Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 65 65 65 Beynəlxalq Valyuta Fondunun hesablamalarına görə zəka axını prosesi özünü Asiya və Afrika ölkələrində daha qabarıq göstərir. İran (125%), Cənubi Koreya 15%, Filippin 10%, Pakistan 7%, Çin 3%, Hindistan 2, 7%, Cənubi Afrika 8%, Misir 7, 5 % və Qana 25 % –lə MBF-nin hesabatında ön yerlərdə durur. Bu faizlər sırf elmə aid olan insanların göstəricisidir. Meksika Kort adaları və Mərkəzi Amerika ölkələrində təhsilin səviyyəsi aşağı olduğu üçün onlar içərisində zəka axını prosesi az faiz göstəricilərilə aşağı yerdə dururlar, lakin bu ölkələrdən olan mühacirlər ABŞ və digər inkişaf etmiş dövlətlərdə ucuz işçi qüvvəsi kimi çalışırlar. Bu hesabatda bir maraqlı məqam onların nə zamansa Vətənə dönmələrilə bağlıdır. Aparılan araşdırmalara görə yalnız 13%-zəkaya sahib insanlar özlərinə normal şərait yaratdıqdan sonra doğulduğu ərazilərə qayıtmaq fikrindədirlər. [110, 96-130]. Asiya qitəsindən olan düşünən beyinlər ABŞ, Kanada və Qərbi Avropa ölkəsində informasiya-texnologiyalar və digər sahələrdə daha çox uğur əldə edən miqrantlardan sayılırlar. 1990-cı ilin hesabatlarına əsaslanaraq texniki elmlər üzrə dok- torluq elmi dərəcəsi alan alimlər əsasən Asiya qitəsinin sakinləridir və onlar 62%-lə liderliyi qoruyub saxlayıblar. Analoji hadisələr riyaziyyat, iqtisadiyyat sahəsində alimlik www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 66 66 dərəcəsi əldə edənlər xarici ölkələrin vətəndaşlarıdır ki, onların faiz göstəriciləri 52-dir. Belə mütəxəssislərin əksəriyyəti Hindistan, Çin və Cənubi Kareyadan mühacir edənlərdir. Tək Hindistan özü ildə 25 min mühəndis «ixrac» edir. Amerika və Avropa kompüter sənayesi, istehsalı və işlənməsi hindli zəkaların əlindədir. Tayvan, Seyl Universitetlərinin məzunları bu gün Amerika və Avropa texniki elmlərində liderlik mövqeyindədirlər [122, 44- 63]. Zəka axını prosesini araşdıran alimlər müxtəlif proqramlarla vətənlərini tərk edən insanların məskunlaşdıqları ərazilərdə yerli əhali ilə onların sayının müqayisəli təhlilini aparıblar. 1990-cı və 2000–ci illərdə tədqiqatçılar 10 il ərzində zəka sahibi olanların say və faiz etibarilə çoxalmasını müşahidə ediblər. Bu aşağıdakı cədvəldə özünü aşkar göstərir [113, 10]. Ölkə İnsan sayı Gəmi, faiz göstəriciləri 1990 2000 1990 2000 ABŞ 19, 787 26, 300 7, 9 9, 8 Almaniya 4, 489 7, 320 7, 3 8, 9 Avstraliya 3, 753 3, 908 22, 3 21, 1 Avstriya 344 737 4, 5 9, 1 Belçika 869 892 8, 8 8, 7 www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 67 67 67 Böyük Britaniya 1, 821 2, 207 3, 2 3, 8 Fransa 3, 714 3, 597 6, 6 6, 3 Hollandiya 624 662 4, 2 4, 4 İsveç 421 500 5, 0 5, 6 İsveçrə 1, 007 1, 348 15, 2 19, 0 Yaponiya 941 1, 512 0, 6 1, 2 Kanada 4, 343 4, 971 16, 1 17, 4 Cəmi: 42, 113 53, 954 Bu siyahıdan göründüyü kimi inkişaf etmiş ölkələrin işçi qüvvəsini təşkil edən düşünən beyinlər az əmək haqqı almaqla (bu məbləğ onların vətəndə olduqlarından 10 dəfə çoxdur) böyük işlər görürlər. Öz vətənlərini tərk edib xarici ölkələrə zəka miqrasiyası edən kadrların müəyyən hissəsi onlara lazımi diqqət yetirilmədiyini əsas gətirirlər. Həyatını və ömrünü elmə, təhsilə həsr edən kadrların qayğısına qalmaq hər bir dövlətin əsas strategiyası olmalıdır. Bu gün sadəcə gənclərə müəyyən güzəşt lazımdır ki, onların zəka axını prosesinə qoşulmasının qarşısını almaq mümkün olsun. Dövlətin daxili problemləri savadlı gənclərin seçilməsinə təsir göstərməməlidir. Hər halda onların beyni dövlətin özünün inkişaf etməsində daha vacib və önəmlidir. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 68 68 İspan mənşəli Amerika tədqiqatçısı Servantes-Tueallas zəka axını prosesinə səbəb olan amillər üzərində hazırladığı hesabatda bunu problem olaraq görür. O, belə hesab edir ki, zəka axınına səbəb bir sıra amillər təsir göstərir. Tədqiqatçının hesabatında bu amillər aşağıdakı kimi qeyd olunur: Daha yüksək bir həyat səviyyəsində yaşamaq arzusu; Öz ixtisaslarına uyğun dövlətlərində müvafiq iş tapa bilməmək; Çalışdıqları sahələri üzrə vətənlərində istənilən səviyyədə dəstək və təqdir ola bilməməsi; Ölkələrində öz bacarıqlarını inkişaf etdirilməsi şərtlərinin olmaması; Daha geniş və əhatəli tədqiqat aparılması üçün texniki imkanların məhdudluğu; Kasıbçılıq [61, 55]. Bu amillərdən birincisi və ikincisi tədqiqatçılar tərəfindən ―könüllü mühacir‖ adlanır. «İqtisadi mühacir» kateqoriyasına daxil olan iki amilin qarşısı alınmayacaq təqdirdə zəka axını prosesi daha da intensivləşəcək. Biz bunu Ukrayna, Bolqarıstan, Çexiya, Slovakiya kimi ölkələrin timsalında görə bilərik. Bu gün Bolqarıstanın elmi potensialı üç dəfə azalıb. Ölkənin tibb sahəsində çalışanların 10%-i, molekulyar biologiya sahəsində tədqiqat aparanların 36%-i Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|