Yerel Dış Politikanın temelleri

Yerel Dış Politikanın temelleri   101
Şöyle  ki,  Strasburg’da  veya  Brüksel’de  bulunan  söz  konusu  baş-
kanın  birinci  derecedeki  meşruiyet  kaynağı,  onun  kendi  şehrindeki 
belediye  başkanlığıdır.  Bunun  üzerinde  ikinci  katman  olarak  Mar-
mara Belediyeler Birliği temsilcisi olma meşruiyeti ilave olmaktadır. 
Buna ilaveten NALAS Başkanı olmak gibi üçüncü düzey bir meşru-
iyet eklendiğinde, üç katmanlı meşruiyet zemini bulunan bir yetkili 
konumundadır. Yani ulus-içi düzeydeki egemenlik-şartlı konumu ile, 
uluslararası düzeyde egemenlik-dışı konuma ait özellikleri aynı anda 
taşıyan bir yetkilidir (bkz. Şekil 2). Brüksel’e veya Strasburg’a gitme-
den önce merkezî idareye bilgi verirken/izin alırken, veya oraya var-
dığında Türkiye’nin diplomatik misyonunu sebeb-i ziyaret hakkında 
bilgilendirirken egemenlik-şartlı olan belediye başkanı, Avrupalı yet-
kililerle masaya oturduğunda egemenlik-dışı davranış sergileyecektir. 
NALAS örneğinde açıklanan  bu husus  diğer uluslararası  birlikler 
için de geçerlidir. Misalen, Dünya Birleşmiş Kentler ve Yerel Yöne-
timler (UCLG) bünyesindeki aktörler açısından durum yine benzerlik 
arz etmektedir. UCLG uluslararası bir birliktir ve dolayısıyla egemen-
lik-dışı bir aktördür. UCLG’ye üye olan birçok ulusal yerel yönetim 
birliği  kendi  mevzuatları  gereği  (kamuya  yararlı)  dernek  statüsünde 
olup, egemenlik-şartlı davranış sergileyen egemenlik-dışı aktör konu-
mundadır. UCLG’ye Türkiye’den üye olan Türkiye Belediyeler Birliği, 
MBİK’ya tâbi kamu kurumu statüsü nedeniyle egemenlik-şartlı bir ak-
tördür. 2010-2013 döneminde UCLG Başkanı’nın Türkiye’den olma-
sı
58
 ve aynı kişinin aynı zamanda Türkiye Belediyeler Birliği Başkanı 
da olması sebebiyle, UCLG’nin işleyişinde çok yönlü ve kesişen ege-
menlik ilişkileri söz konusudur. UCLG Başkanı’nın Türk mevzuatına 
tâbi  bir  belediye  başkanı  ve  yine  bir  kamu  kurumu  olan  ulusal  bir 
birliğin başkanı olması bu yetkiliyi egemenlik-şartlı aktör kılmaktadır. 
Ancak aynı zamanda uluslararası bir platforma başkan seçilmesi ile bu 
yetkili, platform dâhilindeki işleyişte veya platform adına dış aktörler-
le temas ettiğinde egemenlik-dışı davranış sergilemek durumundadır.   
Bu örnekler, kurum ile yöneticisinin konumları arasında belirli bir 
farkının  olduğunu  göstermektedir.  Yani  uluslararası  birlik  egemen-
lik-dışı bir aktördür, oysa onun başkanı bağlı olduğu mevzuat gere-
ği  egemenlik-şartlı  bir  yetkilidir.  Fakat  bu  yetkili  uluslararası  görevi 
nedeniyle “egemenlik-dışı davranış sergileyen egemenlik-şartlı” aktör 
58  İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş.

---

102  Yerel Dış Politikanın temelleri
haline gelmektedir. Bu durum somut bir örnek üzerinden daha iyi an-
laşılacaktır. 
Yukarıda  bahsedilen  NALAS’ın  Romanya’daki  Yönetim  Kurulu 
toplantısının,  NALAS’ın  malî  sürdürülebilirlik  konusunun  masaya 
yatırıldığı oturumunda, NALAS’ın kapsadığı ülkelerin hükümetleri-
nin donör desteğinin kabul edilip edilmemesi hususu tartışılmıştır. 
Bu öneriye NALAS’ın bağımsızlığını olumsuz etkileyeceği gerekçesi 
ile muhalefet eden Bulgaristan Belediyeler Birliği Genel Sekreteri, 
böyle bir perspektifin “bazı ülkelerin hegemonya kurmalarına” yol 
açabileceğini  ifade  etmiştir
59
.  Bu  sözlerin,  bölgede  yaşanan  eko-
nomik  krize  rağmen  ekonomik  olarak  büyüyen  ve  etkinliği  artan 
Türkiye’nin  malî  desteğinin  NALAS  üzerinde  bir  aşırı  bir  etkinlik 
oluşturacağı kaygısından kaynaklandığı farz edilebilir
60
. Nitekim bu 
muhalif  yaklaşıma  bazı  diğer  üyelerin  de  katılımı  sonucunda  söz 
konusu  teklif  kabul  görmemiştir.  Burada  not  edilmekte  yarar  olan 
bir husus vardır. NALAS Başkanı, Türkiye’nin Balkanlarla olan iliş-
kilerinin ve NALAS’ın yürüttüğü çalışmaların önemine binaen, Tür-
kiye Hükümeti’nin bu kuruluşa (İsviçre ve Almanya’nın yaptığı gibi) 
malî  desteğini  sağlaması  için  NALAS  Başkanı  olarak  girişimlerde 
bulunacağını daha önceki vesilelerde beyan etmişti. Böyle bir des-
teğin, NALAS üyeleri ve bölge ülkeleri nezdinde Türkiye’ye saygın-
lık kazandırabilecek nitelikte ve Türkiye’nin lehine olması kuvvetle 
muhtemeldir. Ancak Romanya’daki toplantıda NALAS Başkanı Tür-
kiye’nin menfaatine olabilecek bir teklifi muhalif bir tutum karşısın-
da savunmamış, tarafsız çizgide durmuştur. Bu tutum, tabiatı gereği 
hiçbir ülkenin egemenlik çıkarları ile bağlı olmayan, egemenlik-dışı 
bir kurumda başkanlık yapmanın doğal bir gereğidir.
Bu  noktadan  bakıldığında,  Romanya’daki  toplantıda  Türkiyeli 
NALAS Başkanı ile Bulgaristan Belediyeler Birliği Genel Sekreteri’nin 
karşılıklı konumu, egemenlik ilişkisi bakımından şöyle değerlendirile-
bilir: Egemenlik-şartlı davranış sergileyen egemenlik-dışı aktör (Bulgar 
yetkili) ile egemenlik-dışı davranış sergileyen egemenlik-şartlı aktörün 
59  Bu hususu, toplantıya katılan NALAS Genel Sekreteri Kelmend Zajazi, Bulgaristan Cumhuriyeti 
Ulusal Belediyeler Birliği Genel Sekreteri Ginka Tchavdarova ve MBB Uzmanı Mustafa Özkul 
sözlü olarak aktarmıştır.   
60  En azından, bazı üyelerde böyle bir intiba oluşmuştur.

---

Yerel Dış Politikanın temelleri   103
(Türk  yetkili)  karşılıklı  etkileşimi.  Bu  örnek,  aktörlerin  şartlar  gereği 
aslî konumlarının doğal davranışlarından farklı bir davranışı sergile-
yebildiğini göstermektedir. 
 
 
Şekil  2:  Yerel  Yöneticinin  Egemenlik  İlişkisinin  Şartlara  Göre  Değişimi  (Çizim:  Murat 
Daoudov) 
 
Uluslararası birlik düzeyinde egemenlik-dışı konum 
Ulusal birlik düzeyinde egemenlik-şartlı davranış 
sergileyen egemenlik-dışı konum. (Fakat 
Türkiye'de birliklerde egemenlik-şartlı konum) 
Yerel yönetim düzeyinde "egemenlik-şartlı" 
konum 
Şekil 2: Yerel Yöneticinin Egemenlik İlişkisinin Şartlara Göre 
Değişimi (Çizim: Murat Daoudov)
3.3. Yerel Dış Politika – ulusal Dış Politika ilişkisi
Merkezî yönetim düzeyinde geliştirilen ulusal dış politika ile yerel 
yönetimlerin geliştirdikleri yerel dış politika arasındaki ilişki ve etkile-
şim önemli bir konudur. Bu ilişkinin şekli ve etkileşimin hacmi ülke-
den ülkeye değişmektedir. 
Birçok ülkede ulusal yönetimler, ekseriyetle gelişmekte olan ülke-
lerde kapasite oluşturma ve reform gerçekleştirmeye yönelik çalışma-
larda  yerel  yönetimleri,  ulusal  dış  politikanın  uygulanması  sürecine 
dâhil etmektedir. Bunlar arasında Fransa, Kanada, Hollanda ve İsveç 
örnek olarak gösterilmektedir. Bu durumda, yerel yönetimlerin yürüt-
tükleri çalışmaların ne ölçüde ulusal yönetimin dış politikası ile aynı 
çizgide olması gerektiği veya bunların ulusal dış politikadan ne ölçüde 
özgür olabileceği sorusu önem kazanmaktadır (Musch, van der Valk, 
Sizoo ve Tajbakhsh, 2008:14). Yine Musch, van der Valk, Sizoo ve 
Tajbakhsh (2008:15)’a göre, ulusal hükümetlerin bu konudaki yakla-
şımları farklılık göstermektedir. Bazı ülkelerde yerel dış politika geliş-

---