Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 81 81 81 öz zəkalarını yüksək qiymətləndirən insanların sahələrinin faiz göstəricilərində də aşkar biruzə verir: Fizika – 68%, 2. Riyaziyyat– 60%, 3. Texnika elmləri– 40%, 4. Proqramçılar–42%, 5. Genetika–24%, 6. Kimya– 29%, 7. Biologiya–19%, 8. Həkimlər– 10%, 9. Filoloqlar–7 %, 10. Hüquqşünaslar– 5 %, 11. Filosof və sosioloqlar– 3 %, 12. İqtisadiyyat– 1 % [87]. Rusiyada zəka axınının səmərəli şəkildə qarşısının alınmasını tənzimləyən qanunvericilik bazası mövcud deyil. İntellektual mülkiyyət sayılan zəka sahibləri ölkədən gedərək xarici dövlətlərin müxtəlif sahələr üzrə inkişafında başlıca rol oynayırlar. Rusiya Federasiyasının Təhsil Nazirliyinin verdiyi rəsmi məlumatlara əsaslanaraq ABŞ-ın Müdafiə Nazirliyində 8 minə yaxın rus alimi 40 elmi proqramın fəal əməkdaşlarıdırlar. Rus alimləri də öz növbəsində ölkələrinin istehsalı olan alətlərdən istifadə edirlər. Rusiya təhlükəsizliyik orqanları bunun federasiya üçün arzuedilməz olduğunu etiraf edirlər. Zəkalı insanlarla ölkəni tərk etməzdən öncə işləməyi dövlətçilik nöqteyi-nəzərindən müsbət əhəmiyyət kəsb edən federal təhlükəsizlik xidməti hazırda xaricdə işləyən rus elminin elitası kateqoriyasına daxil olan alimlərin geri qayıtmasını zəruri sayır və bunun üçün normal şəraitin yaradılmasını ilk addım kimi qeyd edirlər. «Bu gün rus www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 82 82 aliminə istənilən ölkədə rast gəlmək olar» fikrini bildirən tədqiqatçı Serqey Yeqorov belə hesab edir ki, bəzi mənbələrin ölkəni tərk edən zəkaların sayı ilə bağlı bəzi məlumatlar həqiqətə uyğun deyil. İldə 30 min zəkalı kadrın vətəni tərk etməsi faktını tədqiqatçı bu rəqəmi rus alimlərinin statistik göstəriciləri ilə müqayisə etdikdə gülünc rəqəm alınır. Onların 70 %-ni alim hesab etmək düzgün olmazdı. ‖Zəkaların‖ içərisində plagiatçılıqla və karyera qurmaqla məşğul olanlar da vardır ki, alim adını belə şəxslərlə müqayisə etmək elmi «təhqir» etmək deməkdir [71, 25-31]. Rusiyada əsl alimlərin olduqca az olduğunu açıqlayan tədqiqatçılar bu gün ―zəka sahibi‖ deyiləndə ildə iki-üç müsbət rəy əsasında nüfuzlu elmi toplu və jurnallarda məqaləsi dərc edilən, 3 ildən çox olmayaraq monoqrafiyası nəşr olunan seçdiyi ixtisas üzrə yenilik gətirmək iqtidarında olanları nəzərdə tuturlar. 2003-cü ildə Corc Soros Fondunun hesabatlarında belə şəxslərin keçmiş postsovet məkanında cəmi 50 min nəfər olduğu qeyd olunur. ABŞ-da isə bu rəqəm 20 minə yaxındır və bu isə yalnız Amerikada anadan olan və təhsil alanlara aiddir. ―Zəka axını‖ kateqoriyasına xaricdə təhsil alan gənc kadrların statistik göstəriciləri də daxildir. 1993-cü ilin məlumatlarında 13 min tələbənin xaricdə oxuması (10 min www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 83 83 83 nəfər ABŞ, Fransa, Almaniya, Böyük Britaniya) qeyd edilirdisə, 2002 –ci ildə bu rəqəmlər 26 mini ötüb keçib. Bu tələbələr arasında keçirilən sorğu Rusiyanın bu işlə məşğul olan şəxsləri düşünməyə vadar edir: Rəyi soruşulan gənclərin 45%-i təhsil aldıqları ölkədə müddət bitdikdən sonra qalıb işləməyi və vətəndaşlıq əldə etməyi düşünürlər. Sorğuda iştirak edən 20% gənc təhsil müddəti başa çatdıqdan sonra yenidən təcrübə keçmək məqsədilə hələlik vətənə geri dönmək barədə fikirləşirlər. 18 %–gənc xaricdə yüksək olunan vəzifə və əmək haqqı almasına baxmayaraq, ana vətənlərinə geri dönüb, dövlətlərinin mənafelərinə xidmət edəcəklərini bildiriblər. Yalnız 3%- sorğuda iştirak edən respondent təhsilləri bitdikdən sonra qərar verəcəklərini açıqlayıblar [87]. Rusiya Federasiyası hər il «zəka axını»ndan 50 milyard dollar itirməli olur. Bu səbəbdən də Avropa Birliyinə daxil olan dövlətlər Rusiyaya dəyən zərərin qarşısını almaq istiqamətində tədbir görürlər. Qərb dövlətləri Rusiyadan zəka axınının qarşısını almaqdan ötrü alimlərin çalışdıqları elmi- tədqiqat müəssisələrə əvəzsiz yardımların məbləğini artırırlar. Qərb dövlətləri Rusiyada hər rubl üçün 0, 50 ABŞ dolları sərmayə qoymağı planlaşdırırlar [102]. Bunun nəticəsində 40 elmi kadrın Amerikadan vətənə geri dönmüş və hazırda ev və işlə təmin ediliblər. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 84 84 Tədqiqatçılar belə hesab edirlər ki, plan uğurla davam etdirilsə, geri qayıdan zəkaların sayı çox olacaq. Rusiya ilə yanaşı keçmiş postsovet məkanında Moldovada da zəka axını prosesindən xeyli itkilərlə üzləşməli olub. 1931-ci ildə ölkədən gedən zəka axını və digər miqrasiya proseslərinə görə Moldova insan inkişafı ehtiyatına görə 103-cü yeri tutmalı olub. Moldovan tədqiqatçısı N. P. Perçinskayanın fikrincə, Moldovadan zəkaların xarici ölkələrə axın etməsinin əsasən aşağıdakı səbəbləri var: Aşağı əmək haqqı – 2003-cü ilin məlumatına görə bu ölkədə minimum əmək haqqı 42 ABŞ dolları olub; Moldova Milli Elmlər Akademiyasının maliyyələşməsinə dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitin məbləğinin kəskin azalması. 2002-2003-cü illərdə Moldova hökumətinin elmin inkişafına büdcənin 0, 2%-ni ayırıb. Beynəlxalq birliyin tələblərinə görə isə bu göstəricilər 1%-dən aşağı olmamalıdır; Elmi və texniki avadanlıqların 70-80-ci illərdən qalması və müasirləşməsinə pulun ayrılması; İctimai fikirdə elmə və təhsilə marağın azalması; Regional miqyasda əməkdaşlığın zəifləməsi; Aspiranturaya qəbulun azalması; Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|