Yazılmış bir kitabın üstündə bir dəfə gözəl epiqraf oxudum: "Xatirələr faydalı olsun deyə səmimi ya zılmalı, gerçəkliyə tən gəlməlidir."
Yüklə 3,51 Mb.
|
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 95
Qızın üst parçadan ibarət hücumuna qarşı qüvvətli bir canlı bir cavab bulmaqdan aciz qalan Peyğəmbər nə diyor:
Bu cavabda bir tərəfdən şiddətli hiddət, bir tərəfdən zəfə və iczə əlamət görünməyormu? Burada Peyğəmbər sadə və açıq bir hücuma qarşı müdafiəkar qaldıqda rəmzi yardıma çağırır. Sakin idealından əmin birisi heç bir zaman bu dərəcəyə varmaz. Qızın eşqdən bəhs etdiyi bir anda həyatının mənasını və məf- kurəsini düşünmüş birisi dəxi mədrəsə və monastrlarda yaşayan din mütəəssibləri kibi güstax bir cavab verməz. Heç bir şey anla- mayanlar, öz məntiqlərinə inanmayan, fəlsəfədən nəsibi olmayan mənlə (molla)lar onlara hücum edənlərə qarşı təkfir ilə müdafiədə bulunarlar. Ha böylə Peyğəmbər də hiddətini saxlaya bilməyib:
“Rəf” ol da sus, ah, uğursuz! Mərmər köksdəki qəlbin Daş bütlər qədər şüursuz...
Deməklə məntiqsizliyin son dərəcəsinə varır. İştə zəfi-müt- ləq! İczi-mütləq! Əcəba Şəmsanın: Şimdi mələk derkən mana Bu təhqir bilməm ki neçin?
Deməsilə o böyük ağızdan qayət küçük çıxan sözlərin ən doğ- ru qiyməti anlaşılmayormu? Artıq Peyğəmbər dutmaq istədiyi mövqeini bir parça da qayib edir; “Şərəf xala” kibi hədyan söyləməyə başlayır:
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 96
Çəkil, bu da azdır sana Çünki şeytan bir mələksin...
Nə qədər gülünc bir hiddət! Bu təşbihə bax, kinayəyə bax! Əcəba arxadaşı Nədimə ilə dərdlşən qızın yenə də eşqinə sa- diq qalması ilə: ...o gözlər daima Söndürür məndəki kini
Deməsi nə qədər alicənabanə, nə qədər yüksək bir sima ərz ediyor. İştə burada Şəmsa, əvvəldə söylədiyimiz kibi, Peyğəmbərdən qat-qat yüksək olaraq meydana çıxıyor. Şəmsanın özünə gəldikdə onun bəzi intiqamçılar kibi bir kur- tizanka saymaq olmaz. Şəmsaya sadə bir kurtizanka demək əsəri tamamilə anlamamaq deməkdir. Əcəba onun açıqca Peyğəmbərə elani-eşq etməsimi onu kurtizanka göstəriyor? Xayır! Şəmsanın təsvirində Cavid hiç də aldanmamış. Yaratmaq istədiyi bir ideal mütəəssibin qarşısında qadınlıqda olan bütün şəfqət, qısqanclıq və qəzəblə dolu bir qız olmalıydı. Əks halda əsər son dərəcə naqis çıxacaqdı. İştə bu nöqtədə Cavid müvəffəq olmuşdur. Şəmsanın dəfəatilə təhqir edilsə yenə də sevdiyi adama yar- dım etmək istədiyi onun şəfqət dərəcəsini göstərmiyormu? Şəm- sanın sevgisini anlamaq üçün şu parçayı oxuyalım:
Şəmsa ruhuna tamamilə uyan bir məşuq! Özü “Hicaz ölkə- sində nadir” bir çiçək, “həm şeir və həm də şair” olmaqla bərabər Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 97
məşuqini görmək istəyən yüksək ruhlu bir qız! Lakin onu bir şey incidir: Əfsus bütləri, Kəbəyi Həp rədd edər, iştə bəla!
Əcəba burası olmazsa idi nə qədər Şəmsanın könlünü sonsuz eşq həyəcanları dolduracaqdı. Bunu yenə də əfv etmək olur. Fəqət qadın için ondan da qorxunc bir cəhət meydana çıxıyor.
Şəmsa sevgilisini eyi tanıyor. Və ona etdiyi mərhəmət onun qanına susamış kahinlər və rəislərin önünü almaqda qız heç bir zaman ona xor baxmaq istəməyor. Onun için “Qorxub da savuş- muş... “Miskin!” dinildikdə qız rədd edir: “Yox o qorxaq deyil əs- la, yanlış...” deyir. Şəmsanın nüfuzu böyükdür. İşbu nüfuzu rəis- lər böylə hiss ediyorlar. İkinci Rəisin özü bunu inkar edəməyor:
Gəldi Şəmsa, o anda tutdu bəni Öncə pək qızdı, sonra yalvardı Onu pəncəmdən aldı, qurtardı.
Məlum ki, İkinci Rəis digərlərindən daha canşikar olmaq istə- yordu, fəqət Şəmsa kibi afətin qarşısında əyilməmək iqtidarında da olamazdı. Əcəba, onu sevən İkinci Rəisi intixab etməyən, zəmanının cəlalını artıra biləcəyi bir halda hamının nifrətinə səbəb olan bir şairi sevən qız rəislər qibtəsinə səbəb olmayacaqmı? Zatən İkinci Rəisin kinayə sözündən hər iki məna çıxıyor:
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 98
Yuca göylərdə, baği-cənnətdə Bir mələk yox şu hüsni-surətdə...
Şəmsanın mədəni duyğuları da yox deyil. Bir çox insani fədakarlıqlar göstərib Peyğəmbəri qurtarmış, ona acımış olduğu için yarasını sarmış və bu gün nüsrət zamanı Peyğəmbər Şəm- sanın özünü deyil, bəlkə bütün elini və sevgili yurdunu çeynəmək və puç etmək istəyor. Bu zaman artıq qadınlıq, sevgi duyğularına yer yox. Ətrafını sarmış olan dəhşət onun da əsabını sarsıtmış, onu da Peyğəmbərə qarşı kin ocağına döndərmişdi. Bu zaman əski sevgi intiqam hissi, yurdunun namus duyğusu dolmuş. O, keçmişi yalnız təəssüflərlə xatırlayır:
İmdisə hər kəs Peyğəmbərin qarşısında boyun əyməkdə ikən, bütün Məkkə xəlqində tərəddüdlər, tədbirlər, çarə düşüncələri göründüyü ən ağır bir vəzifəyi, yəni hər kəsin fəlakəti səbəbini rəf etmək, yurdunu həqirlikdən qurtarmaq için vəd ediyor:
Yalnız bənim boynumadır. Heç təlaş etməyin, onu Bir qız öldürməyə qadir... İki gənc qardaşım, babam Onun əmrilə məhv oldu, Heç unutmam bir il tamam Anam saçlarını yoldu.
Əlavə ümumin sızlamaqda olduğu halına uyğun gəlmək, onlar ilə yekrəng olmaq için söylənmiş; ən doğru səbəblərdən birisi daha dərindir. Səbəb ictimai və kütləvi bir ədavətdir: Yüklə 3,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|