilməməsi, iqtisadi cəhətdən gələcəyin ümidsiz olması. Estoniyada zəka axını problemi mövcuddur. XX əsrin birinci yarısından başlanan əmək miqrasiyası Estoniyada elmi potensialın aşağı düşməsinə şərait yaradır. Sovet hakimiyyəti illərində eston alimləri qonşu dövlətlərin elmi və dövlət müəssisələrində çalışırdılar. 1950-ci illərdə Estoniyanı tərk www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 106 106 edənlərin sayı 10000 nəfər idisə, 1990-cı ilə bu rəqəm 60000-ə çatmışdır. Bu gün eston zəka miqrasiyasının coğrafiyasını aşağıdakı kimi təsvir etmək olar: [115] Rusiya –25, 8%, Baltik dövlətləri–24%, Qafqaz ölkələri–1, 3 %, Mərkəzi Asiya – 3, 4%, Belorusiya – 6, 2 %, Ukrayna – 11, 4% və digər MDB Respublikaları– 1, 3 %, Avropa və Amerika ölkələri–48, 1 %. 1989-cü ildən başlayaraq elmin inkişafı üçün, müxtəlif səviyyəli tədbirlərin Estoniya rəsmiləri tərəfindən həyata keçirilməsinə baxmayaraq, eston zəkaları öz karyeralarını xarici ölkələrdə qurmaq niyyətindədirlər. 1995-2005-ci illərdə ölkəni tərk edənlərin 28 %-nin elmi işçilər olduğu məlumat verilir. Eston zəkalarının üstünlük verdikləri ölkələr içərisində Skandinaviya dövlətləri və Almaniyadır. Bu ölkələrdə Eston mütəxəssisləri nüfuz sahibi olmaqla yanaşı, özlərinə normal şərait düzəldə biliblər. Xüsusilə eston tibb işçilərinin zəka axınına qoşulması ölkədə ciddi problemin yaranmasına səbəb olmuşdur. Estoniyada nüfuzlu ali məktəblərin olmasına baxmayaraq, gənclər təhsil almaq üçün xarici ölkələri seçirlər. Şərqi Avropanın xüsusi kvota ayırmasından yararlanan gənclər Polşa, Çexiya, Slovakiya, Macarıstan kimi respublikalarda zəkaları hesabına özlərinə normal həya qura biliblər. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 107 107 107 Eston rəsmilərinin açıqlamalarının əksinə çıxış edən zəka mühacirləri vətənlərində əmək haqqı sosial güzəştlər, iqtisadi yaşayış tərzi kimi problemlərin mövcud olduğunu etiraf edirlər. Bu səbəbdən elmə marağın 4,3% azaldığını bildirən mütəxəssislər təhsil sahəsində yeni proqramların passiv həyata keçirilməsindən narazılıq edirlər [127, 18-35]. PHD və magistr təhsil pillələrinə müraciət edən gənclərin sayının azalması da müşahidə olunur. Dəqiq elmlərdə bu gün mütəxəssis qıtlığı hiss olunur, problemi həll etmək üçün Estoniya rəsmiləri xaricdən ölkəsinə zəka axını baş verməsi üçün açıq qapı siyasəti yeridir. Sosial güzəştlər sahəsində də islahatlar həyata keçirən Estoniya da gələcəkdə ciddi iqtisadi-elmi böhrana düşmək istəmir. Dünya alimləri içərisində öz zəkaları sayəsində böyük nüfuz əldə edən Ukraynadan zəka axını prosesinin başlanma tarixi XIX əsrin əvvəllərinə təsadüf edir. Sovet imperiyası qurulduqdan sonra yeni hökumətlə barışmayan ziyalı kütləsi xarici ölkələrə mühacirət edərək vətənlərinin istiqlalı naminə mübarizə aparıblar. 1937-1938-ci illərdə də müxtəlif yollarla Ukraynanı xeyli zəka sahibi tərk etmişlər. II Dünya müharibəsi illərində Sovet qoşunları tərkibində almanlarla döyüşə çağrılan ukraynalı gənclər imkan düşən kimi qarşı www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 108 108 tərəfə keçərək Qərb dövlətlərinə mühacirət edir və Ukrayna diasporunun tərkibini formalaşdırdılar [65, 147-150]. Ukrayna müstəqillik əldə etdikdən sonra miqrasiya prosesləri intensiv şəkildə davam etməyə başladı. Təkcə 1990- 1992-ci illərin statistikasına nəzər salsaq ölkədən gedənlərin arasında nə qədə çox artım olduğunu görə bilərik. 1990-cı ildə 79, 3 min nəfər Ukraynadan köçmüşdürsə, 1992-ci ildə bu rəqəm 288, 1 mini göstərirdi. Bu ölkə daxilində baş verən sosial-iqtisadi böhranla sıx bağlı idi. 1995-1996-cı illərdə Ukraynadan MDB və xarici ölkələrə gedən zəkaların sayı 209 min nəfər idi. Və hər il bu rəqəm artmaqdadır. Ölkədən gedən zəkaların çoxluğu Ukraynada ciddi elmi kadr çatışmazlığı yaradıb. 2006-cı ilin məlumatına əsaslanaraq hazırda 7 milyon ukraynalının xaricdə yaşadığını və çalışdığı qeyd edə bilərik ki, onların 35 %-ni ziyalı kütləsi təşkil edir. 1991-ci ildə 39, 1992–57, 1993–68, 1994–90 elmlər doktoru vətəni tərk ediblər. Bu rəqəm 2005-ci ilə qədər sürətlə artmağa başlayıb. Ukrayna elmlər doktorları hazırda ABŞ, Fransa, İsrail, Almaniya, Rusiya Federasiyası kimi dövlətləri seçiblər. Elmlər namizədlərinin axın etdiyi dövlətlər isə Şərqi Avropa, ABŞ, Finlandiya, MDB ölkələri, Avstraliya və digərləridir. Xaricdə ehtiyac duyulan ukraynalı alimlər əsasən Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|