Yolcu-roman verstka indd
Yüklə 2,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
547 o küçədən kəsəydim, ayna arxasındakı cazibəyə, şeytani təbəssümə, əlinin salamlayan kimi, güclə sezilən hərəkətinə uymayaydım, amma uydum, üstəlik də, ona bir qəzəl ərməğan elədim: Sağın, ey qönçədəhan, gül kimi xəndan gəzmə, /Dağıdıb zülfi pərişan, pərişan gəzmə. Qəzəl yazılmış kağızı həyəcandan titrəyə-titrəyə, amma qorxu his- sini tamam unudub hasarın üstündən həyətə atdım, ürəyimdə çırpın- tı, fikrimdə ümid mədrəsəyə getdim. Amma heç günorta olmamış- dı, bir mərəkə qopdu ki, səsi asimana bülənd oldu: gəlinin xırdavatçı əri evdəymiş, hasardan həyətə nəsə düşdüyünü görüb, əvvəl fikir verməyib, gəlin də götürməyə macal tapmayıb, sonra baqqal o düşən şeylə maraqlanıb, içindən kağız çıxanda əvvəl dua hesab eləyib, molla- nın yanına aparıb, amma molla deyib qəzəldi, sevgiyə yazılıb, altında da «sənin eşqindən rahatlığını itirmiş zavallı Nişat» imzası var. Xırdavatçı dərhal kim olduğumu başa düşüb evimizə cumur, orda məni tapmayıb yanındakı baş-altı adamla mədrəsəyə hücum çəkir. Özümə gəlməyə macal tapmamış dartıb hücrəmdən çıxardı- lar, xub deyincə döydülər. Bir-iki insaflı adam çıxmasaydı, yəqin öldürəcəkdilər. Evimə yarımeyit gətirib çıxardılar. Deyərlər, ölüsü olan bir gün ağlayar, dəlisi olan hər gün. Əlbəttə, heç bir bəhanə kömək eləyə bilməzdi, hərəkətimin, daha doğrusu, əlacsız eşqim yolunda atdığım addımın bağışlanmasını uma bilməzdim, üstəlik də xırdavatçı məni döyməklə işini bitmiş hesab eləmirdi, ya öldürməliydi, ya da bu şəhərdən çıxıb getməliydim. Duyğumun cis- mani yox, ruhani olduğunu kimə sübut eləyəydim, üstəlik, qəzəli həyətə atdığımı görən pisniyyətli qonşunun cəngindən necə qurtaray- dım. Xırdavatçı hər axşam qapımza gəlirdi, atam yalvarıb-yaxarır, çı- xıb gedəcəyimi, hələ özünün də bu məhəllədən köçəcəyini söyləyirdi. Sonralar yazdığım kimi: Gər misli-hübab özgə həva başıma düşdü,
vanım olanda gecəynən o əlimlə tikdiyim evimi yıxıb heybəmdəki bir neçə kitabım, yazı dəstim, ağlamaqdan üzülmüş anamın qoy- duğu bir az yavanlıq, iki dəst dəyişəcəklə yola düşdüm. Atam aşağı yolacan ötürdü, boynuma sarılıb zülüm-zülüm ağladı, məni Alla- ha tapşırıb geri döndü: o da evimizi satıb aşağı məhəlləyə köçmək məcburiyyətindəydi. Hələ özümə gələ bilməmişdim: olsa-olsa cavanlıq duyğusundan doğan xətanın namus məsələsinəcən qalxacağı, hətta mədrəsədəki mollaların belə çıxıb getməli olduğum barədə fitva verəcəyi 548 xəyalıma gəlməzdi. Mənə ağır gələn o idi ki, kimsə qalxıb nəfimə bir söz demədi, bunu bağışlanası xəta sayıb şairliyimlə bağlama- dı, içində az-çox insaf olanlar susub heç məni tanıdıqlarını büruzə vermədilər. Könül dostlarım Rəşidlə Raci gizlicə namə göndərib, təəssüflərini bildirib, əlacsızlıqlarını ifadə eləmişdilər. Belə halda kimdən inciyə bilərdim, axı? Üzü güneyə yol gedirdim, rastıma çıxanlar məni səyyah, ya- xud Şamaxıdan Bərdəyə, Ərdəbilə, Təbrizə gedən yolçu sayırdılar. Atamın verdiyi, özümün qalan iki tümənimi bir neçə abbası və şahımı ancaq yeməyə xərcləyirdim, erkən payız olub, hələ hava imkan verdiyindən kolların dibində, karvansara tövlələrində, ot tayalarının, talvarların altında gecələyirdim. Qismətimdən yanıb- yaxılırdım, sevda yolunda oxumu daşa elə vurmuşdum ki, bir daha özümə gələcəyimə inanmırdım. İndi taleyimin arxasına düşüb gedirdim, bundan sonra qismətimə nələrin çıxacağını bilmirdim. Hələ ümidvardım ki, beş-üç il qürbətdə yaşayandan sonra Şama- xıya qayıdıb öz həyatımı quraram, keçmişi unudub bəxtimə düşən ömrü yaşayaram, çünki arada ölüm-itim yoxdu, qan tökülməyib, namusa toxunulmayıb, olsa-olsa, xəta baş verib, vəssalam. Niyə Gəncəyə, Bərdəyə, Ərdəbilə, Təbrizə getmədim, Salyan- da yurd saldım? Bəlkə elə həmişə qayıtmaq ümidilə yaşamağım yönümü Salyana saldı, fikirləşdim, ordan Şamaxıya qayıtmağım asan olar. İllərlə yayın qovuran istisinə, mığmığasına, qışın quru soyuğuna dözdüm, çaya yaxın yerdə qamışdan koma tikib kötü- yün üstündə şeirlərimi yazdım, beş-üç insaf əhli balasını oxutmaq fikrinə düşəndəsə, köməkləşib o biri, bir qədər iri komanı tikdik, mənim komama üçüncü adam girəndə tərpənmək çətinləşirdi – isti olsun deyə, balaca tikmişdim. Tifillərə təkcə ərəbcə yazıb-oxumağı yox, həm də hesabı, təbiət elmlərindən də bildiklərimi öyrədirdim. Axıracan dözəni də olur- du, yarımçıq çıxıb gedən də tapılırdı, dörd sənəyə nəzərdə tutduğu- mu tez mənimsəyənlərə xeyir-dua verib Bərdədə, yaxud Gəncədə mədrəsəyə davam eləmələri barədə tövsiyə verirdim. Şamaxıya getmələrini istəmirdim, ona görə yox ki, doğma yurduma nifrətim vardı, sadəcə, başıma gələnləri kimsənin öyrənib Salyana yayması- nı istəmirdim. Şəhər əhlindən də qaçırdım, ünsiyyətdə olduğum şagirdlərimin ikisinin atası, bir də salçı Səmid idi. Müştərisi olmayanda Səmid
549 gəlib şeriyyətdən danışmağı, mənə şeir oxutmağı çox sevirdi, hər gələndə bir-iki balıq gətirirdi, hələ şorba bişirməyi də öyrətmişdi. Aləmdə baş verənləri ondan öyrənirdim. Şamaxının köçürülməsini də, Nadir xanın Muğanda özünü şah elan eləməsini də, baş verən qiyamları da, Sam Mirzənin peyda olmasını da… ondan öyrəndim. Vaqiənin yeddinci ilində Şamaxıda sınıb qayıdandan sonra təkcə hərdənbir Ağa Məsihdən və Zülalidən namə, daha doğru- su, mənzumələr alırdım, göndərdiklərini salçı Səmidə verirdilər, o da balıq qoxusu hopan naməni elə həmin gün mənə çatdırırdı. Ötən ay Ağa Məsih Şakir Şirvaninin «Əhvali-Şirvan» mənzuməsini göndərmişdi, mən də dönə-dönə oxuyurdum, yurdumun-ocağımın başına gələnlərdən ürəyim parçalanırdı. Şamaxı köçürüləndən son- ra doğmalarımın izini də itirmişdim, Zülali yazırdı Ağsuda yoxdu- lar, başqa harda axtaracağımısa bilmirdim. Xülasə, mənzuməni oxuduğum vaxt komanın qapısı döyüldü, du- rub açdım ki, buralar adamına oxşamayan bir kəs atının cilovundan tutub dayanıb. Məni görəndə sifəti dəyişdi, hiss elədim ki, ya səhv gəldiyini, ya da axtardığı adamın mən olmadığımı düşünür. Dedi, qonaq istəmirsənmi, cavab verdim, qonaq kasıb komama girmək istəyirsə, şad olaram. Soruşdu, şamaxılı Mirzə Nişat sənsənmi, dedim, mirzə də deyirlər, molla da, amma elə həmin adamam. Əvvəl ağlıma gəldi ki, Ağa Məsihin, ya Zülalinin göndərdiyi adamdı, salçı Səmidi tapa bilməyib, naməni özümə gətirib, amma danışığından Şəki tərəflərin adamına oxşayırdı, bundan sümüyüm bir balaca sancdı. Qonaq komama girdi, güzəranımı görüb açıq-aşkar qəmləndi, tökülmüş pal-paltarıma, mitil yorğan-döşəyimə, kötüyün üstün- dəki yazı dəstimə baxıb pərişan oldu. hələ bir şey soruşmadım, çöl otlarından qaynatdığım ətirli suyu bir tikə şəkərlə içəndən sonra dedi, yola çıxmalıdı, vaxtı yoxdu, ona görə də mətləbə keçdi: onu şəkili Kərbəlayı Mahmud göndərib, karvansarasında aləmin yarı- sını gəzmiş, saraylarda yaşamış bir səyyah var, indi dünya işığın- dan məhrum olub, yaxşı haqq müqabilində söylədiklərini kağıza köçürəcək bir mirzə axtarır; Kərbəlayı Mahmud gələn adamı Ağa Məsihin yanına göndəribmiş, o da məni nişan verib, bu işi boynu- ma götürməyə hazırammı? Bir igidin ömrü qədər uzun çəkən fərəhsiz, boz, miskin həyatımda bu qızıl balığın bəxşişinə oxşayırdı. Razı olsan, gələn adam dedi, burdan bir dəst paltar, bir at alacağıq, işin bitənəcən
Yüklə 2,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|