Yerel Dış Politikanın temelleri

98  Yerel Dış Politikanın temelleri
sürecinde ise İçişleri Bakanlığı Dışişleri Bakanlığı’nın görüşüne baş-
vurmuştur (MBB, 2008). NALAS’ın bünyesinde ikinci kamu tüzel kişisi 
birlik olan Slovenya Şehirler ve Belediyeler Birliği ise, kendi mevzua-
tında uluslararası ilişkiler hususunda sınırlandırılmamış
57
 olduğundan, 
birlik kararı ile doğrudan NALAS’a katılmıştır.
Diğer tüm ulusal birlikler de NALAS’a kendi kararları ile, merkezî 
yönetimlerinden herhangi bir izin talep etmeden doğrudan üye olmuş-
lardır. Zira kendi ulusal mevzuatlarında uluslararası alanda birlikleri 
bağlayıcı bir düzenleme yoktur. Dolayısıyla, hem yurtdışı ilişkilerinde 
bunları sınırlayıcı ve bağlayıcı yasal düzenlemelerin olmaması, hem 
de bunların kamu tüzel kişisi olmaması, bu birlikleri egemenlik-dışı 
aktör kılmaktadır. 
Ancak, yukarıda da ifade edildiği gibi, yerel yönetimler uluslararası 
alanda egemenlik-şartlı aktör konumundadır. Bazı Balkan ülkelerinin 
kanunlarında yerel yönetimleri uluslararası ilişkiler alanında açıkça 
bağlayan  düzenlemeler  vardır.  Misalen,  Makedonya’nın  (46/2006 
Dış İşleri Kanunu, md.11), Kosova’nın (03/L-040 Yerel Özerk Yöne-
tim  Kanunu,  md.30/3),  Hırvatistan’ın  (01-081-01-1100/2/  Yerel  ve 
Bölgesel  Özerk  Yönetim  Kanunu,  md.16),  Romanya’nın  (215/2001 
Yerel Kamu İdaresi Kanunu, md.11/2,14/1), Sırbistan’ın (Yerel Özerk 
Yönetim Kanunu, md.88) mevzuatlarında yerel yönetimlerin yaban-
cı yerel yönetimlerle işbirliğinde merkezî idareden (dışişleri, içişleri 
vb.  bakanlıklardan)  izin  alma,  onun  genel  politikası  doğrultusunda 
hareket etme veya uluslararası yükümlülüklere riayet etme gibi zo-
runluluklar  belirtilmiştir  (bkz.  dipnot  45).  Yerel  yönetim  kanunla-
rında  açıkça  böyle  bir  zorunluk  belirtilmeyen  diğer  ülkelerin  yerel 
yönetimlerinin de birer kamu kurumu olması sebebiyle, genel “idare 
bütünlüğü” ilkeleri ile bağlı oldukları söylenebilir. Doğal olarak bir-
likler, ülkelerinin millî menfaatlerine karşı bir sorumluluk bilinci ile 
hareket etmekte ve ülkelerinin dış politikaları, zaman zaman davra-
nışlarına yansıyabilmektedir. 
57  Slovenya  Şehirler  ve  Belediyeler  Birliği’nin  bir  kamu  tüzel  kişisi  olmasına  rağmen,  yurtdışı 
ilişkilerinde  Türkiye’deki  birlikler  gibi  sınırlandırılmamış  olması  şu  şekilde  açıklanabilir:  a) 
kuruluşunda değil, sonradan kamu tüzel kişisi statüsünü elde etmesi; b) Slovenya’nın Yugo-
slavya savaşı dönemi dâhil, bölgedeki çekişmelerde hemen hemen taraf olmaması; c) 2 mi-
lyon  nüfuslu  küçük  ve  müreffeh  bir  Avrupa  Birliği  üyesi  ülke  olması.  Tüm  bu  nedenlerden 
ötürü, demokratikleşme ve AB’ye uyum temayüllerinin yüksek, egemenlik ve güvenlik ile ilgili 
kaygıların ise düşük olması, yerel yönetimlere ve birliklere yurtdışı ilişkilerinde daha fazla ser-
bestlik tanınmasına yol açmış olabilir.

---

Yerel Dış Politikanın temelleri   99
Misalen, 2012 yılı Mayıs ayında Sırbistan’da yapılan son cumhur-
başkanlığı seçimleri neticesinde Sırbistan ile Kosova arasında gergin-
liğin arttığı gözlemlenmektedir (Albanian Screen, 21.05.2012). 2012 
yılı  Haziran  ayında  Romanya’nın  Tulcea  şehrinde  yapılan  NALAS 
Birlik  Başkanları  Konferansı  ve  eş-zamanlı  NALAS  Yönetim  Kurulu 
(İrtibat Memurları Komitesi) toplantılarına, Kosova Belediyeler Birliği 
katılmış, Sırbistan Şehirleri ve Belediyeleri Daimi Konferansı heyeti ise 
katılmamıştır. Toplantıyı haberleştiren Kosovalı haber portalları, Ko-
sova bayrağının sergilendiği toplantıya Sırbistan heyetinin katılmadığı 
hususuna  vurgu  yapmıştır  (Kosova  Press,  15.06.2012).  NALAS  kap-
samında  sayısı  artırılabilecek  bu  tür  örneklerden,  dernek-birliklerin 
“egemenlik-şartlı davranış sergileyen egemenlik-dışı aktörler” olduğu 
daha iyi anlaşılmaktadır. 
Diğer  yandan,  bir  birlik  olarak  NALAS’ın  kendisi  ise,  hiçbir  üye 
birliğin  ait  olduğu  ülkenin  ulusal  egemenlik  çıkarları  ile  aynı  hizada 
durmayan toplu bir tüzel kişilik olup, tabiatı gereği egemenlik-dışı bir 
aktördür. Bu sebeple, misalen NALAS adına Brüksel’de Avrupa Birli-
ği ile görüşen NALAS Başkanı’nın, bölgedeki ayrıştırıcı egemenliklerin 
dışında  ve  üzerinde  kalması,  onun  temsil  gücünü  artırmaktadır.  Zira 
Sırbistan, Kosova, Bosna-Hersek ve diğer ülkelerin reel veya potansiyel 
olarak  çatışan  dış  egemenliklerinin  dışında/üstünde  olması  NALAS’ın 
“değerini” oluşturan en temel unsurdur. Bu noktada, daha önce Salo-
mon (2011:48)’un sorgulamasında işaret edilen, yerel kamu idarelerini 
temsil ettiklerinden ötürü egemenlikle ilişkilendirme eğiliminin tam ak-
sine,  uluslararası  yerel  yönetim  birliklerinin  egemenlik-dışı  konumda 
olmaları, bunların en hakikî ve önemli değeridir.
Diğer yandan, NALAS aslında yerel yönetimlerin uluslararası iliş-
kileri düzleminde “egemenlik-yetkili” ve “egemenlik-bağlı” aktörlerin 
rolünü de inceleme konusunda müstesna bir fırsat sunmaktadır. Bölge 
ülkelerinin dışişleri bakanlıklarının yanı sıra, civar ülkelerin egemen-
lik-bağlı kurumları da NALAS ile operasyonel bir ilişki içindeler. Mi-
sal olarak, NALAS’ın iki ana donör kurumu olan İsviçre’nin Kalkınma 
İşbirliği Ajansı SDC ve Alman Teknik İşbirliği Teşkilatı GIZ, bölgede 
çıkarları  bulunan  iki  önemli  devletin  temsilcileri  olup,  bunların  ça-
lışmaları doğal olarak ülkelerinin millî çıkarları doğrultusunda şekil-
lenmeleri beklenir. Ancak bu husus, başka araştırmalara konu olmak 
üzere bu tezde incelenmeyecektir.

---

100  Yerel Dış Politikanın temelleri
3.2.4. egemenlik ilişkisinin Değişkenliği 
Yukarıda,  uluslararası  arenada  aktörlerin  statüleri  ve  davranışla-
rı bakımından farklı durumlarda olabilecekleri yönde literatürde yer 
alan değerlendirmelere yer verilmişti. Buna göre, dış egemenlik dü-
zeyinde aktörleri statü bakımından egemenlik-dışı ve egemenlik-bağlı 
olarak  ayırt  eden  Rosenau;  yerel  yönetimleri,  her  iki  kategoriye  ait 
özellikleri sergileyen karma aktör olarak gören Hocking; ve aktörleri, 
sergiledikleri davranış bakımından egemenlik-bağlı davranış sahibi ve 
egemenlik-dışı  davranış  sahibi  şeklinde  ele  alınmasını  öneren  Gor-
denker ve Weiss zikredilmişti. Ancak, bu statülerin belirgin ve sabit 
olmasından ziyade, bunların şartlara göre bazı değişkenlikler göstere-
bileceğini veya, yine şartlara bağlı olarak, aynı aktörün farklı kategori-
ye ait özellikleri taşıyabileceğini ifade etmek gerekir. 
Bu değişkenlik durumunun anlaşılmasını kolaylaştırmak için NA-
LAS  örneğine  başvurulacaktır.  Zira  bir  yerel  yöneticinin  egemenlik 
ile  bağının  şartlara  göre  değişebileceğini  göstermektedir.  Misalen 
Türkiyeli bir belediye başkanı, yabancı bir belediye veya uluslararası 
bir  kuruluş  ile  temaslar  için  yurt  dışına  çıktığında  Türkiye’nin  ege-
menliği  ile  ilişkisi  bakımından  egemenlik-şartlı  aktör  konumunda-
dır. Aynı yetkili bir Türk yerel yönetim birliği adına yabancı birlikler 
veya  uluslararası  kuruluşlarla  temas  ettiğinde,  yine  egemenlik-şartlı 
durumdadır.  Uluslararası  birliğin  başına  başkan  olarak  seçildiğinde 
ise, tüm üye ülkelerin yerel yönetimlerinin menfaatlerini korumak du-
rumunda olduğundan, bu yeni sıfat ile egemenlik-dışı bir alana geç-
mektedir. Nitekim hâlihazırda NALAS’ın dönem başkanlığı bir Türk 
belediye  başkanı  tarafından  yürütülmektedir.  Bu  durumda,  misalen, 
NALAS’ın aldığı bir karar ile bu kurumu temsilen Strasburg’a giderek 
Avrupa Konseyi ile, veya Brüksel’e giderek Avrupa Birliği ile görüşen 
ve orada bir işbirliği protokolünü imzalayan NALAS Başkanı, doğal 
olarak egemenlik-dışı bir davranış sergileyecektir. Ancak, bu yetkili-
nin Strasburg’a veya Brüksel’e gidebilmesi için, Türkiye’deki mevzuat 
gereği,  merkezî  idareyi  (İçişleri  ve  Dışişleri  Bakanlıkları)  konu  hak-
kında  önceden  bilgilendirmesi,  hatta  işbirliği  protokolü  söz  konusu 
olduğundan dolayı merkezî idareden izin alması gerekmektedir. Bu 
durumda  Belediye  Başkanı’nın  egemenlik-şartlı  konumu  ile  NALAS 
Başkanı’nın egemenlik-dışı konumu potansiyel bir çatışma içindedir. 

---