Yer tuzishning ilmiy asoslari

Tuman yer tuzish chizmalaridan
yerlarni qishloq xo‘jaligi uchun 
o ‘zlashtirish, trasformatsiyalash va yaxshilash b o lyicha tadbirlarni 
rejalashtirish; noqishloq xo‘jalik foydalanuvchilarga yerlarni ajratishni 
asoslash; ferm er xo'jaliklari yerdan foydalanishlarini, shirkatlar 
yer egaliklarini va shu kabilarni tashkil etish; eroziyaga qarshi va 
tabiatni muhofaza qiluvchi choralarni amalga oshirish; xo'jaliklar va 
birlashmalarning rivojlanish dasturlariga ularga biriktirilgan yerlarning 
sifati va joylashgan o ‘rnini hisobga olgan holda tuzatishlar kiritish; 
yer solig'i hisobiga tushadigan mablag'larning taqsimlanishini asoslash 
uchun foydalaniladi.
Qishloq xo‘jalik korxonalarida va ferm er xo‘jaliklarida yer tuzish 
jarayonida kelajak uchun joriy va tezkor rejalashtirish materiallariga 
aniqlik kiritilishi mum kin. Bu yer tuzishda aniqligi katta tuproq, 
tu p ro q -e ro z iy a , g eo b o tan ik a, y o ‘l, irrigatsiya va m elioratsiya 
izlanishlarini, ishchi loyihalashda esa - boshqa injenerlik qidiruv va 
izlanishlarini o ‘tkazish bilan bog‘liq. Bunda har bir yer uchast- 
kasining o ‘ziga xos xususiyatlarini - uning shakli, m aydoni, xo‘jalik 
m a rk a zid a n uzoqiigi, te x n o io g ik xususiyatlari (ishlov berish 
yo ‘nalishi uzunligi, to ‘siqlar mavjudligi, m adaniy texnik ahvoli) 
hisobga olinadi.
X o‘jalikda ichki yer tuzish loyihalarida mavjud axborotlar bri- 
gadalarda, ijara jam oalarida, shirkatlarda ishlab chiqarish o ‘z -o ‘zini 
ta ’minlashi bo ‘yicha topshiriqlarni ishlash uchun ham foydalanilishi 
mumkin. Buning uchun yer solig‘i, yer uchun ijara haqi, qishloq 
xo‘jalik ekinlarining hosildorligi, o ‘g‘itlarni solish m e'yorlari, yomlg‘i 
sarfi va boshqalar bo‘linmalarga biriktirilgan uchastkalar sifatini hisobga 
olib, tabaqalashtiriladi. Ish la b c h iq a rish n i, m e h n a tn i va y erd an
155

---

foydalanishni moslab tashkil etish ko£p jihatdan qabul qilinadigan 
yer tuzish yechim lari sarnaradorligini belgilaydi.