Zaza anCabaZe evropuli saqarTvelo

64

armadam ver SeZlo britaneTis dapyroba da protestantobis darbeva 

anglo-osmalebis kavSiris gamo, romelTac Suamavlobda elizabeti.

me-15 saukuneSi osmalebma daxmareba gauwies yirimSi gireis, 

ToxTamiS  Tokhtamysh yaenis SviliSvils – moskovis RerZi litvis 

Jagellon winaaRmdeg – oqros urdos koalicia. osmal-yirimelebis 

TanamSromloba  1492-1532 ww-Si iyo kritikuli moskovis gaZlierebi-

sTvis, romelic ignorirebulia rusul istoriografiaSi (halil 

inalCiki `TurqeTisa da evropis istoria~, 2006 w. Halil  Inalcik `Turkey 

and  Europe  in  History~). moskovma misca TavSesafari Cingizidis disiden-

tebs da TaTarTa klanebs TavianT uzarmazar da mwirad dasaxlebul 

teritoriaze da mogvianebiT gamoyenebul iqnen oqros urdoze 

pretenziisaTvis. yirimeli gireebma droebiT warmatebiT xelaxla 

daakisres moskovs xarki da osmali sulTani eWviT uyurebda gireis 

imperiul ambiciebs; amave dros, ruseTis mefem daipyro yazani 1552 

wels da pretenzias gamoTqvamda oqros urdos imperiis memkvidreobiT 

miRebazec. yazanis saxano oqros urdos winaaRmdeg Temur lengis 

brZolebis Semdeg avtonomiuri gaxda da axla moskovs Cauvarda xelSi. 

osmal-yirimelebis kampania, raTa gadaerCinaT astraxani, ukve Zalzed 

gviani iyo. axla yirimis saxano TviTon aRmoCna rusebis Semosevebis 

msxverpli. mefe ivanem daiwyo iranis SahisTvis Zalze mniSvnelovani 

artileriis gagzavna osmalebis winaaRmdeg sabrZolvelad, romelic 

samwuxarod, saqarTvelos winaaRmdegac gamoiyenes ruseT-saqarTvelos 

qristianuli solidarobis miuxedavad.

ratom darTes neba osmalebma moskovs, Tavisi Zlierebis zenitSi, 

Caenacvlebina oqros urdo Golden  Horde? osmalebis uzenaes sabWoSi 

iyo Zlieri fraqcia, romelic asabuTebda, rom CrdiloeTSi brZola 

Zviri dajdeboda, miT umetes, rom CrdiloeTis qveynebi Zalzed Rataki 

iyo. sabWom sabolood gadawyvita, Seteva moewyo kviprosze 1570 wels. 

aseve, ruseTis mefem frTxilad aicila Tavidan monawileoba mieRo 

antiosmalur koaliciaSi 1686 wlamde, rodesac petre didma gadawyvita, 

SeerTeboda saRvTo kavSirs Holly  League. rodesac 1637 wels kazakebma 

aiRes azovi da SesTavazes is ruseTis mefes, man brZnulad Tqva uari 

SeTavazebaze da kazakebi 1642 wels iZulebulni iyvnen daecalaT 

adgili. rusebis aseTi daTmobebi Turqebis yuradRebas aokebda. aseve 

umoqmedo pozicia daikava TurqeTma moskovur-yirimuli aliansis 

mimarT jagelonis Jagellons da oqros urdos koaliciis winaaRmdeg 

brZolaSi, rac petre pirvelis periodSi samxedro aRmavlobiT 

gagrZelda. dabolos, stalinma atomuri bombis meSveobiT globalur 

Zalad aqcia. 

---

65

iranelebi saqarTveloSi

suleiman  II-is Setakebebi dasavleT evropaze, 1529 wels venis 

pirvelad alyaSi moqcevidan, bolos da bolos 1683 wels dasrulda 

iohan sobeiskis Johann (Jan)  Sobieski xelmZRvanelobiT poloneli 

husarebis mamacuri SeteviT. 

1517 wels martin luTerma Martin  Luther gamosca papisa da eklesiis 

avtoritetis sawinaaRmdego Tezisebi, rasac 1526 wlidan mohyva 

reformizmi  Reformation, kalvinizmi Calvinism da anglikanizmi Anglicanism. 

nikolas koperniki sikvdiliT daisaja heliocentruli ideebis gamo, 

magram es Teoria astronomiuli ki ara, metafizikuri iyo. flemiS 

andreas vesaliusma Andreas  Vesalius  1543 wels redaqtireba gaukeTa 

pirvel anatomiis wigns. holandiaSi 1581 wels Camoyalibda utrextis 

gaerTianeba. espanuri armada 1588 wels damarcxda. espanelma migel de 

servantes saavedram Miguel  de  Cervantes  Saavedra  1605 wels gamosca wigni 

`don kixoti~. 1616 wels gardaicvala uiliam Seqspiri William  Shakespeare. 

holandielma rembrant harmenz rejinma Rembrandt  Harmensz  van  Rjin 

1642 wels Seqmna Tavisi saukeTeso namuSevrebi. 1747 wels berlinelma 

qimikosma andreas margrafma Andreas  Marggraf Saqari daamzada.

petre didi ruseTis xelisuflebaSi 1689 wels movida da 1703 wels 

daaarsa peterburgi. ruseTis samsaxurSi myofi danielma mezRvaurma 

vitus beringma Vitus Bering gamoikvlia alaska 1741 wels. 1608 w. frangebma 

amerikaSi daaarses qvebeki, axali amsterdami 1626 w. holandielebma da 

niu iorki 1664 w. ingliselebma. 1776 wlis 4 ivliss Tomas jefersonma 

Thomas  Jefferson britaneTis 13 koloniis damoukidebloba gamoacxada. 

1789 wels daiwyo safrangeTis revolucia da dakarga koloniebi 

amerikaSi.

me­16 saukunis dasawyisSi iranis istoriaSi daiwyo axali xana: 

Turqmenebma daaarses Zlieri saxelmwifo – yizilbaSuri irani Qizilbash 

(Kizilbash), romelsac marTavda sefevidTa (sefianTa) Safavid dinastia 

(1501 w­dan 1722 w­mde). isini iyvnen monRolebis STamomavalni da 

iranelebisTvis (sparselebisTvis) ucxoelebi. samwuxarod, 641 w­dan 

1979 w­mde iranis mmarTveli eTnikurad iraneli ar yofila. es dinastia 

Siituri  Shia iyo da daundoblad devnidnen sunitebs. 

saqarTvelo ganicdida Setevas sami mxridan: sunituri TurqeTis, 

Siituri sefianTa iranisa da imperialisturi marTlmadidebluri 

ruseTidan. igi iqca adgilad ara marto wminda omebisTvis, aramed 

aseve eqstremalurad rTuli diplomatiisTvisac, raTa gamoeyenebinaT 

mezobelTan brZolaSi. 

---