Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 93 93 93 üçün onlar aşağıdakı işlərin həyata keçirilməsini vacib sayırlar: Ölkədə təhsil sistemini birləşdirən şəbəkənin yaradılması və alimlərin birgə fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi; Gənc alimlərin sosial-hüquqi bazasının dövlət nəzarətinə alınması; İnformasiya mərkəzinin yaradılması və bunun vasitəsilə gənclərin xarici ölkə ədəbiyyatına çıxışının asanlaşdırılması və yeni ixtiraların maliyyələşdirilməsi; Müasir texniki avadanlıqlarla tədqiqat mərkəzləri və laboratoriyaların təmin edilməsi; Stipendiya, əmək haqqı və qonorarların dünya standartlarına uyğunlaşdırılması və s. [119]. Belorusiya ilə bərabər zəka axını problemindən əziyyət çəkən dövlətlərdən biri də Gürcüstan Respublikasıdır. Gürcüstandan zəka axını prosesinin altı mərhələsi var və bu mərhələlərdə miqrasiya və altmış faizi aşağıdakı cədvəldə qeyd olunur: [100, 16-28] № Dövr Faiz Artım faizi 1 1956-1964: Gürcülərin keçmiş SSRİ-yə yayılması və zəkaları hesabına diaspor formalaşdıqları dövr 9, 3 1, 03 2 1965-1972: İqtisadi liberallaşma dövründə zəka axını 11, 1 1, 39 3 1973-1984: Kommunist partiyasının Gürcüstanda iqtisadi 18, 5 1, 54 www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 94 94 liberallaşmağa reaksiyasından doğan zəka axını 4 1985-1989: Yenidənqurma dövrünün zəka axını 3, 7 0, 74 5 1990-1991: Gürcüstanın dövlət müstəqilliyindən sonra başlanan zəka axını 1, 9 0, 95 6 1992-1995: Ölkədə başlanan hərbi münaqişələr demok- ratiya problemləri və Rusiyanın geosiyasi maraqlarından doğan miqrasiya 55, 6 13, 9 2000-ci ilin statistikası göstərir ki, qonşu ölkədə humanitar fənlərdən fərqli olaraq texniki və dəqiq elmlərdə geriləmə aşkar görünür. Bu da qeyd edilən sahələr üzrə gənc zəkaların magistr və aspirantura təhsil pillələrinə maraq göstərməsindən irəli gəlir. Dövlət tərəfindən maddi-texniki dəstəyinə və vəsaitlərin az olması bu problemin əsas səbəblərindəndir. İqtisadi və sosial sistemdəki böhran Gürcüstanda elmə maraq göstərən kadrların qloballaşma dövrünün qarşısı alınmaz proses olan zəka axınına qoşulmasına şərait yaradır [118]. Qərbə axın edən zəkaların sayı digər postsovet ölkələrilə müqayisədə azlıq təşkil etməsinə baxmayaraq, ölkəni tərk edənlərin elmi elita sayılması iqtisadi potensiala öz təsirini göstərir. 1990-cı ildə Gürcüstanda 25135 elmi işçi olduğu bildirilirdisə, 2000-ci ildə bu rəqəm 17762-ətrafındadır. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 95 95 95 Bunun əsas səbəblərindən biri gənclərin elmə marağının azalmasıdır. Gürcüstan hökumətinin elmə ayırdığı məbləğin dövlət büdcəsində olmasını əsas gətirən yerli tədqiqatçılar illik fond göstəricilərinin 0, 2—03 % dən yuxarı qalxmadığını qeyd edirlər. Büdcədə elmə ayrılan vəsaitin artırılmaması yaxın illərdə öz təsirini sosial-iqtisadi sahədə özünü göstərərkən çıxış yolunun kommersiya bankları və xarici fondların elmə əvəzsiz yardımlar edilməsində görən mütəxəssislər elmə investisiya qoyulmasını zəruri hesab edirlər. Lakin bu gün dövlətdən bunu tələb etmək qeyri-mümkündür. Vergi-büdcə sahəsində böhranla üzləşən Tbilisi eyni zamanda hərbi-siyasi problemlər üzündən stabilləşə bilmir [89]. Gürcü zəkalarının miqrasiya etdikləri ölkələr içərisində Rusiya ilk yerlərdən birini tutur. 2006-cı ilin məlumatına əsasən hazırda Rusiyada yaşayan 1, 1– 1,2 milyon gürcünün 40%-ni məhz zəka axını nəticəsində bu ölkəyə gələnlər tutur. Mixail Saakaşvıilinin Gürcüstanda prezident seçilməsindən sonra isə Qərbə təhsil ardınca getmək istəyən gənclərin sayı olduqca artmışdır. Dövlətin mühüm vəzifələrində xaricdə təhsil almış insanların təyinat alması gürcü gənclərin arasında Qərb təhsil sisteminə marağın güclənməsinə şərait yaradıb. ABŞ, Almaniya, Hollandiya, Kanada kimi dövlətlər zəkalı www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 96 96 gürcü gənclərinə qapı açan dövlətlərdəndir. Zəka axını prosesinin intensiv şəkil almasına şərait yaradan alimlərdən biri də müxtəlif fondlar, elmi proqramlar və təhsil imkanları vasitəsilə vətəni tərk edən gənc alimlərin geri qayıtmağa layiqli olmamasından irəli gəlir. Zəka axını prosesindən iqtisadi və sosial çətinliklərlə üzləşən ölkələrdən biri də Orta Asiyanın türk dövlətlərindən olan Özbəkistandır. 2001-2004-cü illər arası Özbəkistanı tərk edən zəkaların və digər miqrasiya proseslərinin göstərilərini aşağıdakı kimi göstərmək olar: № Kateqoriya 2005 2006 2007 2008 1 Məcburi köçkünlər 1800 890 1470 1350 2 Əmək miqrantları 640000 380000 820000 1050000 3 Zəka axını 3280 7400 1960 37720 Özbəkistandan zəka axını il ərzində 5-% təşkil edir. Ölkə daxilində münaqişələr səbəbindən bu faiz artmaqda idi. Lakin 2005-ci ildə Fərqanə vadisində problem öz həllini tapandan sonra əmək miqrasiyası və zəka axınının göstəriciləri azalmaqdadır. Bu isə Özbəkistan kimi dövlət üçün müsbət dividentlər gətirir. 2004-cü ilin statistikasına nəzər salsaq özbək alimlərinin seçim etdikləri ölkələr aşağıdakı kimi sıralanır: Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|