Z. S. Musayev, K. M. M mm dov, M. S. Z rb L yev su eht yatlarin nteqras yali dar olunmasi
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
210 hövz d v milli s viyy d n ba layaraq k nd s viyy sind qurtarmaqla «yu arıdan - a a ı» v «a ı ıdan - yu arı» s emi üzr su istifad çil ri su ehtiyatlarının idar sin c lb edilm li v onların i tirakı h v sl ndirilm lidir. Höküm t t kilatı bu prosesd vasit çi, su ehtiyatlarının idar edilm sinin nizamlayıcısı v n zar tçi kimi i tirak etm lidir. qtisadiyyatın diq r sah l rind üsusi sektorun rolunun qücl nm sin v höküm tin bel i tirakı q bul etm si tendensiyanın atmasına ba mayaraq, ya ın q l c kd su istifad çil rinin ço hiss sin dövl t idm t qöst r l c kdir. Buna qör d dövl t sektorunun i inin ya ıla dırılmasına üsusi diqq t verilm li v onun maddi – te niki bazası qücl ndirilm lidir. Sah l r arasında v bütün hövz boyunca su ehtiyatlarının idar edilm si s yl rinin koordinasiyasını t min etm k üçün koordinasiya v n yüks k siyasi s viyy d m kda lık v informasiya mübadil si me anizml ri yaradılmalıdır. nteqrasiyanıe s m r liliyinin t min etm k üçün müvafiq institutlar arasında daha etibarlı maliyy laq l ri yaratmaq lazımdır. Bu sah l rarası f aliyy t üçün stimul yaratmı olar. Suyun d y rinin tam öd nilm si su t chizatı idm tinin dayanıqlı f aliyy tini t min edir v suya olan t l batı m hdudla dırmaqla s m r liliyini artırır. Bu is mümkün olan bir yerd bu prosesin h yata keçirilm sini dikt edir. g r ço lu sayda mövcd olan sosial probleml rl bel yana ma mane olarsa, qısa müdd t rzind suyun çadırılma d y rinin öd nilm sin saslanmaq olar. Suöd m l r m qs dli, ffafa v saslandırılmı m bl d olmalıdır. Su istifad çil ri arasında laq nin yaradılması dövrün sas m s l l rind n biridir. Buna gör d yu arı v a a ı a ınların qar ılıqlı münasib tl rini n z r almaqla, q rarların q bul edilm si prosesind sah l rin maraqlarını birl dirm k su ehtiyatlarının inteqrasiyalı idar edilm sinin ço vacib elementl ridir. Burada sas ideya höküm t s viyy sind 211 bütün nazirlikl rl , el c d su hövz sinin mü t lif hiss l rind ki bütün istifad çil rl konsensusun tapılmasındadır. Ancaq bu yolla bütün hövz üzr su bölgüsünü planla dırmaq v daha vacib sektora n z r vurmaqla suyun h r hansı ba qa sektora verilm sinn qar ısını almaq olar. Suyun k miyy t v keyfiyy tin dair bütün t l bl ri h r bir su istfad çisin aydın v ffafa kild çatdırılmaqla su ehtiyatlarının dayanıqlı idar edilm sini h yata keçirm k mümkündür. Dünyada bütün razil rin yarıdan ço u iki v daha ço ölk razisind n keç n çay hövz l rind yerl mi dir. A ının a a ı hiss l rind yerl mi ölk l r üçün lazım olan su ehtiyatlarının ço hiss sinin dig r ölk l rin razil rind yerl m si s b bin gör onlar daha da ço asılı v ziyy td olurlar. Bu problem bütün dünya üzr regional s viyy d siyasi g rginlikl r yaratmı v yaratmaqdadır. Milli v ya yerli qanunvericiliy ekvivalent lveri li mühit trans rh d sularının beyn l alq prinsipl rin uy un bölü dürülm si v idar edilm sidir. Beyn l alq hüquq qaydalarında sudan dal tli istifad v dig rin z r r vurmamaq kimi saslı prinsipl rin olmasına ba mayaraq, b zi ölk l rd onlardan az istifad olunur, çünki h r hansı üçüncü ölk il münasib tl rin h ll olunması prosedurası razıla dırılmadı ı hallarda h min ölk y güz t edilm si m cburi deyildir. G miilik üçün istifad olunmayan suların mühafiz si v istifad si üzr BMT-nin konvensiyası (Nyu-York, 1997), su hüquqları üzr Beyn l alq komissia v Helsinki qaydaları ölk l r arasında m kda lı ı ya ıla dıran beyn l alq vasit l r sayılır. Regional s viyy d protokollar i l nib hazırlanmı dır. Çay hövz l ri s viyy sind (göll r v Sulu horizontal da da il olmaqla) ço lu sayda komissiyalar yaradılmı v sazi l r hazırlanmı dır. Bu sazi l rin ümumi çatı mayan c h ti-sözçülüyün t kc siyasi s viyy d deyil, h m d m lumatlar bazasının yaradılması, informasiya 212 mübadil si v effektiv m kda lıq vasit l rinin yaradılması kimi praktiki s viyy d n d üstün olmasıdır. Beyn l alq su a arları haqqındakı qanunda suverenlik v mütl q razi birliyi kimi v ziyy tl r mövcud oldu una gör beyn l alq m hk m l r sahilyanı ölk l rin maraqlarının ümumiliyi konsepsiyasından istifad edirl r. Sahilyanı ölk l r transs rh d su m nb l ri üzr m kda lıq etm li v sudan dal tli v a ıllı istifad prinsipl rini sas tutmaqla bütün t r fl rin maraqlarına hörm t etm lidirl r. Beyn l alq c miyy tl r v su t kilatları bel sazi l r nail olunmasında f al i tirak etm lidirl r. Bel sazi l r tez-tez qlobal razı maların t rkib hiss l rini t kil edirl r. Bel hal- larda maraqlı t r fl r arasında razıla dırılmı balansın ld olunmasına daha tez v asan nail olmaq mümkün olur. Ümumi su ehtiyatlarının birg idar edilm si istiqam tind birg komit l rin v cari v ziy tin n z rd n keçirilm si m qs di il komissiyların yaradılması ço hallarda daha ço faydalı olur. Nil çayı hövz sini 10 ölk bölü dürür. Onlardan 9-u Nil hövz sinin t bbüsü (NB ) Adı altında regional m kda lıq yaratmı lar. Bu t kilat 1999-cu ilin fevralından ba layaraq Nil çayının su ehtiyatlarının dayanıqlı inki afı v idar edilm sini sas götürm kl qar ılıqlı m nf t götürm k sasında f aliyy t göst rir. NB -nin sas m qs di Nil-in ümumi su ehtiyatlarından m nf tli v dal tli istifad yolu il dayanıqlı sosial- iqtisadi inki afa nail olmaqdır. NB Nil çayı hövz sinin su ehtiyatlarına ura Enqebbed (Uqanda) katibliyi olan te niki m v r tçi komit t r find n himay edilir. Mü t lif s viyy li t kilatların rol v funksiyalarının t hlili bütün h yati hallar üçün s rf li olan ablonların olmadı ını göst rir. Bu m s l l rd inki afın s viyy si, maliyy v insan ehtiyatları, n n l r v dig r spesifik üsusiyy tl r vacib rol oynaya bil r. Bununla bel , su ehtiyatlarnın inteqrasiyalı idar edilm sinin proqram v siyas tinin Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|