Yer tuzishning ilmiy asoslari

%
tashkil etadi Uzoq 
yavlovlarga haydalganda sigirlardan sog'ib olinadigan sut 1 km yo‘lga 
30-50 g kam ayadi.
Shunday qilib, yer tuzishda, albatta, tarkib topgan transport 
aloqalarini qattiq qoplamal.i y o lla r mavjudligi va uzunligini, dala 
y o ila ri ta rm o g 'i joylashishini, asosiy aholi yashash joylarigacha, 
qishloq x o ‘ja h k m ahsulotlarini sotish joylarigacha, y er turlari va 
alm ashlab ekishiargacha m asofalarni, yuk aylanishining asosiy 
oqim jarini hisobga olish kerak. Yer tuzish loyihalarida harnm a vaqt 
yerd an foydalanishdagi kam chiliklarni (yer uchastkalari joyla- 
shishidagi nqqulayliklar) tugatish yo‘li bilan yurishlar va o ‘tishlar, 
yuklarni tashish masofalarini qisqartirishga harakat qilinadi, birinchi 
navbatda mahalliy ahamiyatga ega yo‘Uami qurish ko'zda tutiladi. Dala 
shiyponlarini joylashtirish o ‘rm on polosalarini yaratish (mevali, 
rezavor va boshqa daraxtlarni qo'shib) botqoqlashgan va ortiqcha 
nam langan uchastkalarni quritish, suv om borlarini qurish, jarlik- 
larni va noqulay yerlarni daraxtlar bilan qoplash ham loyihalanadi; 
sog‘lomlashtimvchi va estetik ahamiyatga ega m adaniy landshaftlarni 
yaratish va yaxshilash b o ‘yicha choralar ko ‘riladi,
Yer tuzish uchun ahamiyatli iqtisodiy va ijtimoiy sharoitlarni 
o‘rganish, loyihani tuzishga tayyorgarlik bosqichida amalga oshiriladi. 
B unda, albatta, yer egalari va yerdan foydalanuvchilar istaklari 
hisobga olinadi. Izlanishlar natijalari yer tuzish tayyorgarligi material- 
larida, hududda dala yer tuzish o ‘rganishlari dalolatnom alari va chiz- 
m alarida aks ettiriladi, loyihalash uchun topshiriq ishlashda hisobga 
olinadi. Bu materiallarning ro‘yxati va m azm uni yer tuzish ishlarining 
turlari va hajmiga qarab farq qilishi mumkin.
3. 
Yer tuzishning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlaoish kelajagi bilan
aloqasi.
M a’lum ki, h ar qanday ishlab chiqarish jarayonini boshlash 
uchun uning asosiy omillari - ishchi kuchi, yer, asosiy va aylanma 
fondlarni qd'shish zarur. Shuning uchun ishlab chiqarishni tashkil 
etish (ayniqsa qishloq xo‘jaligida) va yerdan foydalanish masalalari 
bir-birlari bilan qalin bog‘langan. M asalan, qishloq xo‘jalik ekinlari
152

---

rnaydonlarini, almashlab ekishlarni, dehqonchnik tizimining boshqa 
elemcntlarini joylashtirish, yerning sifatini, xo'jalik xududida haydal­
ma yerlar massivlarining joylashishini hisobga olm asdan amalga 
oshiriJishi mumkin emas. Chorvachilik fermalari yaylovlar va pichan- 
zo rlarn in g rnavjudligi, ahvoli va m ahsuldorligini hisobga olib 
joylashtiriladi, xo'jalik m arkazlarini m ahsulot ishlab chiqariladigan 
joylarga yaqinlatish maqsadga muvofiq.