Zaza anCabaZe evropuli saqarTvelo

53

hqondaT asxmuli. Semdeg 1387 wels Temur lengi kidev erTxel SemoiWra 

saqarTveloSi, magram ToxTamiS yaenma im mizniT, rom daecva kavkasia, 

Tavs daesxa Temur lengis mSobliur regions centralur azias da igi 

iZulebuli Seiqna, ukan, aziisken daexia. gadamwyveti brZola ToxTamiSsa 

da Temur lengs Soris ruseTis teritoriaze moxda 1391 wels, rodesac 

oqros urdo damarcxebul iqna Temur lengis 200  000 kaciani armiis 

mier. igi mihyva da daarbia azovi, astraxani, riazani, magram moskovTan 

saswulebrivad gaCerda da aziaSi dabrunda. 

1398 wels is laSqrobda indoeTSi, sadac aiRo lahori, penjabi 

da deli, asobiT da aTasobiT indoeli mosaxleobis gamudmebuli 

sisxlisRvris Sedegad. 1399 wels Temur lengi siriaSi SeiWra, 

gaanadgura alepo da damasko, mamluqebis armiis damarcxebis Semdgom 

qalaqis mcxovreblebi amoJlita, xelosnebis garda, romlebic gaag-

zavnes samaryandSi. amis gamo Temur lengi aRiarebul iqna, rogorc 

islamis mteri. 

1400 wels Temur lengi kvlav Semoesia saqarTvelosa da somxeTs. 

ToxTamiSma kidev erTxel scada daxmareboda kavkasiis saxelmwifos, 

magram warumatebeli aRmoCnda da ukan daixia moskovisken. Temur 

lengi  1401 wlis ivnisSi SeiWra baRdadSi. 20  000 mosaxle, muslimebis 

CaTvliT, amoxocil iyvnen. misi brZaneba iyo, rom TiToeuli meomari 

unda dabrunebuliyo, minimum, adaminisTvis mokveTili ori TaviT, raTa 

eCvenebinaT misTvis. 

1402 wels man daamarcxa osmanTa imperia da rodesac Cinelma mingis 

Ming dinastiam iuanis Yuan Cingizidi monRolebi gamodevna CineTidan, 

Temur lengma daiwyo samxedro moqmedebebi samagieros gadaxdis 

mizniT. igi daavadda da daiRupa CineTisken laSqrobis gzaze 1405 wels. 

im dros iyo yvelaze mkacri zamTari: rogorc Canawerebidan vigebT, 

jariskacebs unda gaeTxaraT 5 futis sisqis yinuli, rom sasmel wyl-

amde mieRwiaT. misi saflavi kvlav mSobliur samaryandSia. 

is batonobda imperiaSi, romelic moicavda TurqeTs, sirias, 

kuveiTs, irans, centralur azias yazaxeTTan erTad, Turqmenistans, 

uzbekeTs, yirgizeTs, avRaneTs, pakistans, somxeTs, azerbaijans, saqar-

Tvelos, Crdilo-dasavleT indoeTs da CineTamdec ki miaRwia. mdinare 

volgidan sparseTis yuremde da helespontidan mdinare gangamde. misma 

saxelganTqmulma memkvidrem, baburma, daaarsa mugalis Temuridebis 

imperia CrdiloeT indoeTSi.

Temur lengis memkvidreoba Zalzed winaaRmdegobrivia. manam cen-

traluri azia misi batonobis dros yvaoda, sxva adgilebi, baRdadi, 

damasko, deli da sxva arabuli qveynebi, irani, siria, sparseTi, kavka-

siisa da TurqeTis qalaqebi darbeul iqna da milionobiT adamiani daiR-

---

54

upa. ispahanisa da alepos qalaqebSi man 

brZana aeSenebinaT piramidebi 40  000 

Tavis qalisgan, romlebic misi armiis 

mier iyo TavmokveTili. Temur lengma 

jogad wamoiyvana aTasobiT mcxovrebi 

damaskodan meCeTis kaTedralSi, sanam 

cecxlis alSi gaaxvevda, da tikritsa 

da baRdadSi asobiT aTasobiT adamians 

Tavi mokveTes. SesaZloa am Semosevis 

dros  17 milioni adamiani daiRupa.

Temur lengs Tavisufal dros 

Wadrakis TamaSi uyvarda, raTa axali 

taqtika SeemuSavebina. man Temur lengis 

Wadrakic ki Seqmna, romelsac ufro did 

dafaze TamaSobda da sadac damatebiTi 

figurebi iyo, aqlemi, saalyo qve 

me 

xe-

bi, Jirafi da sxva. cnobili iyo, rom 

Temur lengs dapyrobili ad 

gi 

lebidan 

samaryandSi Camohyavda ni 

Wieri xelovanebi da saSualebas aZlevda, 

Tavisuflad warmoedginaT artistizmi. yvela adgilidan mas mohqonda 

biblioTekebi Tavis qveyanaSi, raTa yvelaze kargi ganaTlebis miReba 

swored aq yofiliyo SesaZlebeli da samaryandi `msoflios centrad 

aqcia~. da es gegma saguldagulod SeimuSava kacma, romelsac arc wera 

SeeZlo da arc kiTxva.

Tavis memuarebSi is winaprebze Semdeg informacias gadmogvcemda: 

`mamaCemi meubneboda, rom Cven abu-al-aTraqis (Turqebis mama) STa-

momavlebi viyaviT, iafetis vaJis~. 

ruseTi erTaderTi iyo, vinc isargebla Temur lengis gamarjvebiT 

ToxTamiSze, oqros urdoze. monRolebis mier rusebis okupacia 3 

saukune gagrZelda da rusi istorikosebis mixedviT, rusebma monRolebs 

Tavi daaRwies me-15 saukuneSi. ruseTi monRolebma gaaerTianes. moskovis 

saxano nabij-nabij yazanidan daiwyo 1552 wels da miierTa astraxani, 

yazaxeTi, uzbekeTi, cimbiri da mogvianebiT (1783 wels) yirimis saxano.

muslimi rusi (TaTrebi) avtorebi amtkicebdnen, rom moskoveli 

mTavrebi qristianebi ar iyvnen, aramed monRoli Cingizidebs STa-

momavlebi, kanonieri monRoli mmarTvelebi, romlebzedac gadavida 

oqros urdos Zalaufleba monRoleTis Sesustebis Semdeg monRolebis 

memkvidreobiTi wesebis sruli dacviT, rac SemdgomSi damtkicda yvela 

monRoli oqros urdos xanebis moskovis yaenisTvis damorCilebis 

gamocxadebiT. ufliswuli glinski, monRolebis STamomavali, Zalzed 

uzbekeTis erovnuli gmiris 

Temur lengis qandakeba taSkentSi

---