Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 101 101 101 Ölkədən zəka axını prosesinin iqtisadi və elmi potensiala ciddi zərbə vurduğunu nəzərə alaraq onun qarşısının alınması üçün dövlət səviyyəsində aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirildiyi göstərilir: 1. Ali məktəbi bitirən gəncləri dövlət hesabına magistr və phd (doktorluq) təhsil pillələrində öz biliklərinin artırılmasına göndərilməsi; 2. Öz sahələrində mütəxəssis sayılan zəkaların dövlətin dəstəyi ilə xarici şirkətlərlə müqavilə imzalaması və təcrübə keçdikdən sonra vətənə geri dönmələri [74]. 2000-2005-ci illərin statistikasına nəzər salsaq, 3000 qazax gəncinin xaricdə təhsil proqramlarında iştirak edərək vətənə geri dönməsini və dövlət işində irəli çəkilməsinin şahidi olarıq. Boloniya sisteminə qoşulan Qazaxıstan tələbə- alim mübadiləsi proqramlarına dair inkişaf etmiş dövlətlərlə müqavilə imzalayıb. Buna baxmayaraq, ölkədə iqtisadi problemlər gənclərin elmə maraq göstərməsinə öz mənfi təsirini göstərir. Qazax yeniyetmələri bu gün bir sıra sosial- iqtisadi problemlərlə üzləşən gənc alimlərin yolu ilə getmək istəmirlər. Onlar biznesmen, aktyor və yaxud xaricdə ticarətçi olmağa üstünlük verirlər. Ali məktəblərə sənəd verənlərin təhsil səviyyəsinin aşağı olmasından narahat olan mütəxəssislərin fikrincə belə davam edəcəyi təqdirdə 2015-ci www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 102 102 ildən sonra həyəcan təbilinin çalınması vaxtı yetişəcək. Hələlik isə Qazaxıstan iqtisadi-sosial problemlərini həll etmək istiqamətində iş apardıqca zəka axını öz intensivliyi ilə davam edəcək. 1930-cu illərdən başlayaraq zəka axını ilə üzləşən Türkmənistan öz savadlı kadrlarını imperiyanın iri şəhərlərinə göndərməli olurdu. Rusiya, Ukrayna, Azərbaycan, Moldova kimi dövlətlərin ali məktəblərində, elmi müəssisələrində türkmən gəncləri öz biliklərini artırırdılar [99, 482]. Müstəqillik əldə etdikdən sonra Türkmənistanda Niyazovun qurduğu hökumət ölkədən gediş-gəliş üzərində ciddi nəzarət həyata keçirməklə yanaşı xarici şirkətlərin əvəzsiz yardım proqramlarını əl-qol açmağa imkan vermirdi. Bu səbəbdən leqal və qeyri-leqal miqrasiya Türkmənistanda intensiv şəkildə davam edir. Son 10 ildə bu rəqəm 400 mindən 1 milyona çatmışdır. Xaricdə təhsil almağa gedən türkmən gənclərin isə heç bir təklifə və sosial güzəştə baxmayaraq vətənə dönmək niyyətində deyillər. Türkmənistanda yeni siyasi rəhbərliyin gəlişi elm-təhsil sahəsində yeni imkanlar yaradar. Müxtəlif yollarla xaricdə təhsil alan türkmən gənclərinin fikrincə, dünya ədəbiyyatı və xarici elmi əsərlərlə tanış olan hər bir şəxs vətəndə olan reallıqla ayaqlaşa bilməzdi. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 103 103 103 Eyni zamanda ali məktəbi bitirən və xaricdə təhsil alan gəncin sonradan normal işə düzəlməsi ölkədə korrupsiyanın yüksək həddə çatması ilə bağlı çox çətin olurdu. Rüşvətsiz bir işə düzəlmək mümkün olmadığını deyən türkmən gəncləri zəkalarını digər respublikalarda realizə etməyə üstünlük verərdilər [79]. Türkmənistanla yanaşı zəka axını problemi ilə qonşu Tacikistan da üzləşib. Müstəqillik əldə edən Tacikistanda əmək mühacirləri və zəkaların ABŞ, Kanada, Rumıniya, Böyük Britaniya kimi dövlətlərə üz tutublar. Bunun əsas səbəblərindən biri ölkədə sosial-iqtisadi yaşam şərtlərinin aşağı səviyyədə olmasıdır. Aylıq 40 ABŞ dolları həcmində əmək haqqı, sosial güzəştlərdən mərhum olan elmi kadrların potensialının passivləşməsi səbəbləri onların məcburi olaraq inkişaf etmiş ölkələrə mühacirət etməsinə şərait yaradır. Xüsusilə, zəka axını prosesinin fəal iştirakçıları olan jurnalistlər, elmi işçilər və ziyalılar mühacirət etdikləri ölkələrdə vətəndaşlıq əldə edirlər. 1992-ci ildən sonra ölkədə baş verən münaqişəli vəziyyət hakimiyyətin post-sovet üsul- idarəsində qalması ziyalı təbəqəsinin bir sıra problemlərlə üz- üzə qalması ilə nəticələndi. Söz azadlığı, demokratik dəyişiklik, sosial-iqtisadi güzəştlər gözləyən zəka sahibləri www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 104 104 hökumət tərəfindən dəstəklənmədiklərini gördükdə çıxış yolu kimi zəka axını prosesinə qoşulmağı seçdilər [94, 7-10]. 2003-cü ildə Tacikistanda aparılan xüsusi rəy sorğusuna görə bu ildə ölkədən əmək miqrasiyasına və zəka axınına qoşulan vətəndaşların ümumi sayı 190 min nəfərdir. 2002- 2003-cü illərdə Tacikistanı tərk edib xarici ölkələrdə özlərinə «səadət» axtaran insanların ümumi sayı 632 min nəfərə çatırdı [98, 39]. Son bir neçə ildə ölkə rəhbərliyinin apardığı bir sıra tədbirlər nəticəsində MDB məkanına səpələnən tacik zəkalarının müəyyən hissəsi geri qayıtmalı olub. Dövlət işlərində irəli çəkilən və vətənə geri dönən zəkalar sosial güzəştlərlə də təmin olunurlar. Baltikyanı dövlətlər içərisində seçilən Latviya da bu gün qloballaşma dövrünün ciddi problemlərindən biri sayılan zəka axını ilə üzləşməli olub. Hələ Sovetlər Birliyi illərində öz zəkalarını imperiyanın inkişaf etmiş respublikalarına göndərən Latviya müstəqillik əldə etdikdən sonra bu meyldən yaxa qurtara bilmədi. Bu gün Latviyadan çıxmağa hazır olan insanların əksər hissəsinin ziyalı və savadlı şəxslər təşkil etməsi ölkənin elmi potensialına öz mənfi təsirini göstərir. İrlandiya, Fransa, Böyük Britaniya, Finlandiya və digər Avropa Birliyinə daxil olan dövlətlərə zəka axını edən Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|