Yusifov E. F., Hacıyev V. C

 
42 
üstünlük  təşkil  edir.  Bigəvər  cəngəlliyi  quruluşuna  görə  qarğı 
cəngəlliyini  xatırladır.  Ərazinin  dəniz  kənarı  bataqlıqlarında  isə  su 
çiçəyi 
(Potamogeton  pectinoides  L.,  P.  Lucens  L.),  saçaqotu 
(Myriophyllum  spicatum),  su  fındığı  (Trapa  hyrcana  G. Wor.),  bala 
casugülü 
(Lemna  minor  L.)  və  s.  kimi  bitkilər  çoxluq  təşkil  etməklə 
ərazinin  dağətəyi  sahələrində  bataqlıq  formasiyaları  yaradırlar. 
Ərazinin  dəmir  yolu  sahələrində  sarı  bataqlıq  süsəni 
(İris 
psendacorus  L.)  qurbağaotu  (Sparqanium  erectum  L.),  bataqlıq  cili 
(Schoenoplectus  lacustus  Polla.)  və  bataqlıqca  (Eleocharis  palustris 
Ledeb.) xüsusi formasiyalar yaradırlar.  
Ərazinin  quruyan  bataqlıqlarında  qaymaqçiçəyinin  bir  neçə  növü 
(Ranunculus  sceleratus  L.,  R.  hyrcanus  Grossh.,  qafqaz  endemi,  R. 
bulbosus L., R. arvensis L.), büsiya (Buschia laterifolia ovez.), lipniya 
(Lippa  nodiflora  Michk.),  nanə  (Mentha  aguatica  L.),  qırxbuğum 
(Polygonum  minus  L.),  yol  bigəvəri  (Alisma  plantago  L.)  və  s.  kimi 
boyu  qısa  alabəzək  çoxillik  otların  yayılması  çox  səciyyəvidir.  Su  – 
bataqlıq bitkiliyinə ərazinin orta və yüksək dağ qurşaqlarında da rast 
gəlinir. 
Son  dövrlər  AMEA  Botanika  İnstitutunun  əməkdaşları  tərəfindən 
Talış  regionlarında  aparılan  botaniki  ekspedisiyaların  nəticəsində  və 
dünya  botanikləri  tərəfindən  toplanmış  çox  saylı  herbarilərin  və 
ədəbiyyat  siyahısında  göstərilən  botaniklərin  yazdıqları  flora  və 
monoqrafik əsərlərin, xüsusilə I-VIII cildlik Azərbaycan və VII cildlik 
Qafqaz  floralarının,  o  cümlədən  akademik  V.Hacıyevin  rəhbərliyi  ilə 
tərtib  edilmiş  monoqrafik  əsərin 
(«Флора  и  растительность 
Талыша», 1979) yekunu əsasında alınmış məlumatlar Hirkan Biosfer 
Rezervatı  ərazisinin  florası  və  bitki  örtüyünün  biomüxtəlifliyinin  qısa 
tərtibinə imkan yaratmışdır.  
Tədqiqatlar  göstərir  ki,  Hirkan  Biosfer  Rezervatının  ərazisində 
təxminən 481-ə qədər ali sporlu və ali bitkilər vardır. Bunlar aşağıdakı 
cədvəldə göstərilmişdir. 

---

 
43 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Cədvəl 10 
 
Tiplər 
Fəsilələr 
Cinslər 
Növlər 
Sporlular 
9 
(11%) 
13
(3.7%) 
15
(1.9%) 
Çılpaqtoxumlular 
2 
(2.5%) 
2
(0.6%) 
3
(0.4%) 
Örtülütoxumlular 
65
(81.3%) 
255
(72.9%) 
463
(57.9%) 
o cümlədən: 
Birevlilər 
22
 
60
 
81 
İkievlilər 
43 
195 
382 
 

---

 
44 
III BÖLMƏ 
 
Ərazinin endemik və relikt bitkiləri, onların mühafizəsi  
(«Qırmızı Kitab»lar sistemi) 
 
1.
 
Acer hyrcana F.et.M. 
2.
 
Alnus subcordata C.A.M. – Ürəkvariyarpaq qızılağac 
3.
 
Aristolochia bottae – Saub. Sposh. – Bott zərəvəndi 
4.
 
Alcea lenkoranica İlcin – Lənkəran gülxətmisi 
5.
 
Anabasis brachiata Fisch. Et Kar. – Şamdanvari öldürgən 
6.
 
Albizzia  culibrissin  Duraz.  –  Güləbrişin  –  İpək  akasiya  – 
Lənkəran akasiyası 
7.
 
Anogramma leptophylla (L.) Link. – Nazikyarpaq anoqramma 
8.
 
Atropa caucasica Kreyer. – Qafqaz xanımotu 
9.
 
Betula raddeana Trautv. – Radde tozağacısı 
10.
 
Buxus hyrcana Pocark. – Hirkan şümşadı 
11.
 
Castanea sativa Mill. – Adi şabalıd 
12.
 
Celtis glabrota Stev. - Dağdağan  
13.
 
Cladochaeta candissima (Bieb.) DC. – Parlaq kladoxeta  
14.
 
Campanula radula Fisch. Et Ten. – Şüalı zəngçiçəyi 
15.
 
Gleditschia caspia Desf. – Xəzər lələyi (şeytanağacı) 
16.
 
Crocus caspicus Fisch. Et Mey. – Xəzər zəfəranı 
17.
 
Cephalanthera  longifolia  (L.) C.Rich. –  Uzunyarpaq  tozbaş 
səhləb 
18.
 
Cyclamen elegans Boiss et Buhse – Zərif meşə – novruzgülü 
19.
 
Danae racemosa (L.) Moench. – Budaqlı danaya 
20.
 
İlex hyrcana Pocark. – Hirkan şümşatı 
21.
 
Ficus hyrcana Grossh. – Hirkan ənciri 
22.
 
Frangula grandiflora Grub – İriyarpaq kövrək mürdəşər 
23.
 
Fritillaria grandiflora Grossh. – İriçiçək laləvər 
24.
 
Hedera pastuchowii Voronow – Postuxov daşsarmaşığı 
25.
 
Galanthus caucasicus (Baker) Grossh. – Qafqaz xədicəgülü 
26.
 
Lilium ledebourii Boiss. – Ledebur zanbağı 
27.
 
Limodorum abortivum (L.) Sw. – Natamam limodorum 
28.
 
Laucerasus officinalis M. Roem. – Aptek dəfnəgülü 
29.
 
Merendera  candidissima  Miscz.  Ex  Grossh.  –  Ağaran 
danaqıran 
30.
 
Muscari elegantulum Schchian – Qəşəng ilansoğanı 
31.
 
Nymphaea alba L. – Ağ suzanbağı 

---

 
45 
32.
 
Nelumbium caspica (DC) Fisch. – Şənagüllə 
33.
 
Nymphaea candida Prese. – Qaz suzanbağı 
34.
 
Ophrys caucasica Woronow ex Grossh. – Qafqaz qaş səhləbi 
35.
 
Orchis purpurea Huds. – Fır-fır səhləb 
36.
 
Ornithogolum hyrcanum Grossh. – Hirkan xinçılotu 
37.
 
Quercus castaneifolia C.A.M. – Şabalıdyarpaq palıd 
38.
 
Parrotia persica (DC) C.A.M. – Dəmirağac 
39.
 
Pterocarya  pterocarpa  Kunth  ex  İlcinsk.  –  Qanadmeyvə 
yalanqoz 
40.
 
Pyrus hyrcana Fed. – Hirkan armudu 
41.
 
Paeonia mlokosewitschii Lomaq. – Mlokoseviç pion 
42.
 
Rosa nisami Sosn. – Nizami itburnu (dərgül) 
43.
 
Ruscus hyrcanus Woronow. – Hirkan bigəvəri 
44.
 
Pyrus boissieriana Buhs. – Buasye armudu 
45.
 
Scorzonera pulchra Lomak. – Gözəl təkəsaqqal 
46.
 
Tulipa schmidtii Fomin – Şmidt dağlaləsi 
47.
 
Taxus baccata L. – Giləli qaraçöhrə 
48.
 
Trapa hyrcana Worono. – Hirkan sufındığı 
49.
 
Woodsia alpina S. F. Gray – Alp vudsiyası 
50.
 
Zelkova carpinifolia C. Koch. – Vələsyarpaq azat 
51.
 
Zelkova hyrcana Grossh. – Hirkan azatağacı 
 
Qafqazın endemik bitkiləri 
 
1.
 
Agropyrum divaricatum 
2.
 
Allium leucanthum 
3.
 
Alyssum trichostachyum 
4.
 
Astragalus refractus  
5.
 
Cirsium schelkownikowii 
6.
 
Euphrasia caucasica 
7.
 
Fritillaria caucasica 
8.
 
Hieracium cincinnatum 
9.
 
H.Sachokianum 
10.
 
H. Svaneticiforme. H.Hohenachkeri  
11.
 
Gentiana umbellata  
12.
 
Cuniperus oblonga 
13.
 
Lathyrus miniatus 
14.
 
Lotus caucasicus 
15.
 
Medicago caucasica 

---