Yaşar rzayev
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Bizim ölkəyə Odlu diyar deyirlər. Canı-başı sağ olanlar öz ölkələri uğrunda vuruşmalıdırlar... Yadından çıxıbmı ki
- “Sanki möhkəm qüllələr uçurmuş kimi, ətrafı gurultu bürüdü. Nərələr, fəryadlar, polad cingiltiləri qopdu. Divar
- 2.4. Milli düşüncə işığında “
____________Milli Kitabxana____________ 273 Ədəbi fikir romanda tarixi koloritin güclü olduğunu, hadisələrin cərəyan etdiyi mühitin real və inandırıcı təsvirlərlə verildiyini qeyd etmişdir. Hadisələr azərbaycanlı gənc Səlimin xarakterinin və dünyagörüşünün təşəkkülü fonunda izlənilir. Müəllif Səlimi milli varlığımızın təmsilçisi kimi görür, onun simasında dönməz iradə, yaradıcı istedad, torpaq uğrunda qəhrəmanlıqla vuruşan döyüşçü, dərin və alovlu məhəbbətlə sevən ürək sahibi kimi keyfiyyətləri birləşdirir. Qədim Bakının mənzərəsi, Qız qalasının əzəməti, o dövrdə məişətimiz, saray münasibətləri, yadellilərin hücumuna qarşı görülən tədbirlər maraqlı və yaddaqalan təfərrüatlarla verilmişdir. Bu torpağın Odlu diyar adlandığını, burada insan ömrünün və mübarizəsinin odda-alovda bərkidiyini müəllif süjet boyu vurğulayır. Anasının narahatlığına cavab olaraq Səlim deyir: “Bizim ölkəyə Odlu diyar deyirlər. Canı-başı sağ olanlar öz ölkələri uğrunda vuruşmalıdırlar... Yadından çıxıbmı ki, mənim canım-başım sağdır? Düşmənlərdən intiqam almağa fürsət tapdım. Əlim daha qılınc oynatmağa öyrənib” (120, 194). Bakını mühasirəyə alan yadellilər qala divarlarına yaxınlaşanda da bu torpağın odu-alovu ilə qarşılaşırlar: ____________Milli Kitabxana____________ 274 “Sanki möhkəm qüllələr uçurmuş kimi, ətrafı gurultu bürüdü. Nərələr, fəryadlar, polad cingiltiləri qopdu. Divar boyunca alov dilləri ucaldı. Bu alovlar mazğaldan aydınca görünürdü. Bürcün üstündə yanan məşəllər ətrafa işıq və tüstü saçırdı... Üzü bu alovların qırmızı işığı ilə işıqlanan Dilbər gülümsünə-gülümsünə mazğala baxırdı. O, Odlar Qızını xatırladırdı... Ah, bir gör, Bakın odları nə tez alışdı! Odlu diyarın bu qədim Bak şəhəri dəhşətli alovlar püskürür, ətrafa od və tüstü yayırdı. Yalnız Qız Qalası bu odlar üzərində əzəmətlə ucalırdı... O da müdafiəyə hazır ıdi” (120, 163). Şirvanşah Axsitanın hökmranlığının son illərini əhatə edən “Odlu diyar” romanında tarixi həqiqətlər müəllif təxəyyülünün həqiqətləri ilə birləşmiş və tarixi keçmişimiz üçün iftixar hissi doğuran maraqlı bir bədii əsər yaranmışdır. Əlbəttə, A.Zöhrabbəyovun peşəkar və özünü təsdiq etmiş yazıçı olmadığını nəzərə alsaq, bu romanı ilə hər şeydən əvvəl keçmişimizə dərin məhəbbətini, xalqına böyük sevgisini bədiiliklə ifadə etdiyinə, belə bir xalqın varlığını və belə bir zəngin tarixinin olduğunu başqa xalqlara göstərmək istəyinə ____________Milli Kitabxana____________ 275 görə xatirəsi və faydalı zəhməti minnətdarlığa və ehtirama layiqdir. İkinci dünya müharibəsindən sonra partiya ədəbiyyatın qarşısına yeni vəzifələr qoydu. Ədəbiyyat və incəsənət sahəsindəki “ciddi nöqsanlar” kəskin tənqid edildi, ideya cəbhəsində çalışanların qarşısında “məsul vəzifələr” irəli sürüldü. Ədəbiyyat və incəsənətdə partiyalılıq prinsipini yüksək tutmaq, onun siyasi-tərbiyəvi rolunu artırmaq, sovet ideologiyasının “saflığı uğrunda” mübarizəni gücləndirmək tələb olundu. Tarixə də “vahid axın”la yanaşmaq qadağan olundu. Beləliklə tarixi əsərlərdə də millilik deyil, sinfilik , inqilabilik prinsipləri əsas götürüldü. Yaxşı ki, artıq, necə deyərlər, qatar getmişdi. Yaxşı ki, 1930-1940-ci illərdə, müəyyən bədii-estetik qüsurlarına baxmayaraq, milli-xəlqi ruhu özündə ehtiva edən tarixi romanlar və “Vaqif” (S.Vurğun), “Şamil”, “Nizami”, “Cavanşir” (M.Hüseyn) kimi tarixi dramlar araya gəlmişdi. 2.4. Milli düşüncə işığında “STUDENTLƏR”. MİLLİ DİRÇƏLİŞİN BƏDİİ İNİKASI. İstedadlı qələm ustası Y.V.Çəmənzəminlinin “Studentlər” romanı müasir Azərbaycan romanının ilk nümunələrindən hesab olunur. ____________Milli Kitabxana____________ 276 İki kitabdan ibarət olan “Studentlər” romanının birinci kitabı 1914-1931-ci illərdə yazılmışdır və 1931-ci ildə də çap olunmuşdur. İkinci kitab isə “1917-ci ildə” adlanır və 1935-ci ildə oxuculara təqdim olunmuşdur. Bu, elə bir dövr idi ki, müasir Azərbaycan romanının ilk nümunələri – “Yoxuşlar”, “Dünya qopur” (Əbülhəsən), “Şamo” (S.Rəhimov), “Daşqın” (M.Hüseyn), “Dirilən adam” (Mir Cəlal), “Dumanlı Təbriz” (M.S.Ordubadi) ortaya çıxmışdı və ədəbi mühitdə də, oxucu dairəsində də canlanma yaratmışdı. Düzdür, sovet dövrünün ılk romanlarının müəllifləri olan yeni nəslin nümayəndələri özlərini yeni mərhələdə Azərbaycan ədəbiyyatının tam səlahiyyətli təmsilçiləri, yaradıcıları, necə deyərlər “yiyəsi” hesab edir, Yusif Vəzir kimi sənətkarlara tərəddüdlü münasibət bəsləyir, onları “cığırdaş” adlandırır və bununla belə sidq-ürəkdən istəyirdilər ki, bu sənətkarlar da onların ideya-siyasi platformasına qoşulsunlar. Məsələn, həmin illərdə gənc nasir və tənqidçi Mehdi Hüseyn yazırdı: “Şübhəsiz ki, biz bu yazıçıların heç birini arxivə ata bilmərik. Bunlar müəyyən bir dövrdə müsbət ədəbi bir hadisə olaraq yaşamış və bundan sonra ciddi təşəbbüs göstərərək inqilabımızın mahiyyətini lazımınca anlamaq üçün öz dünyagörüşlərini Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|