Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 89 89 89 əhatə etdi. Ciddi olaraq zərər çəkən sahələrdən biri olan elm- təhsil 1990-cı ildən başlayaraq öz kadrlarını itirməli oldu. Litvada baş verən prosesi daha aydın şəkildə tədqiq etmək üçün əsasən statistik göstəricilərə müraciət etmək məqsə- dəuyğun olardı. Əldə etdiyimiz nəticələr aşağıdakı qeyd edilən faktların aşkar olunmasına şərait yaradır. Litvadan 1988-2004-cü illər arası zəka axını nəticəsində ölkəni tərk edənlər əsasən elm və ali təhsil müəssisələrinin 13, 7%-ni təşkil edir. Litvalı zəkaların iki əsas miqrasiya strategiyası mövcuddur: a) Keçmiş Sovetlər Birliyinə daxil olan respublikalara zəka axını–ilk olaraq Rusiya, Ukrayna və digər ölkələrdə baş verən prosesdə iştirak edənlərin faiz göstəriciləri olduqca azlıq təşkil edir; b) Qərb ölkələrində baş verən zəka axını bu strategiyada özlüyündə iki mərhələyə bölünür: 1) Birinci mərhələdə qısa müddətli elmi ezamiyyət; 2) İkinci mərhələdə isə artıq ömürlük yaşamaq və çalışmaq üçün miqrasiya [119, 6-18]. 1988-2004-cü illər arası litvalı zəkaların 22%-i Rusiyaya, 19%-i ABŞ-a, 9% Almaniyaya, 7%-isə Skandinaviya ölkələrinə gedib. Rusiyaya üz tutan zəkalar elektronika və humanitar sahəsində mütəxəssis olanlardır. Rus www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 90 90 təhsilli və rusdilli olan bu insanların eyni zamanda ailə bağlılıqları da önəm daşıyır. Qərb ölkələrinə köçənlərin əksəriyyəti isə mədəniyyət, incəsənət, riyaziyyat və avtomatlaşdırma üzrə təhsil alanlar təşkil edir. Qərbi seçənlər Litva elminin elitası sayılır və milliyyətcə yəhudilərdir. ABŞ elmini inkişaf etdirməyə gedən litvalılar ilk illərdə sosial statusca aşağı olan və gəliri az sayılan işləri seçirlər. Birləşmiş Ştatlara müxtəlif vasitələrlə (seminar, konfrans, təhsil alma) gələn litvalı alimlərin müəyyən bir hissəsi bu gün elm sahəsinə aid olmayan sahələrdə çalışırlar. Öz ölkələrində alim kimi qazandıqlarını bir həftə içərisində qeyri-elm sahəsində qazanan litvalılar həyatlarından razı olduqlarını qeyd edirlər. Litvada yaşayan qohumlarının ardınca ABŞ-a gedən mühacirlər kompakt halda diaspor formalaşdıraraq yaşayırlar. Bu gün litvalı zəkaları Amerikada «taryubukay» (sovetikus) kimi adlandırırlar [78, 29-37]. Litvalı zəkaların xarici ölkələrə köçməsinin bir yolu da bu ölkə ərazisindən keçən qeyri-leqal mühacirətə qoşulmasıdır. Asiya, Afrika, Yaxın Şərq ölkəsindən köçən mühacirlərin Litvadan tranzit ölkə kimi istifadə etməsindən də yararlanan litvalılar onlara qoşularaq xaricə axın edirlər. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 91 91 91 Keçmiş postsovet ölkələrindən zəka axının intensiv şəkildə davam etdiyi respublikalar içərisində Belorusiya da xüsusi olaraq seçilir. 1980-ci illərin ikinci yarısı 90-cı illərin əvvəllərindən başlayan zəka axını prosesi leqal və qeyri-leqal mühacirətin ayrılmaz bir hissəsi olaraq qəbul edilir. Bu illərdən başlayaraq Belorusiyanın elm sahəsində çalışan kadrların sayı durmadan aşağı düşməyə başlayır. İlk olaraq buna səbəb olan amillərdən biri kimi hökumətin elm və təhsil sahəsinə ayırdığı məbləğ 2, 27% azalıb. 1993-cü ildən başlayaraq Belorusiyada bu məbləğ il ərzində 3-4% azalır və gənclərin elmə marağında yaş fərqləri aşkar hiss olunur. Zəka axını isə bu ölkədən əsasən aşağıdakı səbəblərə görə baş verir: Elmi tədqiqatlara, ixtira və kəşflərə dövlət büdcəsindən diqqətin və maliyyənin azalması; Əmək haqqının aşağı olması səbəbindən alim və tədqiqatçıların iqtisadiyyatın digər sahələrinə çalışmağa getməsi; Elmi müəssisələrdə və laboratoriyalarda texniki bazanın köhnəlməsi; İctimai fikirdə elm və təhsil işçilərinə münasibətin dəyişməsi və onların əvvəlki nüfuzlarını bərpa edə bilməməsi; İnformasiya boşluğu və s. [106] www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 92 92 1998-ci ildə son 5 il ərzində ölkənin zəka elitası sayılan 315 nəfər alim xaricdə mühacirət edib. Qərbin beynəlxalq təhsil təşkilatları və fondları Belorus gənclərinin «oğurlanmasın»da maraqlı tərəf kimi çıxış edirlər. Qrant hesabına Belorus Elmlər Akademiyasının 6%-i böyük ümid verən gənci hazırda Qərbdə müqavilə əsasında təhsillərini davam etdirirlər və onların əksəriyyətinin geri qayıtmaq fikirləri yoxdur. Belorus hökumətinin Rusiya, Moldova, Ukrayna, Qazaxıstan, Litva və Polşa ilə əmək müqaviləsi mövcuddur və buna görə adları çəkilən ölkənin vətəndaşları sərbəst olaraq bir-birlərinə zəka və digər miqrantlar mübadiləsi edə bilər [67, 86-99]. Zəka axınında iştirak etməkdə maraqlı olan şəxslərin 25, 7%-i xaricdə işləməkdə əsas məqsədlərinin kapital toplayıb öz şəxsi bizneslərini qurması olduğunu etiraf ediblər. Elmi yalnız vasitə və sığorta hesab edən bu şəxslər gələcəklərini ancaq biznesdə olduqlarını bildirirlər. Mənzil, sosial hüquqlar, vergi və iqtisadi artım gənc alimlərin Belorusiyada yaşamasını əngəlləyən problemlərdən biridir. Onlara heç bir güzəşt verilmədiyindən şikayətlənən zəkalı gənclər qanunverici bazanın təkmilləşdiriləcəyi təqdirdə ölkədən getmək fikirlərini dəyişə biləcəklərini etiraf ediblər. Zəka axını qarşısını almaq Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|