228
çay adlanır. Erm nistan t r find n i al olunmu
razid yerl
n bu çaya
n zar t etm k mümkün olmur.
Tarnss rh d çayların su ehtiyatlarından dayanıqlı istifad say sind
mü yy n nailiy tl r ld etm k üçün Az rbaycan dig r hövz dövl tl ri il
qar ılıqlı
laq l ri 14 mart 2000-ci ild ratifikasiya etdiyi v 1992-ci il
Helsinkid q bul edilmi «Transs rh d su a ınlarının v beyn l alq göll rin
istifad si v mühafiz si üzr Konvensiya» uy un qurur.
Az rbaycan v Gürcüstan arasında transs rh d çaylarının, üsusis n
d Kür v
ramın su ehtiyatlarının istifad si bu sah y r hb rik ed n
t kilatlar arasında aparılan ikit r fli danı ıqlar v müqavil l r
sasında
nizamlanır.
Erm nistanla transs rh d çayların su ehtiyatlarının istifad si v
bölgüsü üzr beyn l alq normalara m l edilm si Da lıq Qaraba
münaqi si il ba lı onun Az rbaycana t cavüz etdiyi üçün mümkün
deyildir.
Bu t sadüf n tic sind 20% meliorativ v su t s rrüfat obyektl ri, o
cüml d n ümumi su tutumu 640 mln.m
2
olun su anbarları i al zonasında
qalmı dr. On ild n ço dur Ki, respublikanın iqtisadiyyatında mühüm rol
oynayan qızıl fondu tamamil da ılmı v m hv edilmi dir.
Yalnız S rs ng su anbarının i alı n tic sind 100 min hektar sah d
k nd t s rrüfatı bitkil rin suvarma suyunun verilm m si respublikanın bu
regionuna v zolunmaz z r r vurmu dur. Bununla yana ı, o a a ı a arda
ya ayan 400 min halinin h yatı üçün real t hlük yaradır.
Az rbaycanla onun c nub qon usu ran arasında sı
laq l r
qurulmu dur. Araz çayının su v enerji ehtiyatlarından birg istifad üzr
ran – Az rbaycan komissiyası yaradılmı dır. Bu komissiya t r find n h r
il çayın su ehtiyatlarının birg istifad si v yaranmı m s l l rin h lli t min
edilir.
Keçmi SSR il
ran dövl ti arasında 1963-cü il iyulun 27-d
imzalanmı «Te niki v iqtisadi sah d
m kda lıq» haqqındakı
müqavil y uy un olaraq 1971-ci ild istifad y
229
verilmi Araz çayı üz rind ki Araz v Mil – mu an su anbarının idar
edilm si, istismarı, çayın su v energetika ehtiyatlarından birg (eyni
qurulu da tikilmi v h r biri 22 min kVt gücünd ) istifad edilir. Su
anbarında t nzim edilmi su çayın yata ı il Araz çayı üz rind ki ikinci
Az rbaycan – ran birg tikintisi olan Mil – Mu an hidroqov a ına a ıdılır.
Mil-Mu an hidroqov a ında Araz çayının su ehtiyatlarının bölü dürülm si
a a ıdakı kimi q bul edilmi dir:
Araz çayının su ehtiyatlarının Mil-Mu an hidroqov a ında
bölü dürülm si haqqında m lumat (mln.m
2
)
Araz çayının
s rfi
O cüml d n
ran Az rbaycan
Ekoloji
subura ma
2946,0 921,0 921,0 1104,0
Az rbaycanın Rusiya il
imal s rh ddind n Bakı, Sumqayıt
h rl rinin v Ab eron yarımadasının
halisinin su t chizatında v bu
zonada yerl
n torpaqların suvarılmasında mühüm rol oynayan Samur çayı
a ır. Uzun ill r boyu Az rbaycanın v Rusiyanın Da ıstan Respublikasının
alqları bu çayın su ehtiyatlarından birg istifad edirl r. Samur çayının su
ehtiyatları Az rbaycan v Da ıstan (Rusiya) arasında 1967-ci il 7 oktyabr
protokoluna uy un olaraq 75%-li t minat ilin uy un olaraq
bölü dürülmü dür. Bu halda ekoloji subura ma ümumi su ehtiyatının 32%
h cmind , y ni 559,9 mln. m
3
mü yy n edilmi dir.
Hal-hazırda Samur çayının su ehtiyatlarından birg istifad edilm si
üzr Az rbaycan v Rusiya arasında Beyn l alq Konvensiyalara uy un
olaraq sazi layih si hazırlanır.
230
Qon u razil rd n Az rbaycan Respublikasına da il olan çaylarn su
ehtiyatları
Çayları
n adı
Hansı
ölk d
n da il
olur
Su toplayıcı hövz nin sah si,
km
2
Orta illik s rf, m
3
/s
Su ehtiyatlarının miqdarı,
mln. m
3
Ümumi O
cüml d n C mi O
cüml d n C mi O
cüml d n
231
Qon
u ölk
l
rin
razil
rind
Respublika
razisind
Qon
u ölk
l
rin
razil
rind
Respublika
razisind
Qon
u ölk
l
rin
razil
rind
Respublika
razisind
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11
Kür
çayı
(Araz
çayı il
birl
n
yer d
k)
Türkiy
–
Gürcüs
tan
86000 43869 42131 563,26 372,35 190,91
17765,
22
11743,
92
6021,3
0
Alazan
Gürcüs
tan
12080 7325 4755 125,00 57,90 67,10
3942,5
0
1826,1
7
2116,3
3
Mazım
çay
Gürcüs
tan
253 200 53 2,93 2,20 0,73
92,41
69,39
23,02
ori
Gürcüs
tan
4840 4230 610 15,90 15,46 0,44 501,49
487,61 13,88
ram
Gürc.
Erm.
8340 8260 80 58,70 58,70 –
1851,4
0
1851,4
0
–
nc su
Erm ni
stan
245 200 45 0,90 0,74 0,16
28,39
23,34
5,05
Da sal
ahlı
Erm ni
stan
82 70 12 0,29 0,20 0,09 9,15 6,31 2,84
A staf
açay
Erm ni
stan
2586 1610 976 13,20 11,30 1,90 416,33
356,40 59,93
H s ns
u
Erm ni
stan
352 193 159 1,75 1,59 0,16
55,20
50,15
5,05
A ınça
çay
Erm ni
stan
1178 521 657 5,6 4,74 0,86
176,62
149,50
27,12
Araz
Türk.,
ran,
Erm ni
s.
102000 86300 15700 290,36 248,46 41,90
9157,9
5
7836,4
3
1321,5
2
Çanaqç
ıçay
Erm ni
stan
189 170 19 0,87 0,55 0,32
27,44
17,35
10,09
Ba ırs
aqd r
Erm ni
stan
117 110 7 0,24
0,24 – 7,57
7,57 –
Dostları ilə paylaş: |