Zahiriddin muhammad boburning "boburnoma" asarida irfoniy qarashlar
Yüklə 0,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Agar tig‘i olam bijunbad zi joy,
Naburrad rage to naxohad Xudoy. ( Mazmuni : „Agar olam tig‘i qo‘zg‘alsa ham, Xudo xohlamasa biror tomirni kesolmaydi “ .) Yana bir o‘rinda esa: Ko‘pu ozga Tangridir berguchi, Bu dargohda yo‘qtur kishininig kuchi. Misralarini keltirib o‘tadi, bu esa hazrati Boburning biz uchun o‘rnak bo‘ladigan sifatlaridan biridir. Ko‘pchiligimizda mo‘ljal bilan voqelik nomutanosib kelib qolsa, rozi bo‘lmaslik, isyon qilish kayfiyati sodir bo‘ladi. Vaholanki, haqiqiy musulmoni komilda qazo va qadarga nisbatan isyon emas, taslim kayfiyati bo‘lishi lozim. Hazrati Bobur tabiatidagi nuqsonlarni isloh qilishga, undan zuhd qilishga harakat qilardi. Buning dalili o‘laroq butun mamalakat bo‘yicha ichkilikka barham berish haqidagi farmonini kltirib o‘tish mumkin: “Sabablar surati in’ikosining to‘planish joyi va sadoqat, to‘g‘rilik injulari naqshining xazinasi bo‘lgan aql egalarining fikr oyinasi bu ma’ni chechaklari javharining naqshini o‘ziga olurki, inson tabiati o‘zining yaratilishi bo‘yicha nafs lazzatlariga moyildir, zavq keltiruvchi yoqimli narsalarni tark etish Xudoning tavfiq berishiga va osmoniy ko‘makka bog‘liq. Bashar nafsi yomonlikka mayl etishdan uzoq emas, «Nafsimni poklay olmadim, chunki nafs yomonlikka amr etuvchidur». Undan qaytish bag‘ishlovchi Malikning lutf-marhamatidan boshqa mumkin emas. «Bu Allohning ehsonidir, kimga xohlasa baxsh etadi, Alloh katta ehson egasidir». Bu so‘zlarni ifodalashdan va bu gaplarni bayon qilishdan g‘araz shuki, insonlik taqozosi, podshohlar rasm-rusmi podshohlik lavozimi, mansabdorlar odati bo‘yicha shohdan tortib sipohiygacha go‘zal yoshlik kunlarida shariat man’ qilgan ba’zi narsalarga va ayrim o‘yin-kulgilarga ruju qilinardi. Bir qancha vaqtdan keyin pushaymonlik kunlari kelib, ularni bitta-bitta tark qilinar va chin tavba bilan ularga qaytish eshigi yopilar edi”. Bobur hayotning o‘tkinchi ekanligini, bu dunyoda hech kim abadiy qolmasligini, hech kim mutlaq ustun bo‘la olmasligini, doimo yaxshilik qilish kerakligini ich-ichidan his qilardi. Ushbu foniy dunyoning arzimas matohlaridan o‘zini baland olardi. Insonlarga nisbatan bahosini ilohiy mezon, ya’ni taqvosiga qarab belgilardi: “Bu besh |