Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 69 69 69 zəka axınına qoşulublar. Slovakiyanın Elmlər Akademiyasının əməkdaşlarının 1/3-i ölkəni tərk edib, Kompüter sahəsində çalışanların tam yarısı xarici ölkələrdə öz zəkaları ilə pul qazanırlar. Çexiya və Rumıniyanın da elmi kadrlarla ciddi problemləri mövcuddur. Bu ölkələrin elmi kadrlarının tən yarısı Qərbi Avropa və ABŞ-da özlərinə «səadət» axtarırlar [122, 37]. Türk tədqiqatçısı prof. Dr. İbrahim Ortüs belə hesab edir ki, Türkiyə dövlətindən zəkaların «oğurlanması» işində ABŞ dövləti maraqlı tərəf kimi çıxış edir. Orta Doğu Texniki Universitet, Boğaziçi və Bilkənd Universitetlərində fəaliyyət göstərən Amerikanın mərkəzləri daxili imtahanları nəzarətdə saxlayırlar. Hər dəfə xüsusi seçilən tələbələr Amerika ali məktəblərinə dəvət alırlar. Bundan qazanan Qərb, itirən isə Türkiyə dövləti olur. Bununla Amerika rəsmən olaraq bütün dünyaya bəyan edir ki, biz pul gücünə istənilən elm sahəsində zəkalı insanları öz ölkəmizə dəvət edib işlətmək iqtidarındayıq [62]. Belə faktlar tələbələrin xarici ölkələrdə oxumasına dəvət edən, lakin sözün əsl mənasında onların zəkalarını oğurlayan təhsil proqramları fəaliyyət dairəsini genişləndirir. Avropanın, bu cür fəaliyyət göstərən proqramlarından daha çox tanınan «Erzamus» (1995-ci ildən «Sokrat» adı alıb), 1987-ci ildən www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 70 70 Avropada ümumi zəka bazarı yaratmaq istiqamətində iş aparır. Tələbə mübadiləsi adı altında Avropa ölkələrində elm sahəsində karyera qurması ehtimal olunan gəncləri ələ alaraq öz ölkələrinə dəvət edir və onlara normal iş və yaşayış şərtləri təklif edirlər. [71, 25-31]. ABŞ qloballaşma dövründə zəka axını prosesində də hegemonluğunu qoruyub saxlayıb. Bu gün dünyada bir çox sahələrdə rəqabət aparan ABŞ və Avropa Birliyi arasında elmi kadrların kateqoriyalarında fərqlər mövcuddur. Avropa Birliyində doktorluq dərəcəsi alan düşünən zəkaların sayı ABŞ-dan çoxdur. Gənc tədqiqatçıların sayına görə isə Birləşmiş Ştatlar liderliyini qoruyub saxlamaqdadır. Avropa Birliyində min nəfər işçidən 5, 36%-i alimlərdən ibarətdir. ABŞ-da bu say 8, 66%, Yaponiya da isə 9, 72% civarındadır. ABŞ-da ali təhsilə əhalinin 37%-i, Avropa Birliyində isə 23%- i maraq göstərir. Elm və təhsilə ayrılan xərclərə görə də fərqlər özünü aşkar göstərir. 2000-ci ilin statistikasına nəzər salsaq ABŞ-ın elm və texnologiyaya ayırdığı məbləğin 287 milyard avro olduğunu görə bilərik. Avropa Birliyində isə bu məbləğ 121 milyard avrodur. ABŞ-da elmə olan maraq onun gənc kadrların zəkaların «oğurlanmasında» aqressivlik nümayiş www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 71 71 71 etdirməsi ilə müşahidə olunur. Avropa Birliyində isə bu istiqamətdə passivlik özünü göstərir. Dünya üzrə elmi kadrların yaş fərqi də aşağıdakı kimidir: 40 milyon 222 min elmlə məşğul olanların 10, 6 %-in 29 yaş, 15, 6 %-ni 3—39 yaş, 26, 1%-ni 40-49 yaş və 47, 1%- ni isə 50 yaş fərqi arasındadır. Elmə, təhsilə maraq artanların qloballaşma prosesində zəka axını prosesinə qoşulacağı təqdirdə 2010-cu ildə Asiya və Afrika ölkələrində zəka problemi daha qabarıq büruzə verəcək. Zəka axını probleminin ən təhlükəli tərəfi düşünən beyinlərə terrorçu təşkilatların da maraq göstərməsidir. Tədqiqatçı qənaətincə, potensial imkana malik, yüksək savad və biliyi olan şəxslərin bir qismi artıq beynəlxalq miqyaslı terror təşkilatlarında çalışırlar. Bu məsələyə Parisdə (2002-ci il 11 iyul), Berlində (2003-cü ilə 9 mart), Vaşinqtonda (2004- cü il 5 fevral) və nəhayət Moskvada (2004-cü il 26 aprel) keçirilən xüsusi xidmət orqanlarının yığıncaqlarında da geniş yer ayrıldı. Çünki bu məsələ rus generalı N. Patruşevin «dünyanı sarsıdan və narahat edən bir məsələdir»–ifadəsilə üst-üstə düşür. Moskva yığıncağında məlum olub ki, xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərən narkobiznes mərkəzlərində, məxfi qaydalarla «çirkli bomba»lar hazırlayan ərazilərdə işləyənlərin cərgəsində ən çox erməni fizikləridir. Araşdırmalarımıza görə, www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 72 72 bu məsələ– yəni xarici ölkələrə çıxıb gedən alimlərin, tədqiqatçıların axını məsələsi də Azərbaycandan da yan keçməyib. [50]. Bu gün bir çox dövlətlər zəka axını ilə mübarizə aparmaq istiqamətində ciddi tədbirlər planları işləyib hazırlayırlar. Rusiya ölkədən miqrasiya edən zəkaların sayının artmasından narahat olduğunu elm-təhsil sahəsinə diqqət yetirəcəyini bəyan edib. Malayziya dövləti isə ehtiyacı olan 35 min işçini informasiya texnologiyaları sahəsində ailəli tərk edən kadrların geri qaytarılması üçün planlarını rəsmən açıqlayıb. İsrail isə zəka axını üçün bütün qapıları açmışdır. 3000 mühəndisi qəbul etməyə hazırlaşan İsrail Intel və IBM şirkətlərinə bu işləri həyata keçirməyi həvalə edib. Beləliklə, qloballaşma dövründə zəka axını problemi ümumbəşəri problem kimi bütün bəşəriyyəti düşündürən bir problemə çevrilərək sosial, iqtisadi siyasi nəticələri bəzi ölkələr üçün fəlakət, bəziləri üçün isə firavanlıq gətirir. Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|