Yüce Varlık Konusunda Raffaele Pettazzoni ile Wilhelm Schmidt Arasındaki Tartışma
Yüklə 448,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
Monoteizm Hakkında Schmidt ile Pettazzoni Arasındaki Tartışma 141
tarihsel bakımdan farklı biçimlerde ifade edilmektedir: Hayvanların Efendisi, Toprak Ana, Gök Baba. Tüm bu yapıların, kendilerini şekillendiren ve çeşitli Yüce Tanrıların birer ifadesi olduğu çeşitli kültürel gerçekliklerle derin ilişkileri vardır. 112
Bu alıntıdan açıkça görüldüğü üzere Pettazzoni, Schmidt‟in savunduğu gibi Yüce Varlığın mantıksal-nedensel düşüncenin değil, mitik düşüncenin bir ürünü olduğu konusunda ısrar etmektedir. Yani Pettazzoni‟ye göre Yüce Varlık düşüncesi, insanın nesnelerin kökeni ve varlık nedenini bilme yönündeki zihinsel bir ihtiyacından değil, onun varoluşsal bir ihtiyacından doğmuştur. 113
Mitleri, çocuksu hayaller olarak değerlendiren bilim adamlarının bu mit karşıtı yaklaşımını eleştiren Pettazzoni, 114 mitolojiyi bir saçmalık olarak gören ve dinî düşünceyi özellikle Tanrı inancını rasyonel düzeye indirgeyen Schmidt‟i eleştirmesi doğaldır. Zira etnolojik verilere dayanarak konuşan Schmidt‟in mit kavramına yanlış bir anlam yüklediğini Pettazzoni yine etnolojik verilere dayanarak ispat etmektedir. Batı dillerinde mit kavramı zıt anlam taşıyan kavramlardan biri olduğu için aynı kavramla birbirine tamamen zıt düşüncelerin ifade edilmesine neden olmuştur. Bryan S. Rennie‟nin “mit araştırmacısının sayısı kadar mit tanımı vardır” ifadesi, konunun ne derece karmaşık olduğu hakkında bir ipucu vermektedir. 115
20. yüzyıla gelinceye kadar Batı‟daki felsefecilerin ve teologların çeşitli mit tanımlamalarının hepsi Yunan mitolojisine dayanılarak yapılmış ve bundan dolayı mit kavramına hayali, uydurma, gerçek dışı,
116
Logos ve daha sonra historia kavramlarının karşıtı hâline gelen mythos kavramı, sonunda “gerçekte var olmayan” şeyleri ifade etmek için kullanılmaya başlanmıştır. 117
İncillerin Yunancaya çevrilmesiyle birlikte Yunan düşüncesinin kavramlarıyla kendini ifade etmeye çalışan Hıristiyanlık, paganizme karşı yürüttüğü mücadelede
112 Raffaele Pettazzoni, “The Supreme Being: Phenomenological Structure and Historical Development”. Krş. Pettazzoni, “Yüce Tanrı İnancının Fenomenolojik Yapısı ve Tarihsel Gelişimi,” ss.78-79; Pettazzoni, Tanrı’ya Dair, ss.33-35. 113 Pettazzoni, “Yüce Tanrı İnancının Fenomenolojik Yapısı ve Tarihsel Gelişimi,” ss.73-74; Pettazzoni, Tanrı’ya Dair, ss.27-28. 114
Ugo Bianchi, The History of Relgions, (Leiden E. J. Brill, 1975), s.93. 115
Bryan S. Rennie, Reconstructing Eliade: Making Sense of Religion, (Albany: State University of New York Press, 1996), s.61. 116 Mircea Eliade, The Quest, s.72. 117 Eliade, Aspects du mythe, s.12; Mircea Eliade, “Myth in the Nineteenth and Twentieth Centuries,” Dictionary of the History of Ideas, (ed.) Philip P. Wiener, v.3, s.307. Ayrıca bkz. Mehmet Aydın, Ansiklopedik Dinler Sözlüğü, (Konya: Din Bilimleri Yayınları, 2005), ss.512-513. 142
Ramazan Adıbelli
ile Yeni Ahit‟in doğrulamadığı her şey yanlıştı, yani bir “efsane” idi. Doğal olarak Hıristiyanlık kültürüyle beslenen 19. yüzyıl Avrupa‟sında da mit kavramı ile gerçekliğe aykırı olan şeyler kastedilmekteydi. 118
Bu durumu Eliade şu veciz ifade ile dile getirmektedir: “Yunanlılar, bundan yirmi beş asır önce öyle ilan ettikleri için bütün Avrupa dillerinde “mit” kelimesi bir kurguya işaret etmektedir.” 119
20. yüzyılın başlarından itibaren olumlu yönde değişmeye başladığı görülmektedir. 120 Bronislaw Malinowski, 121 Pettazzoni 122 ve Eliade 123 vs.
gibi bilim adamlarının çalışmalarında mit kavramını Yunan-Hıristiyan bağlamından kopararak ona fenomenolojik bir yaklaşımla yeni bir anlam yüklemeleri sonucunda bu kavram olumlu bir anlam taşır hâle gelmiştir. Hem gerçeklik hem de uydurma ve yalan anlamlarını aynı anda taşır hâle gelen mit teriminin semantik alanının bu şekilde genişlemesi, bu kavramın gündelik dildeki kullanımında bazı yanlış anlaşılmaları ve anlam karışıklıklarını da beraberinde getirmiştir. Alan Dundes ve Percy S. Cohen‟in belirttikleri gibi bu kelime, günümüzde Batı halk dilinde genellikle pejoratif anlamda kullanılmaktadır. 124
Ancak bu kavram, “kurmaca” ya da
118 Mircea Eliade, Mythes, rêves et mystères, (Paris: Gallimard, 1957), s.21. Ayrıca bkz. Eliade, Aspects du mythe, s.200. 119
Eliade, Aspects du mythe, ss.184-185. 120
Eliade, “Myth in the Nineteenth and Twentieth Centuries,” s.307. 121
Uzun yıllar aralarında kalarak Melanezya yerlilerinin kültürünü incelemesi sonucunda Malinowski, mitin modern romanlardaki öyküler gibi basit bir kurgudan ibaret olmayıp; bilakis yaşanılan bir gerçeklik olduğunu keşfetmiştir. Bu tür topluluklarda mitin naklettiği olayların çok eski bir zamanda vuku bulduğuna ve bunların dünya ve insanın kaderi üzerinde halen etki ettiğine inanılmaktadır (Bronislaw Malinowski, İlkel Toplum, çev. Hüsen Portakal, (Ankara: Öteki Yayınevi, 1998), s.102; Bronislaw Malinowski; “The Role of Myth in Life,” Sacred Narrative: Readings in the Theory of Myth, Alan Dundes (ed.), (Berkeley-Los Angeles-London: University of California Press, 1984), s.198). Malinowski, mitleri, kutsal birer anlatı/öykü (sacred tales) olarak tanımlamaktadır (Bronislaw Malinowski; “The Role of Myth in Life,” Sacred Narrative, Alan Dundes (ed.), s.203). 122
Pettazzoni‟ye göre mitoloji, alışılagelmiş mit karşıtı tavrını terk etmeli ve miti insanlık hâlinin bir ifadesi ve vesikası olarak kabul ederek ona karşı sempatik bir tavır takınmalıdır (Pettazzoni, “Myths of Beginnings and Creation-Myths,” s.36). 123
Eliade, mit kavramını, söz ve masal kavramlarından ayırıp kutsal fiil, anlamlı hareket, ilk olay kavramlarıyla ilişkilendirmek gerektiği görüşündedir (Eliade, Traité d’histoire des religions, s.349). Eliade‟a göre mit, “ister bütün gerçeklik olan Kozmos, ister bir ada, bir bitki türü, bir insan davranışı veya bir kurum gibi Kozmosun sadece bir parçası olsun, Doğaüstü Varlıkların icraatları sayesinde bir gerçekliğin nasıl meydana geldiğini anlatır. Dolayısıyla mit, her zaman bir “yaratılış” öyküsüdür: Bir şeyin nasıl meydana geldiği, nasıl var olmaya başladığı anlatılır” (Eliade, Aspects du mythe, s.16). 124
Percy S. Cohen; “Theories of Myth,” Man, New Series, 4:3 (1969), s.337; Alan Dundes; “Introduction,” Sacred Narrative, Alan Dundes (ed.), s.1. Yüklə 448,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|