Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 73 73 73 1.2. Postsovet məkanında “zəka axını” prosesinin vəziyyəti XX əsrin sonu XXI əsrin əvvəllərində dünyanın siyasi xəritəsində baş verən cahanşümul hadisə olan Sovetlər Birliyi adlanan imperiyanın süqutu bir çox istiqamətlərdə ciddi problemlərin ortaya çıxmasına şərait yaratdı. İmperiyanın süqutu yeni yaranan müstəqil dövlətlər arasında əvvəllər mövcud olmuş mühacir axının daxili köçmə halından beynəlxalq səviyyədə xarakteri aldı. Mühacirət prosesinin süqutu və sosial tənzimlənməsini nəzarətdə saxlayan bütöv bir sistem çökərək yerini bu gün də problemli və nizamsız halda olan sistemə verdi. Yeni miqrasiya prosesi ilə əmək, zəka axını, qeyri-leqal, treffukun kimi terminləri özündə birləşdirərək ağrılı halda davam etməkdədir. Keçmiş postsovet məkanından «zəka axını» prosesi əsasən aşağıda qeyd edilən ölkə və regionlarda baş verir: 1. ABŞ, Kanada və Avstraliya – Bu ölkələr zəka axını qəbul edərək daha çox əmək haqqı təklif edirlər. 1990-cı illərin məlumatlarına görə onlar keçmiş sovet respub- likalarından 900 min zəkalı insanı öz ölkələrində işlə təmin ediblər. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 74 74 2. Qərbi Avropa– əsasən Avropa Birliyinə daxil olan ölkələr keçmiş SSRİ-dən zəkalı insanlara daxillərində yüksək keyfiyyətli iş və həyat vəd edirlər. 1990-cı ilin statistikasına əsasən onlar 180 min sovet respublikaların vətəndaşlarını qəbul edib. 3. Yaxın Şərq– neft istehsal edən bu ölkələrin tibb, neft emalı, yüngül sənaye sahəsində yeni ixtiralar vəd edən alimləri yüksək əmək haqqı ilə təmin edirlər. Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ, Bəhreyn, Küveyt və İsrailin 2000-ci ilin rəsmi məlumatlarına görə onlar 300 min zəka sahibinə qapı açıblar. Müasir dövrdə keçmiş postsovet məkanında baş verən miqrasiya prosesinin ən önəmli tərəfi kimi zəka axını yoxdur. Düşünən beyinlərin axını MDB daxilində və daha kənara kütləvi şəkildə davam etməkdədir. Keçmiş Sovetlər Birliyi daxilində zəka axını problemi o qədər nəzərə çarpacaq halda baş vermirdi. Öz biliklərini artırmaq və Sovet ölkəsində peşəsinə görə uğur əldə etmək istəyənlərin ən yüksək hesab etdikləri paytaxt Moskvada məskunlaşmalı idi. Moskva yenə də zəka axınını daha çox qəbul edən keçmiş postsovet məkanına daxil olan şəhərlər içərisində liderliyini qoruyub saxlamaqdadır. Bu istiqamətdə tədqiqat aparan tanınmış rus tədqiqatçısı Anatoliy Vişnevskiy 1989-2007-ci illərdə Rusiya www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayılova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 75 75 75 paytaxtına zəkaların təqdim edən ölkələrin və onların artım faizini aşağıdakı kimi sıralayıb [87, 19-23]. Ölkə 1989 2007 Ukrayna 80, 6 86, 9 Belorusiya 70, 8 78, 9 Moldova 57, 6 70, 2 Azərbaycan 61, 6 88, 2 Ermənistan 24, 3 80, 1 Gürcüstan 65, 8 94, 0 Qazaxıstan 73, 5 93, 1 Qırğızıstan 55, 2 84, 1 Tacikistan 55, 0 84, 1 Türkmənistan 33, 8 69, 9 Özbəkistan 30, 2 78, 1 Bu ardıcıllıqdan göründüyü kimi Rusiya MDB məkanında zəka axınını daha çox qəbul edən ölkələrdən biridir. Lakin onun özü qəbul etdiyi qədər xarici ölkələrə zəka ―ixrac‖ edir. Xarici ölkələrə ixrac etdiyi zəka axınından sovet ölkələrindən daha çox əziyyət çəkən dövlətlər içərisində Rusiya Federasiyası Moldova, Litva və digər ölkələrlə yanaşı Azərbaycan da xüsusi yerlərdən birini tutur. Dissertasiya www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Eliza İsmayilova Qloballaşma dövründə “zəka axını” 76 76 işində çalışacağıq ki, ən çox zəka «itirən» dövlətlərin təcrübəsinə nəzər salaq. Rusiya Federasiyası – Bu ölkədə zəka axını məsələsi 1991-ci illərdə daha ciddi olaraq maraq dairəsinə daxil olub. Rusiyadan prosesin başlanma tarixi isə XVII-XVIII əsrlərdən götürülməsinə baxmayaraq, tədqiqatçılar əsas dövr kimi 3 dalğanı mənbə kimi qiymətləndirirlər. 1. 1918-20-ci illər: Bu dövr «Ağ mühacirlər»in miqrasiyası adlanır. Hərbiçi, biznesmen, sadə insanlarla yanaşı düşünən zəkaların Rusiyanı tərk edərək bolşevik hökumətindən daha uzaq yerlərdə yaşamağa üstünlük verməsi yeni hakimiyyətin sosial bərabərlik elan etməsi idi. Aristokrat zümrəsinə daxil olan çoxsaylı zəka sahibləri K. Marks, F. Engels və V. Lenin tərəfindən ideallaşdırılan kommunizm və sosializm sistemlərinin uyğunsuzluğunu görürdülər. Onlar bilirdilər ki, zaman keçdikdən sonra sosial bərabərlikdən istifadə edərək bolşeviklər onları qələm əvəzinə balta tutmağa şərait məcbur edəcəklər. Bu isə uzun illər ömrünü elmə və təhsilə həsr etmiş insanların birbaşa ölümünə əmr verilməsi demək idi. Buna görə onlar Fransa, ABŞ, İngiltərə, Almaniya kimi dövlətlərə mühacir edərək öz zəkalarını bu dövlətlərin inkişafına töhfə verməyi vətəndə qalıb ölməkdən və unudulmaqdan üstün tuturdular. Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|