Yüce Varlık Konusunda Raffaele Pettazzoni ile Wilhelm Schmidt Arasındaki Tartışma
Yüklə 448,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
Monoteizm Hakkında Schmidt ile Pettazzoni Arasındaki Tartışma 143
“yanılsama” anlamlarında kullanıldığı gibi özellikle etnologlar, sosyologlar ve dinler tarihçileri tarafından “hakiki anlatı, kutsal gelenek, ilk vahiy, örnek model” anlamlarında da kullanılmaktadır. 125
anlayış doğrultusunda mit kavramına olumsuz bir anlam yüklerken bu kavramı olumlu anlamda ele alınmasına katkıda bulunan önemli isimlerden bir diğeri de Pettazzoni olmuştur. 1948 yılında yayımlanan “Verita del mito”
126 (Mitin Hakikati) başlıklı yazısında Pettazzoni, mitlerin hakikat değeri ya da diğer bir ifade ile dinî gerçekliği meselesini ele almaktadır. Pettazzoni, Kuzey Amerikalı Pawnee, Cherokee, Pima ve Oglala Dakota kabileleri, Avustralya‟da Karadjeri kabilesi, Afrika‟da Herero ve Negro kabileleri gibi birçok ilkel halkın “gerçek anlatılar” ile “sahte anlatıları” birbirinden ayırt ettiklerini bildirmektedir. 127
Bu etnografik verilerden hareketle Pettazzoni şu sonuca varmaktadır: Böylece mitin basit bir kurgu, bir efsane olmayıp tarih olduğu, “sahte” değil, “hakiki bir öykü” olduğu apaçıktır. Nesnelerin başlangıçlarına, dünyanın ve insanlığın, hayat ve ölümün, hayvan ve bitki türlerinin, avlanmanın ve çiftçiliğin, ibadetin, giriş ve geçiş ritlerinin, hekim adam topluluklarının ve bunların iyileştirici güçlerinin kökenine ait olan bu etkileyici meydana gelişleri ile başlayarak gerçekten meydana gelen olayları anlatan muhtevasından dolayı mit, gerçek bir öyküdür. Bütün bu olaylar, zaman bakımından çok uzaktır ama şu anki hayatımızın başlangıcı ve temeli
125
Eliade, Mythes, rêves et mystères, s.11. Bilimsel çalışmaların başlıklarına bakıldığında günümüzde birçok Batılı bilim adamının miti “aslı olmayan”, “gerçek dışı”, “kuru iddia” ya da doğrudan “sahte” ve “yalan” anlamlarında kullandıkları görülmektedir. Mit kavramının gerçeklik teriminin zıt anlamlısı olarak kullanımının ülkemizde de git gide yaygınlık kazandığı gözlemlenmektedir. Şu birkaç kitap başlığı, bu durumun açık birer ifadesidir: Sevi ve Sabataycılar: Mitler ve Gerçekler;
ikisinin de gerçek dışı anlamında kullanıldığına örnek olarak şu kitap başlıklarını zikredebiliriz: İmam Hatip Liseleri: Efsaneler ve Gerçekler; Osmanlı Kadını: Efsane ve Gerçek; Disk Tarihi: Efsane mi Gerçek mi? (1967-1980). 126
Raffaele Pettazzoni, “Verita del mito,” Studi e materiali di storia dele religioni, 21 (1947-1948), ss.104-116. Bu makalenin “The Truth of Myth” başlığı ile İngilizce çevirisinin yayımlandığı yer: Pettazzoni, Essays on the History of Religions, ss.11-23; Raffaele Pettazzoni, “The Truth of Myth,”
çevirisi: Raffaele Pettazzoni, “Mitin Gerçekliği,” çev. M. Mete Taşlıova, Millî Folklor, 14:53 (2002), ss.172-179. Bu çevirinin yeniden yayımlandığı yer: Gülin Öğüt Eker ve diğerleri (ed.),
Fuat Aydın tarafından “Mitin Hakikati” başlığı ile Türkçeye çevrilerek yayımlanmıştır: Pettazzoni, Tanrı’ya Dair, ss.69-84. 127
Bkz. Pettazzoni, “The Truth of Myth,” ss.99-101. 144
Ramazan Adıbelli
bunlara dayanmakta, toplumun şimdiki yapısı bunlardan kaynaklanmakta ve hâlâ bunlara bağlı kalmaktadır. Mitin içinde yer alan tanrısal ya da insanüstü şahsiyetler, bunların dikkat çekici başarıları ve şaşırtıcı maceraları; tüm bu harikalar dünyası, şu anki gerçekliğin makabli ve sine qua nonu [olmazsa olmazı] olduğu için kuşku götürmeyen aşkın bir gerçekliğe sahiptir. Yalnızca muhtevasından dolayı değil, yaydığı somut kutsal güçlerden dolayı da kutsal bir tarih olan mit, gerçek bir tarihtir. Başlangıç mitlerinin okunması, bizzat bir kült olduğu için külte dâhil edilmekte ve hayatın muhafazası ve devamı amacıyla icra edilen kültlerin bu amaçlarına katkı sağlamaktadır. 128
Bu yazısının sonunda Pettazzoni, mitik düşünce öncesine ait saf bir mantıksal kavram olarak yaratıcı bir Yüce Tanrı fikrinin tamamen keyfi bir yapı olduğunu ifade ederek Schmidt‟in bu görüşünü bir kez daha eleştirmektedir. Pettazzoni‟ye göre mit öncesi bir dönemi varsaymak, L. Lévy-Bruhl‟ün varsaydığı mantık öncesi dönem tarzında bir kurgudur. Oysa insan düşüncesi aynı zamanda hem mitik hem de mantıksaldır. Andrew Lang‟ın iddia ettiği gibi din, mitle hiçbir ilişkisi olmayan salt bir rasyonel düşünceden ibaret değildir. 129
4-9 Eylül 1950 tarihlerinde Amsterdam‟da gerçekleşen 7. Uluslararası Dinler Tarihi Kongresinde sunduğu “Mythes des origines et mythes de la création” 130 [Menşe Mitleri ile Yaratılış Mitleri] başlıklı bildiride Pettazzoni, mit kavramının Yunanistan‟da ortaya çıktığına ve Hıristiyanlık vasıtasıyla Avrupa‟ya intikal ederek modern çağa kadar “yalan” ya da “iğrençlik” anlamında kullanıldığına ve artık bu kavramın geleneksel anti-mitik tavırdan kurtularak bilimsel yaklaşıma daha yakın bir konuma kavuştuğuna dikkat çekmektedir. 131
Bu yazısında Pettazzoni, mitin topluluklardaki varoluşsal değerini daha bariz biçimde ortaya koymaktadır. Şu veya bu giriş/geçiş töreni, şu veya bu ritüel eylem, eski günlerde tesis edildiği için vardır ve her zaman ilk defa icra edildiği şekilde icra
128 Pettazzoni, a.g.e., s.102. 129 Pettazzoni, “The Truth of Myth,” s.107. 130 Pettazzoni‟nin makalelerinin İngilizce çevirilerinin derlemesinden oluşan Essays on the History of Religions adlı kitapta “Myths of Beginnings and Creation-Myths” (ss.24-36) başlığı ile yer almaktadır. Adı geçen makale, “Köken ve Yaratılış-Mitleri” başlığı ile Fuat Aydın tarafından dilimize kazandırılmıştır: Pettazzoni, Tanrı’ya Dair, ss.85-99. 131
Pettazzoni, “Myths of Beginnings and Creation-Myths,” ss.24-25. Yüklə 448,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|