Yerel Dış Politikanın temelleri

82  Yerel Dış Politikanın temelleri
Avrupa  Parlamentosu  gibi  uluslarüstü
39
  konuma  sahip  organlarının 
ulus-altı  yönetimlere  yönelik  ciddî  politikalarının  olduğu,  bu  politi-
kaların çeşitli malî araçlarla desteklendiği, hatta AB’nin bunlarla üye 
devletlerin  “ağırlığını”  azaltarak  bölgeleri  güçlendirmek  istediği  za-
man zaman ifade edilmektedir
40
. Fakat şu unutulmamalıdır ki, AB’yi 
kuranlar ulus-devletlerdir ve bunlar AB’nin en etkili karar organı olan 
Avrupa  Birliği  Konseyi’ni  yönetmektedir.  Yani  AB’de  son  söz,  yine 
büyük üye devletlerin başşehirlerinde söylenmektedir. Diğer yandan, 
AB’nın kurumsal şemasında yerel ve bölgesel yönetimleri temsil eden 
AB Bölgeler Komitesi bir danışma organıdır, her ne kadar önemli bir 
fonksiyonu icra etse de
41
. 
Yani,  uluslararası  düzeyin  yerel  yönetimlerle  ilgili  geliştirdikleri 
çalışmalar ya tavsiye niteliğindedir, ya da Özerklik Şartı gibi bağla-
yıcı olsalar bile, hem yazılma ve kabul aşamasında, hem onaylanma 
syona doğru evrilen bir kurumdur. Bu nedenle AB-içi düzlemde yerel yönetimler arası ilişkiler, 
derinleşen bütünleşme ortamında “dâhilî” (domestic) bir hüviyete bürünmektedir. Diğer yan-
dan tezin temel amacı, dünyadaki gelişmeler ışığında Türk yerel yönetimlerini ve birliklerini 
konumlandırmak ve bir takım dersler çıkarmaktır. Oysa Türk yerel aktörlerin uluslararası alan ile 
etkileşimlerinin siyasî ve hukukî çerçevesi ile, Avrupa Birliği üyesi ülkelerin yerel aktörlerin (iç 
düzlemdeki) kendi aralarındaki etkileşimin ve bunların “Brüksel” ile ilişkilerinin çerçevesi çok 
farklıdır. Dolayısıyla, AB’nin iç dinamiklerinden ve bütünleşme mekanizmalarından kaynakla-
nan yerel aktörlerin bu alandaki “kazanımları”, AB’ye üye olmayan Türkiye’nin yerel yönetim-
leri  için  çok  geçerli  bir  emsal  değildir.  Kincaid  (2003:79)  de,  AB  entegrasyonu  ortamında 
AB’li ulus-altı yönetimlerin kendi aralarındaki ve AB ile olan ilişkilerinin artık “uluslararası” 
sayılamayacağını,  bunun  “dâhilî  yönetimler-arası  ilişkiler”  (domestic  inter-governmental  re-
lations)  olarak  görülmesi  gerektiğini  ifade  etmektedir.  Yani,  Türkiye  için  emsal  değeri  olan, 
misalen, Fransız belediyelerinin Alman belediyeleriyle işbirliği hususunda yetkilendirilmeleri 
değil, Fransız belediyelerinin Fas, Türkiye veya Rusya’nın belediyeleri ile (yani AB-dışı, gerçek 
uluslararası düzlemde) olan ilişkilerindeki yetkinliğidir.
39  Avrupa Birliği’nin genellikle uluslar-üstü (supra-national) bir yapı olduğu ifade edilse de, bu an-
cak kısmen doğrudur. Zira Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Adalet Divanı 
gibi uluslarüstü mekanizmalara sahip olsa bile, en etkili siyasî karar organı olan Avrupa Birliği 
Konseyi (Council of the European Union) üye devletlerden oluşarak uluslar-arası (inter-nation-
al) veya hükümetler-arası (inter-governmental) bir özellik taşımaktadır.
40  Birleşik  Avrupa’nın  ‘fikir  babaları’  başlangıçtan  beri  bölgeselleşmeye  önem  vermiş  ve  teşvik 
etmişlerdir.  İlk  önce  ekonomik  gerekçelerle;  çünkü  bölgeler,  Avrupa  ekonomisinin  düzen-
lenmesinde  kilit  aktör  olarak  algılanmışlardı  ve  dolayısıyla  onları  muhatap  almak  gerekirdi. 
Ondan sonra politik ve ideolojik gerekçelerle; bölgeselleşme ve yerinden yönetimin (desant-
ralizasiyon) Avrupa’da demokrasinin kökleşmesi için şart olduğunu düşünüyor, bölgeleri, millî 
egemenlik  fikrine  fazlaca  bağlı  kalarak  bütünleşme  önünde  engel  duran  ulusal  yönetimler-
den daha uygun bir muhatap olarak görüyorlardı (Daoudov, 2007:35, Goergen’den aktarılan 
bu ifade Deyon (1997)’a aittir.). Ayrıca AB, siyasî bir güç olarak bütünleşme için bir yandan 
yerelleşmeyi/bölgeselleşmeyi teşvik etmekte, diğer yandan insanların kendi ulus-devletlerinin 
vatandaşlığından  öte  bir  AB  vatandaşı  oldukları  bilincinin  yerleşmesi  için  çabalamaktadır 
(Demirkaya, 2008:33). 
41  AB’nin  alacağı  ve  yerel  yönetimleri  ilgilendiren  kararlarda  Bölgeler  Komitesi’ne  danışılması 
zorunludur. 

---

Yerel Dış Politikanın temelleri   83
ve iç hukuka aktarılma sürecinde ulus-devletlerin söz sahibi olduğu 
bir çerçevede gelişmektedir. Diğer yandan, yerel yönetimlerin yurtdışı 
ilişkilerinin  yasal  çerçevesini  hazırlayan  veya  bunu  kısıtlayan,  siya-
seten destekleyen veya reddeden, malî yönden buna kaynak aktaran 
veya aktarmayan güç odağı, parlamentolar ve hükümetler gibi ulusal 
yönetim organlarıdır. 
Ayrıca ulusal yönetimin, yerelin uluslararası alanda yetkilendiril-
mesi hususundaki yatkınlık veya “gönüllülük” durumu iç ve dış faktör-
lerin etkisi ile değişkenlik gösterebilir. Bir yandan belirli ülkenin güçlü 
veya gelişen demokrasi kültürünün olması gibi iç faktörler, diğer yan-
dan ise uluslararası camia nezdinde demokratik ülke olarak algılanma 
arzusu (imaj kaygısı) ve o camianın beklentileri ve talepleri (tabir ca-
izse bir nevi “uluslararası mahalle baskısı”
42
) gibi dış faktörler, bu gö-
nüllülüğü artırma şeklinde etkileyebilir. Buna karşın, bir ülkenin içteki 
demokrasi açığı veya ayrılıkçı hareketlere karşı gelişen merkeziyetçi 
ve koruyucu refleksler gibi iç faktörler, veya, misalen, o ülkenin civar 
ülkeleriyle ciddî sorunlar yaşaması gibi dış faktörler, bu husustaki gö-
nüllülük derecesini düşürebilir. Başka bir ifade ile bir devlet, demok-
ratik yetkilendirme yönündeki dış baskılara iç sebeplerle direnebilir. 
Nitekim ileride görüleceği üzere, benzer sebeplerle Türkiye’de yerel 
yönetimlerin uluslararası alanda yetkilendirilmeleri hususunda daha 
temkinli bir politika benimsenmiştir. 
3.1.5.2. küreselleşme ve ulusal Yönetim
Diğer yandan, yerel yönetimin uluslararasılaşmasını sağlayan de-
mokraselleşme olgusunun ikinci bileşeni olan küreselleşmenin ortaya 
çıkmasında ve gelişmesinde de “ulusalın” önemli bir rolünün olduğu-
nu ifade etmek gerekir. Küreselleşmenin ulus-devleti ve ulusal ölçeği 
aşındırdığı, saf dışı bıraktığı yöndeki literatüre yukarıda işaret edilmiş-
ti. Küresel ve ulusalın, yaygın ön kabulden farklı bir ilişkiye sahip ol-
duğu gerçeğine dikkat çekmek için burada bir başka çalışmaya kısaca 
yer vermekte fayda vardır. 
42  Burada,  grup  veya  ortam  baskısı,  grubun/ortamın  bir  bireyin/grup  üyesinin  davranışlarını 
belirli yönde etkileme kabiliyeti anlaşımına gelen ve Türkiye’de artık yaygın kullanılan “ma-
halle baskısı” kavramı, uluslararası toplumun bir ülke üzerinde, belirli ilkeleri/değerleri ben-
imsetme yönündeki etkisini ifade etmek için kullanılmıştır. Kavram hakkında geniş bilgi için 
bkz. Çetin, 2010. 

---