Zaza anCabaZe evropuli saqarTvelo

62

`gamoiCines~ Tavi. amis sapirispirod, maltaSi qristianuli wesrigi 

Zalzed aRizianebda sulTans, radgan qveyanis raindebi imonebdnen 

muslimebs. 

topkapis sasaxlis arqivebSi aRmoaCines leonardo da vinCis Txovna, 

rom Casuliyo stambolSi da Seesrulebina samSeneblo samuSaoebi 

sulTanisTvis (babingeri, 1958 w. Babinger).

rodesac  1492 wels ebraelebi gamodevnes espaneTidan, Turqeb-

ma osmaleTis imperiaSi kargad miiRes, ramac mniSvnelovani 

teqnologiuri gardaqmna gamoiwvia teqstilis industriaSi, iaraRis 

warmoebasa da sxva sferoebSi. kidev ufro mogvianebiT, axalgazrda 

Turqma revolucionerebma moiwvies kidev ufro meti ebraeli, 

raTa dasaxlebuliyvnen osmalTa miwebze, rom daculi yofiliyvnen 

arabebisgan. ruseTis mefis antisemitizmis gamo msoflio ebraeloba, 

tradiciulad, proTurquli iyo. da dRemde TurqeTsa da israels 

gansakuTrebuli urTierToba aqvT.

osmaleTis xelisufleba sistematurad uWerda mxars luTeranebsa 

da kalvinistebs mTel evropaSi (halil inalCiki `TurqeTisa da evropis 

istoria~, 2006 w. Halil Inalcik `Turkey and Europe in History~). osmalebis brZanebiT 

kalvinizmi Tavisuflad vrceldeboda ungreTsa da transilvaniaSi. 

osmalebi kalvinistebsa da unitarianebs mxars uWerdnen, sadac ki 

SeeZloT. sulTani piradad aqebda kalvinistebis simamaces, romlebic 

ibrZodnen TavianT, TeTri labadebiTa da puloverebiT. is ambobda: `es 

TeTrebSi Cacmuli xalxi, Cemi mmar Tvelobis qveS rom iyvnen, msoflios 

davipyrobdi da veravin SemaCe rebdao~.

1502 wels gamoica pirveli gazeTi venaSi `noie caitungi~ `Neue 

Zeitung~, raTa axali ambebi gaegoT Turqebze, sadac ewera: `saukeTeso 

saqcieli iqneboda qristianuli msofliosTvis, raTa Tavi daexaraT da 

xarki gadaexadaT Zlevamosil sulTanisTvis. Cven SegviZlia vendoT mas, 

rom marTavda qveyanas samarTlianad da didsulovnad~. Tavis traqtats 

uwoda `Libellus  de  ritu  et  moribus  Turcorum~  1530 wels. luTeranebi Turqebs 

qristianebs adarebdnen da miRebulni iyvnen, rogorc Tavmdabluri 

RirsebebiT aRsavses, romlebic ubralo da patiosani cxovrebiT 

cxovrobdnen. luTeranebi naTargmn yurans kiTxulobdnen da ambobdnen, 

rom samxreT evropis glexobis cxovrebis pirobebi imdenad mZime iyo, 

rom Turqebs mxsnelad miiCnevdnen. cnobilia, rom zalcburgsa da 

vurcburgSi mcxovrebi soflelebi TurqeTis mxares gadadiodnen da 

bevri germaneli jariskaci osmalebis armias uerTdeboda. magram 1529 

wels venis alyam Rrma SeSfoTeba gamoiwvia luTeranebze da daiwyes 

evropuli qveynebis gaerTianebis mxardaWera Turqebis winaaRmdeg. 

germanelma protestantebma agreTve Tavidan uari Tqves daxmarebodnen 

---

63

ferdinands suleimanis winaaRmdeg brZolaSi, magram venaze osmalebis 

alyis Semdeg, 1529 wlis zafxulSi, iZulebulni iyvnen, samxedro dax-

mareba gaewiaT Carlz V-sTvis  Charles  V.

osmalebis gavlena mniSvnelovani faqtori iyo protestantizmis 

gavrcelebisTvis evropaSi. protenstantizmis gavrceleba did 

sargeblobas moutanda osmalebs habsburgebTan Habsburg brZolaSi. os-

malebma germaniaSi habsburgebis dinastiis germanuli Sto dasves da 

protestantizms saSualeba mieca gavrcelebuliyo qveyanaSi. osmalebma 

germanelebs piroba misces, rom gaamxnevebdnen habsburgebis winaaRmdeg 

ajanyebebSi.  1494 wels, rodesac safrangeTSi, Carlz VIII emzadeboda 

italiaSi SesaWrelad, papis qveynebic ki elodebodnen osmalebisgan 

daxmarebas. henri II iZulebuli iyo, esesxa ebraeli bankiris marano 

mendesis  Marrano  Mendes ojaxis meSveobiT (vinc akontrolebda 

saneleblebiT vaWrobas evropaSi da dasaxlda osmalebis dedaqalaqSi 

1550 wels) didi raodenobiT fuli osmalebisgan, raTa daefinansebina 

safrangeTis imperiis winaaRmdeg brZola. da kvlav, frang princs, valuas 

dinastiidan, henris hqonda SesaZlebloba moepovebina poloneTis samefo 

taxti  1573 wels mxolod osmalebis Zlieri mxardaWeriT, romlebic 

mowinaaRmdegeni iyvnen habsburgis mier mxardaWerili metoqis.

ufro metic, safrangeTis, holandiisa da inglisis monarqiebis 

arsebobisTvis gadamwyveti mniSvneloba eniWeboda osmalebs kaTolike 

habsburgebis winaaRmdeg brZolaSi, romlebic ukve akont 

rolebdnen 

avstrias, germanias (hohencolernebTan erTad Hohenzollerns), espaneTs 

da italias. osmalebma safrangeTi gaaZlieres habsburgebis winaaRmdeg 

meomrebiTa da fuliT. rodesac inglisis dedofal elizabet I-s Elizabeth 

(1558-1603 ww.) emuqreboda espaneTis armada, is cdilobda gaeZlierebina 

osmalebis sazRvao flotis moqmedeba xmelTaSua zRvaSi espaneTis 

winaaRmdeg. vin daexmara ingliss, rodesac emuqreboda habsburgebis 

dinastiis espaneli Stos armada? amis pasuxi SemdgomSi britanul 

`gardianSi~ daibeWda: `ratom gvyavs britanelebs Turqebi da ara 

dreikebi, rom madloba gadavuxadoT armadas damarcxebisTvis~. axsna-

ganmarteba Zalzed ubralod iyo dawerili da axsnili iyo stambolSi 

inglisis elCis mimarT miweril werilSi, romelic fiqrobda eTqva 

yvelaferi sulTnisTvis da mieRo daxmareba espaneTTan brZolis 

dros: `espanelebs xelSi eWiraT evropis udidesi nawili. rodesac 

inglisTan brZola dasasruls miuaxlovdeboda (an Tuki inglisi 

damarcxebuli iqneboda kaTolike espaneTis mier), evropaSi qristianebi 

gaerTiandebodnen sulTnis winaaRmdeg~. qarTvelebi am moments 

saukuneebis manZilze elodnen, magram amaod. Turqebisa da ingliselebis 

sabednierod, xolo samwuxarod aRmosavleTis qristianebisa, espanurma 

---