Yerel Dış Politikanın temelleri

84  Yerel Dış Politikanın temelleri
Küreselleşme  ile  değişen  sistemde  devletin,  baskı  altında  olan 
“mağdur” olmayıp aktif “suç ortağı” konumu Sassen’in (Sassen, 2006; 
Sassen, 2008) çalışmalarında etraflıca ele alınmaktadır. Sassen, küre-
selleşme varsa (ki bu bir vakıadır), bu yeni durumu oluşturanın “ne” 
olduğu gibi önemli bir soru sormakta ve detaylı bir araştırma ile, li-
teratürdeki genel olarak göz ardı edilen bu “ne” hakkında açıklama 
yapmaktadır.
Sassen’e  göre,  küreselleşmenin  dinamiklerini  anlamak  için, 
Lego taşları gibi bileşebilen ve ayrışabilen mekân (
territory), yet-
ki  (
authority)  ve  hak  (right)  gibi  üç  temel  unsuru  ele  almak  ve 
bunların  zaman  içindeki  ilişkilerini  incelemek  gerekir.  Orta  Çağ 
döneminden  başlayarak  Sassen,  MYH  (Mêkan-Yetki-Hak; 
TAR) 
olarak isimlendirdiği üç unsurun değişen ilişkilerini gözler önün-
de  sererek,  günümüzdeki  durumu  tahlil  etmiştir.  Buna  göre  geç-
mişte  mekânlarda  aynı  anda  farklı  sistemler  hâkim  olmakta  idi. 
Ulus-devletin ortaya çıkması ile “egemen”, belirli mekân üzerinde 
münhasır  yetkiye  sahip  olmuştur;  aynı  zamanda  bu  mekân  yetki 
ile  ayrışmaz  olmuştur.  Diğer  egemenler  de  kendi  mekânlarında 
aynı  konuma  geldiklerinden,  her  egemen  kendi  mekânında  hak 
tahsis  eden,  hakları  dağıtan  yegâne  otorite  olmuştur.  Küreselleş-
me,  bu  birleşikliği  ayıran,  demonte  eden  bir  olgu  olarak  görüle-
bilir.  Literatürdeki  yaygın  bir  yaklaşım,  ulus-devletlerin  mekân 
üzerindeki yetkilerinin bir kısmını küresel kurumlara “kaptırdığı” 
savı üzerinde yoğunlaşmaktadır. Ancak, aslında bu kaymayı müm-
kün kılan, son derece formel ve kurumsal olan ulusal cihazın için-
deki  bazı  ihtisaslı  yeniden  hizalanmalardır.  Bunlar  basit  siyaset 
düzenlemeleri  (
policy  arrangement)  değillerdir.  Küreselin  temel 
bileşenleri ulusalın içinde kurulmakta ve çeşitli ihtisaslı ulussuz-
laşmaları  (
denationalization)  meydana  getirmektedir.  Yani,  MYH 
bütününün bazı unsurları yeni küresel biçimler şeklinde yeniden 
düzenlenmektedir. Dolayısıyla, yeni şartlara adapte olmaya çalı-
şan ulus-devletin dönüşümünden ziyade, asıl cereyan eden olgu, 
devletin içindeki yeni hizalanmaların bu yeni örgütlenme modeli-
nin kurucu unsurları olmalarıdır. 
Sassen’in ABD üzerinde yaptığı incelemelerin ışığında, 1980’li 
yıllarda küreselleşme projesini devreye sokan iç değişimler, a) gü-

---

Yerel Dış Politikanın temelleri   85
cün  yasamadan  yürütmeye  doğru  kayması,  b)  yasamanın  kanun 
yapma ve kamu adına gözetim yapma kabiliyetinin zayıflaması ve 
c) kısmen bunun bir sonucu olarak, yargının kamu gözetimi ve ka-
nun koyma işlevlerinin gelişmesidir. Bu gelişmelerin neticesi, kamu 
görevlerinin  özelleştirilmesi,  deregülasyonu  ve  piyasalaştırılması 
(
marketization); bunların sonucu olarak da, yürütmenin içinde sayı 
ve güç itibariyle ihtisaslı düzenleme kurumlarının artması ve yasa-
manın geleneksel gözetim işlevinin zayıflamasıdır. Devlet cihazının 
içindeki  yeniden  hizalanmalar  sayesinde,  tüm  ulusalcı  söylemle-
re rağmen, bünyesindeki (maliye bakanlıkları ve merkez bankaları 
gibi) bazı kurumları ile giderek küresel aktörlerle aynı hizada du-
ran ve giderek özelleşen yürütme erki ortaya çıkmıştır. Yasama ise 
dâhilî  konulara  hapsedilmekte  olup  onun,  güçlenen  ve  özelleşen 
yürütme üzerinde vatandaşlar adına gözetim yapma kabiliyeti za-
yıflamaktadır.  Liberal  devlet  içinde  kamu-özel  hattında  tarihî  bir 
kayma  yaşanmaktadır.  Yani  literatürdeki,  küreselleşme  karşısında 
ulus-devleti güçlü kılan unsurların zayıfladığı veya yok olduğu yö-
nündeki yaygın görüşün aksine, ulus-devletin bu değişimlerin kilit 
yeri olduğu, ancak ulusal yapı incelendiğinde, onun bünyesindeki 
yürütmenin küresel operasyonların stratejik üssü haline geldiği an-
laşılmaktadır.  Çünkü  ulus-devletin  bazı  unsurları  ve  kabiliyetleri, 
“şerit değiştirip” yeni küresel örgütlenme modellerinin parçası ha-
line gelmektedir.
Bu  tarz  bir  inceleme  iki  zıt  ve  uç  yanılgıdan  kurtarmaktadır:  bir 
yandan, küreselin ulusala rağmen olduğu yanılgısı, diğer yandan ulus-
devletin hemen hemen değişmediği ve geleneksel vazifelerini büyük 
ölçüde  yerine  getirmeye  devam  ettiği  yanılgısı  (Sassen,  2006:6-13; 
Sassen, 2008:64-66). 
Sassen’in bu analizi, günümüzde yerel yönetimlerin temas için-
de oldukları küresel olgunun inşasında da ulusal yönetimin kilit rol 
oynadığını göz önüne serme açısından önemlidir. Böylece, demok-
raselleşmenin  iki  temel  bileşeni  olan  demokratikleşme  ve  küresel-
leşmenin her ikisinin gelişimi açısından ulusalın iştirakçi konumu, 
yani yerelin uluslararasılaşmasında “gönüllü” durumu daha iyi an-
laşılmaktadır.   

---

86  Yerel Dış Politikanın temelleri
3.2. uluslararası alanda egemenlik ilişkisi
açısından aktörlerin konumu 
Bu  bölümde  uluslararası  ilişkiler  alanında  egemenlik  ile  ilişkisi 
bakımından yerel yönetimlerin ve birliklerin konumları değerlendiril-
mekte, bir sınıflandırma önerilmektedir. 
3.2.1. egemenlik ilişkisi açısından Yerel Yönetimler
Yukarıdaki değerlendirmelerden sonra, yerel yönetimlerin ulusla-
rarası/küresel düzlemdeki durumuna değinmekte yarar vardır. Yuka-
rıda  söz  konusu  düzlemde  ulusal  yönetimin  “gönüllü  mağdur”  ko-
numunun “gönüllülük” durumu ve vasfı açıklanmıştır. Ancak, adeta 
madalyanın diğer bir yüzü olarak, ulusal açısından bir takım “mağ-
duriyet” durumları da meydana gelebilir. Burada mecazen kullanılan 
“mağduriyet” açıklanacaktır. 
Ulus-altı düzeyin uluslararası alanda yetkilendirilmesi neticesin-
de  ulusal  yönetimin  ülke  adına  dış  dünya  ile  ilişkileri  kurma,  yü-
rütme ve yönlendirme açısından tekel, “yegânelik” konumunda bir 
daralma meydana gelmektedir. Zira uluslararası konularda (kısmen) 
yetkilendirilen  yerel  yönetimlerin  geliştirecekleri  paralel  dış  politi-
ka veya yürütecekleri paralel diplomasi, sivil toplum kuruluşlarının 
veya diğer devlet-dışı aktörlerin yürüttükleri çalışmalardan farklıdır. 
Onları ayıran temel özellik, yerel yönetimlerin uluslararası ilişkiler 
alanında bir nevi zımnî yükümlülük
43
 altında bulunan kamu idare-
leri olmaları, kamu meşruiyetlerinin bulunmaları ve kamu kaynağını 
kullanıyor olmalarıdır. Yerel yönetimler, devletin ve kamu idaresinin 
unsurları olduklarından, devletin dışa yansıyan egemenlik vasfı ile 
bağlantılı kurumlardır. Dış egemenlik ile olan bu bağ ve ilişki detay-
lıca açıklanacaktır. 
Değişim  geçiren  uluslararası  ilişkiler  alanında  yerel  yönetimleri 
konumlandırma  çabaları  birçok  araştırmacının  ilgisini  celp  etmiş-
tir.  Uluslararası  ilişkiler  alanında  son  dönemin  en  önemli  değişimi, 
ulus-aşırı şirketler, sosyal hareketler, baskı grupları, göçmenler, terör 
örgütleri vb. devlet-dışı aktörlerin ortaya çıkması ve, ulus-aşırı ilişkile-
43  Bu husus ilerleyen bölümde açıklanacaktır.

---