Yazılmış bir kitabın üstündə bir dəfə gözəl epiqraf oxudum: "Xatirələr faydalı olsun deyə səmimi ya zılmalı, gerçəkliyə tən gəlməlidir."
Yüklə 3,51 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- … Çeynəyən həqli, çeynənən məyub
- Cavabında “iskilet”in
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 81
Cavid bir Şeyx Sənan yazar, bir Uçurum açar, bir Afət doğu- rar, bir İblis rəqs etdirər, bir Peyğəmbəri yaratmağa qeyrət edər, bəlkə də şimdi bir Çingiz, yarın bir İsgəndər, ertəsi gündə bir Lenin diriltməyə can atacaqdır. Bu gün Cavid bu yolu tutub getməkdədir. Və böylə simalar yaradırkən Cavid onları qarşısına çağırıb adam əqilli tədqiq və təhlil etməz, yalnız meydanda əşxas çox görünsün deyə qələmi ucuna gələn bir ismi təsvir etdiyi əfradım içərisinə atar və sonra- dan bu novzadələrə – siz neçin buraya soxuldunuz – deyə bir dəfə də sormaz. Bəzən birisini olduqca qüvvətli təsvir etmək istərkən dodaqlarına verdiyi sözlər son dərəcə zəif və biçimsiz bir hala qoyar və təcəlli etdirdiyi simaların nə hərəkatını, nə də sözlərini təsadüf və kontrol altına alar. İştə bu nöqtələrdə Cavidin əsəri Ha- midanədir. Fəqət Hamidin əsərlərilə Cavidinkində böyük fərq vardır. Cavid əşkal cəhətdən nə qədər Hamidanə isə üslub cəhətdən Fikrətanə və fəlsəfə cəhətdən Tofiqanə bir əsər yaratmaq istəmiş- dir. Bəlkə yazarkən bu üç şairin heç birini düşünməmiş, fəqət bunların cızdığı dairə xaricinə də çıxmağa müvəffəq olmamışdır. Məsələn, Peyğəmbərin ağzına vermiş sözlərə baxınız, nə sufiya- nədir.
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 82
Yüş çevirmiş də tanrıdan insan Küfri haqq, cəhli mərifət sanıyor. Dinləməz kimsə qəlbi, vicdani Məhv edən haqlı, məhv olan haqsız… Başçıdır xəlqə bir yığın cani, Həp münafiq, şərəfsiz, əxlaqsız.
Yaxud: Onu duymaq, duyurmaq istərkən, Gəririm hər bəlaya köksümü bən. Daş, tikən, ox, qılınc, tokat, yumruq Həpsi xoş, hər nə gəlsə dönmək yoq. Yuxarıda göstərdiyimiz 4 parça Cavidin şeirləri yanına Tofiq Fikrətin:
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 83
Sonra yenə də Peyğəmbərin iskiletə: – Sən nəsin? Söylə! Cavabında “iskilet”in: – Bənmi? Piri-nədim, Rəmzi-tarix, o filosofi-qədim Qucağım oldu hər dühayə beşik; ilax… Sözlərini gördükdən sonra bir dəfə Tofiq Fikrətin “Tarixi qədim”indəki:
Parçasını xatırladıqda qadidin–iskiletin bir rəmzi-tarix olduğu Fikrətdən bir daha şairanə surətdə öyrəniriz. Bunu təsdiq etdirmək için: ……………………………. onu gah Durdurub mənzərimdə, biikrah Soraram əski xatiratından… O bir az filosof, bir az zirtlaq. Və ilax.
Təsvirini də gördükdə: “Pəmzi-tarix o filosofi-qədim”in haradam gəldiyi tamamilə anlaşılmış olur. İştə bu parçalardan biri Fikrət dili və üslubu, bir Rza Tofiqin mütəsəvvifanə təkyeyi-ədəbiyyatı qoxsu gəlir. Fəqət Rza Tofiqin yazdığı əsərlərdə məqsəd onun ədəbiyyat xüsusundakı fəlsəfəsi- dir. O yalnız Anadolu göylisiinn ruhuna girmək istər; özü heç bir din tanımadığı halda yazdığı şeirlərin səmimiyyəti etibarilə ölməz nəfəsləri, şami-qəribanları yüzündən Anadollunun təhkiyəçiləri, Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 84
təsəvvüf salikləri onu “Mövlana Rza”, “Dərviş Rza” və ya “Rza baba” deyə tanırlar və mürşid sanarlar. Mütəsəvviflərcə eşqin cilvəsilə cahan yaranmış və sonra “Əh- səni-təqvim” üzrə insan dünyaya gəlmişdir. İnsanı yaratmaqdan məqsəd “hüsni-mütləq”ə öz mövcudiyyətini bildirmək və nəhayət məhbubu “Məhəmmədi” yaratmaqdı. Onlarca hər şey birər rəmz- dir. Eşq “eşqi-ilahi”, cənnət “didari-ilahi”, Məhəmməd isə “nuri- ilahın cilvəsi, eşqin nasiyeyi bəşərdə parlaması və görünməsidir”. Bundan meydana öylə çıxır ki, ancaq Məhəmməd yüzündə tanrını görmək olur. Onlarca mələk də bir rəmz – bir qüvvətdir. Rza Tofiqin qələndərisindəki bir parçası nümunə için alınsa sufilik ruhu bəlli olur.
Yüklə 3,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|