Yolcu-roman verstka indd
Yüklə 2,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hər təbibə söylədim dərdim, dəvasın görmədim, Möhnətü-dərdü-qəmin heç intəhasın görmədim.
541 neçə almaz, o cümlədən, «Dərya-i-nur»u götürüblər, indi Əliqulu xanın adamları Üçmüəzzinə sarı qaçan oğruları axtarır. 532. Bitdi, hər şey bitdi, elə mənim ömrüm də bitdi, bundan sonrası quru qəfəsdi, nə canım var, nə də ruhum. Şahımızın qətlindən keçən bir ay ərzində Məşhəddə Adil şah adıyla taxta çıxan, Kelat qalasını tutub Mərvə qaçmaq istəyən Nəsrulla Mirzə, İmanqulu Mirzə, dünya işığına həsrət olan Rzaqulu Mirzə qarı- şıq on yeddi törəməsini – doğma əmizadələrini qətlə yetirməsi insanın tükünü ürpədən məşum vaqiəydi. Bundan sonra hər şey köhnə qaydayla getdi: Adil şah onu taxta çıxaran Məmmədqulu xanı Şahımızın hərəmlərinə qətl etdirdi, sonra İsfahan hakimi olan qardaşı İbrahim xanın taxt-taca göz dikdiyindən şübhələnib onu aradan götürmək fikrinə düşdü, amma İbrahim xan Əmiraslan xanla birləşib onu yendi, gözlərinisə çıxartdırdı. Ardınca İbra- him Şahla Azərbaycan bəylərbəyi olan Əmiraslan xan arasında çəkişmə baş verdi, Şahrux Mirzə bundan istifadə eləyib İbrahim Şahı taxtdan saldı, Təbriz hakimi olan Məhəmməd xan Əfşar öldürüldü, Təbriz Nadir şahın Urmiyaya xan qoyduğu qayını Fətəli xan Qacarın əlinə keçdi, ardınca Şahrux Şah taxtdan salınıb kor edildi, sonra təzədən taxta çıxarıldı. O hadisələrdən uzaqda Şəkidəki karvansara hücrəsində oturub tacirlərin, səyyahların, dərvişlərin gətirdikləri bu xəbərləri qəlbim parçalana-parçalana qulaq asırdım. Bir vaxtlar Böyük Şah İsmayılın qurduğu Birinci Şah Təhmasibin yaşatdığı, Birinci Şah Abbasın qüdrətləndirdiyi, Nadir Şahın dağılmaqdan xilas elədiyi Əcəm məmləkəti bölü- nürdü, tikə-tikə olurdu. Vilayətlər, bəylərbəyliklər, əyalətlər o çəkişmələri fürsət bilib özlərini xanlıq elan eləyirdilər. Əgər yaddaşımdakıları kağıza köçürməyə borclu olmasaydım, Alla- ha ağır getsə də, özümü elə bu karvansara hücrəsindəcə həlak eləyib içimi gəmirən əzablardan qurtulardım. Tiflisdən Parisə, Parisdən Veneziaya, Veneziadan İstanbula, İstanbuldan İsfaha- na, İsfahandan yenə İstanbula, İstanbuldan Konyaya, Konyadan Rəvana, Rəvandan Muğana, Muğandan Təbrizə, Təbrizdən üzü quzeyə (həm də düz üç kərə uğursuz) səfərlərimi özümlə axirət evinə necə apara bilərdim? Ömrümün axarını dəyişən faciəni, uzan məmləkətlərdə gördüyüm yerləri, rastlaşdığım adamları, gizli həm də nakam eşqimi, yasaq istəklərimi, yaşadığım sa- 542 rayları, çəkdiyim dərdləri kağıza köçürmək istərdim. Axır ki, İkinci İbrahim xan Əfşar özünü Təbrizdə şah eləyən ilin bir yaz günündə Kərbəlayı Mahmud dedi, Ağsuya adam göndərmişəm ki, Nişat Şirvaniylə danışıb gətirsin. O gündən içim işıqla dol- du, gözlərim yaddaşımdakı yola dikildi, qulaqlarımsa bir şad xəbərin sorağını gözlədi. Allahım özün kömək ol! MİRZƏ NİŞAT ŞİRVANİNİN SÖYLƏNƏNLƏRƏ ƏLAVƏSİ
545 I EŞQ ODUNUN RÜSVAY ELƏDİYİ ADAM Hər təbibə söylədim dərdim, dəvasın görmədim, Möhnətü-dərdü-qəmin heç intəhasın görmədim. Dərsxanadan təzəcə qayıtmışdım, çay-çörəkdən sonra çıra- ğın işığını artırıb qələmdaşım Ağa Məsih Şirvaninin göndərdiyi «Əhvali-Şirvan» mənzuməsini bəlkə də yüzüncü kərə oxuyurdum. «Dərsxana» deyəndə ki, bir neçə yüz addım o tərəfdə elə mənim qa- mış komam kimi bir komaydı, beş-altı fağır Allah bəndəsinin elm öyrənmək istəyən tifilini başıma yığıb kasıbçılığımı eləyirdim: o tifillərin gündə biri yavanlıq gətirirdi, yavanlıq da pendirdən, şor- dan, hərdənbir süddən, ya da şorbadan ibarət idi, bayram günlərində qismətimə ət xörəyi, bir ovuc noğul da düşürdü. Şamaxıdan öz əlimlə tikdiyim evi yıxıb, qohum-qardaşdan, dost-tanışdan, yar-yoldaşdan üz çevirib yayı məşəqqət, qışı müsibət olan Salyana qaçanda bu güzəranımı gözümün altına almışdım: daha geri dönə bilməzdim. Düzdü, bir dəfə – Şah Hüseyn taxtdan əl çəkən il həsrətə dözə bilməyib getdim, ümidvardım ki, aradan keçən yeddi sənə ərzində hər şey unudulmuş olacaq, mən də üstümə yağan, günümü göy əskiyə düyən tənələrdən canımı qurtarıb evimi təzədən tikəcəyəm, mədrəsədə dərs deyib, birtəhər həyatımı qurmağa çalışacağam, amma kimsə üzümə baxıb rəhm göstərmədi. Günlərlə küçələrdə, hasarların, ot tayalarının dibində gecələdim, rastıma çıxan ot- əncərdən, meyvədən yedim, bir insaf yiyəsi qolumdan tutmağa, bir tikə çörək verməyə, gecələmək təklif eləməyə həvəs göstərmədi, mən də əhli Şamaxıdan birdəfəlik üz döndərib yenə Salyana qayıtdım. Sonra Nadir xan gəldi, Şamaxını yandırıb kül elədi, camaatı- nı da Ağsuya köçürdü. Bir az vicdan və abır hissini itirmiş olsay- dım, gördüyüm nahaq tənələrə görə buna sevinməliydim, amma ürəyimdən qara qanlar axdı, çünki Şamaxı məndən ötrü təkcə fit- va qorxusu çəkən o bir yığın adam deyildi, doğulub-böyüdüyüm Sarıtorpaq məhəlləsi, könlümə doğma adamlar, məscidlər, karvan-
546 saralar, bazarlar, əşarını eşidə-eşidə öyrəndiyim söz xiridarlarıydı. İndi də yeganə arzum nəşimin Şah Xəndan qəbiristanlığının bir küncündə torpağa verilməsidi, başqa yerdə ruhum od tutub yana- caq, məhşər gününəcən sakitlik tapmayacaq. Mən binəvanın günahı nəydi: Allah bəxtimi qara yazıb bir gəlinə vurulmuşdum. Yeddi il mollaxanada oxuyandan, pay-piyada Ərdəbilə gedib on il mədrəsədə təhsil görəndən sonra Şamaxıya qa- yıdıb dərs demək, artıq gizli-gizli yazdığım əşarımı üzə çıxarmaq, Şamaxı məclislərinə getmək istəyindəydim, amma elə birinci il də baltanı daşa vurdum: bilmirəm şeytan qəlbimə hardan girdi, o qədər həddi-büluğa çatmış gözəl-göyçək qızlar dura-dura Allahdan xəbəri olmayan bir gəlinə vuruldum. O zalım qızı iki il idi ərə getmişdi, əri Gəncədən xırım-xırda şeylər gətirib satırdı, yaxşı da malı-mülkü vardı. Mənsə gəncdim, iyirmi altı yaşım vardı, savadlıydım, şeir yazırdım, elə bilirdim, bütün bunlar məni cəmi Şamaxı əhlindən fərqləndirir. Mədrəsə aşağı məhəllədə yerləşirdi, mən də ora getmək üçün yolumu o xırdavatçının evinin yanından salırdım. Bir belə, beş belə, axırda gəlin bu daimi gediş- gəlişi sezib pərdə arxasından mənə göz qoymağa başlayıbmış. Düz- dü, Ərdəbildə ötəri hiss yaşamışdım, amma o duyğu pərvazlanmağa imkan tapmamışdı, indisə məni gətirib ərli gəlinə rast eləmişdi. Gəlini birinci kərə ayna arxasından görmüşdüm, ondördgecəlik Aya oxşayırdı, ərdə olduğunu öyrənəndə elə bil, başıma daş düşdü, amma geri dönəmmədim, daha doğrusu, gəlin ərinin tez-tez uzun səfərə çıxmasındandı ki, mənə cazibə qapısını açdı. Aynada onun ağ kəlağayı altında qara zülfünü, tər buxağını, sinəsini, əndamını xəyalıma gətirir, qızdırmalı kimi titrəyirdim. Elə o vaxtlar da yaz- mışdım: Tazədən düşdü yenə başıma sevda, sevda, /Eşq odu qıldı məni,
cazibəsini əsirgəsəydi, ayılar, geri çəkilər, ən azı, sevgimi içimdə boğardım. Amma yox, elə bil qəsdimə durmuşdu, baxışlarımdan tutub məni gedər-gəlməz aparırdı, mən də gerçəklik duyğusunu iti- rib kor-koranə qara sevdamın ardınca gedirdim. O vaxt Sarıtorpaqda ikigözlü ev tikdirirdim, bir az baqqallıq- la məndən sonrakı dörd uşağını saxlayan atam kömək eləmişdi, bir az da mədrəsədən aldığım məvaciblə birtəhər evi qaraldıb köçməyə hazırlaşırdım. Baş yoldaşı barədə ailəmizdə ciddi götür- qoy eləyirdilər, hələ gözaltılar da vardı. Belə vaxtda gərək ayağımı Yüklə 2,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|