o‘zgarishIarini hisobga olmaganda qayta tiklanmaydi; boshqa tom ondan
yer turlarining ishlab chiqarish im koniyatlarini kengaytirilgan takror
ishlab chiqarish,
yaxshilash, tiklash uchun im koniyatlar am aliy
jihatdan cheksizdir.
«Yer - odam - ishlab chiqarish» tizimi elem entlarining oqilona
o'zaro ta ’siri quyidagi prinsipial masalalarni yechishni taqozo etadi:
• ishlab chiqarishning yer resurslariga salbiy ta ’sirini ekologik
xavfsiz darajagacha kamaytirish;
• yer resurslarining sifat xususiyatlarini ulardan foydalanishda
(ayniqsa, qishloq xo‘jaligida)
m aksim al toTa hisobga olish;
• odam larning m oddiy va ijtim oiy talablarini to 'laro q qondirish
maqsadida yerlarni yaxshilash va muhofaza qilish.
T ab iiy resu rslar va s h a ro itla r y ig 'in d isi y ern in g in so n iy at
faoliyatining har xil turlariga mosligi darajasini aniqlaydi. U lar
bilan ahoiining ijtim oiy talablarini qondirish im koniyatlari ham
bevosita bog'iangan.
Tabiiy m uhit om illari qishloq xo'jaligida asosiy rol o'ynaydi.
C)‘zbekiston yer fondini tabiiy - qishloq xo'jalik rayonlariga bo'lish
m a’lum otlariga asosan, uning 95%
hududi issiq va quruq, og‘ir va
noqulay iqlimli m intaqalarda joylashgan. Qolgan 5% esa tog' m in-
taqalarida joylashgan. H ududning tabiiy unum dorligi juda past.
S’nuning uchun respublikam izda yerdan dehqonchilikda foydalanish
sug'orishga asoslangan.
Jam iyatning to ‘xtovsiz o'sib boruvchi talablarini qondirish yer
resurslaridan yuqori intensivlikda foydalanishga olib keladi. Shu
sababdan tabiiy m ajm ualarni takom illashtirish va rivojlantirish,
ularning xo ‘jalik q iy m atlarin i oshirish m aqsadida atro f-m u h it
omillarining o'zaro ta ’sirlarini ilmiy asosda amalga oshirish kerak.
Qayta tiklanmaydigan m ineral resurslar
uchun ularni tejash va
atrof-m uhitga salbiy ta ’sirini cheklab, to'laqaytaishlash prinsipial
ahamiyatga ega. Qayta tiklanadigan resurslardan foydalanishda ularning
foydali xususiyatlarini kengaytirilgan qayta ishlab chiqarishda va
berilgan xarajatlarda son va sifat ko'rinishida eng ko‘p sam ara olish
tamoyiliga rioya qilish kerak.
Y erdan oqilona foyd alan ish n i m intaqaviy tabiiy tizim larn i
rivojlantirishga kompleks yondashishda uning ishonchli muhofazasini
11
ta ’m inlashdan ajratib b o ‘lmaydi. Yerni
himoyalash tadbirlarining
mazm uni yerga xo'jalik ta ’sirining kuchayishiga mos kelishi, tuproqlar
unum dorligining to'xtovsiz oshishiga yordam berishi kerak.
Bizning davlatim izda uzoq vaqtlargacha yerdan tekin foydalanish
tam oyili am alda b o 'ld i. Y etishtirilgan m ahsulotning asosiy qismi
esa davlat to m o n id an tasarru f etildi. Bularning ha-mmasi xo'jalik
yuritishning norm al iqtisodiy m exanizm i yaratilishiga, obyektiv
baho belgilashga to 'sq in lik qildi, korxonalarning
yerdan oqilona
foydalanish va uni m uhofaza qilishdan manfaatdorliklarini susavtirdi.
Faqat o 'tg an asrning 70-yillaridan boshlab qishloq xo'jaligining
u n u m d o r yerlari noqishloq xo'jalik m aqsadlari uchun olinganda
qoplam a (kompensatsiya) to 'lan a boshlandi, biroq ular to 'la hajmda
to 'lan m ad i. H ozirgi O 'zbekiston qonunchiligida yerdan va boshqa
tabiiy resurslardan foydalanish uch u n yer solig'i va ijara haqi
shakllarida to 'lo v lar ko'zda tutilgan. Yerlarning joylashgan o 'rn i va
tabiiy unum dorligidagi farqlar natijasida qishloq xo'jaligida paydo
bo'ladigan
differensial yer rentasini, shu jum ladan, korxonalarning
moliyaviy vositalarini yer resurslarini qayta tiklash va m uhofaza
qilish uch u n jalb etish m aqsadida iloji boricha to 'laro q hisobga
olish vazifasi qo'yiladi.
Yüklə
Dostları ilə paylaş: