Yazılmış bir kitabın üstündə bir dəfə gözəl epiqraf oxudum: "Xatirələr faydalı olsun deyə səmimi ya zılmalı, gerçəkliyə tən gəlməlidir."
Yüklə 3,51 Mb.
|
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 88
nayır. Hər kəs Peyğəmbərə alay etdiyi, çocuqlar onu daşa basdığı zaman ardınca bir xilaskar kibi qoşan yenə də Şəmsa ilə onun ar- xadaşı Nədimə olur. Bir qaç dəfə Peyğəmbəri ölüm ağzından qur- taran qız, sevdiyindən özünü sevindirən söz eşitmədiyi için peş- man olur. Peyğəmbərin təbliğatından qorxuya düşən kahinlər, başda Xəttab oğlu olmaq üzrə Peyğəmbəri öldürmək için arayorlar, Xəttabın qızı evində oxunan ayələrin “fəsahəti” Xəttab oğlunu məczub etdiyi için Peyğəmbərin dinini qəbul edər. Səkkiz yil daha sonra Məkkəyə nüsrətlə girən Peyğəmbər yenə də Baş Rəisin odasında Şəmsa ilə görüşür. Hər kəs Pey- ğəmbərə səcdə etdiyi halda, Şəmsa onu zəhərləmək istər. Fəqət zəhəri kəndisinə içirildikdə üfulə uğrayıb səhnədən çəkilir.
Buraya qədər mütaliə eylədiyimiz məzmun göstərdi ki, Cavid adlandırmaq istədiyi Peyğəmbər tanıdığımız, bildiyimiz Məhəm- məd ibn Əbdüllahdır. Öylə qısa bir surətdə onun tarixinə bir nəzər atalım: Qərbi Asiyanın şimal cəhətlərində əzəmətli dövlətlər yekdigə- rinin ardınca birər yıldız kibi çıxıb yenə də qayib olurkən, fürelər cahangiranə bir səltənət yaratırkən, nəhayət İsgəndəri-Kəbirin at- larının dırnaqlarından qopan yıldırımlarla İran yanıyor və Roma imperatorluğu Asyayi-suğra və Suriya üzərində qanad açarkən azədə bir çocuq misalı uyumuş Ərəbistan yarımadası tarix səhnə- sində görünməz idi. Yalnız atəşin günəş və dalğalanan qumsallıq onları cahangirlik hirsinə tabe dutmağa buraxmayırdı. Lakin ətraf- larını bitraqlı yerlərə malik olan ölkələr, sükunət sevən şəhərlər daima mütəhərrik çöllülərin axını altında qalmağa hər zaman im- kan verdi. Bir an için Çin şəhərlərinin türk və moqol axınlarına məruz qaldıqlarını xatırlamış olursaq ərəblərin qomşularına nis- bətən böylə dinc yaşamalarına təəssüb edən tarixçiləri həqli buluruz zənnindəyim. Bunların böylə davranmalarına ən qüvvətli səbəb onların məşğələ və təsərrüfat cəhətlərindən asılı olan macəra ilə dolu
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 89
həyatlarıdır. Onlar bədəviyyətdən böyük fütühatlarına varıncaya qədər nifaq, intiriqasız yaşayamamışlar. Yalnız üç heyvan ilə bir atına və tüfənginə malik olan bədəvi ərəb köçbə halında və rüzgar kibi azadə yaşar və rəncbər və mə- dəni ərəbə xor baxardı. Onun xış ucundan dutub çalışdığını gör- dükcə alay etməyə bilməzdi. Mədəni ərəb isə məlumatlı, çalışqan və varlı olmasilə qürurlanar və bədəvi ərəbə həqarətlər atardı.
Mədinə xəlqi yüz bulsun Cəngavər qüreyşin əsil Öladına qalib olsun.”
Əsl ərəb ilə ərəbləşmişlər (müstəriblər) arasındakı münasibət dəxi böylə idi. Kəbənin ətrafında toplanmış yarımbədəvi Məkkə xəlqi tam bir eyş və işrət içində bir ləhvü ləəb fırtınaları arasında yuvala- nırkən bəzən bir axını mədh və təsvir edər, bəzən düşmanlara həc- vamiz şeirlər yazarkən Məhəmməd meydana gəlmişdi. Məhəm- mədin keçirmiş olduğu həyatı başdan-ayağa bir siyasət oyunudur. Cavid Üçüncü Rəisin sözlərilə bunu daha gözəl təsvir ediyor:
Yaradıb anlı-şanlı bir ordu, Bizi təhdidə başlamaqdadır, o. Qapılır gah Ömər siyasətinə Güvəniz gah Əli şücaətinə.
Məkkəyi əlinə keçirmiş Məhəmməd üç gün qanlı bir bayram yapdığı, bir çox qadınları kəsdirdiyi halda Baş Rəisin (yəni Əbu Süfyanın) arvadı Həndəyə toxunmadığı, o qadından əmisi Həmzə- nin intiqamını almaq əvəzində hətta ona bir quzu bağışladığı Məhəmmədin siyasətinə bir nümunə ola bilər. Cavid dəxi bu nöq- tələri müvəffəqiyyətlə göstərə bilmişdir. Zatən Cavid Məhəm-
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 90
məddəki bir çox cilvəkarlığı şairanə bir surətdə göstərməsini bir çoxları obyektiv olaraq düşündüyündən dolayı meydana gəlmiş zənn edərlər. Fəqət öylə bir nöqtələrdə Məhəmməd bütün mühi- tinin ruhunu özünə cəlb etdiyi kibi Cavidin də ruhunu öylə cəlb etmişdir ki, pyesin gedişilə Məhəmmədin nöqsan cəhətləri mey- dana çıxmış olur. Məhəmmədin tarixdə (bilxassə Təbəridə 5 ) gös-
tərildiyi nöqsanlarını araşdırmaqla durmayacağız. Pyesə yaxın gə- ləlim. Peyğəmbər Xədicənin qulluğunda olduğu için onun tərəfin- dən tamamilə satın alındığını görüyoruz:
Sən də əsirimsin həmən Nasıl ki, altunla öncə Satın aldı qarın səni. Yaşı keçmiş dul Xədicə Söndürdü kəndi nəfsini. Heç öyünmə, əvət, altun Səni deyil, susdurur hətta Sənin heçdən uydurduğun O görünməz tanrıyı da.
Rəisənin böylə sərzənişinə Peyğəmbərin sarsılmaz bir mən- tiqli cavabı gözətləndiyi hakda həyəcanlı, fəqət qayət zəif söz- lərinə təsadüf ediriz:
Yüklə 3,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|