Zaza anCabaZe evropuli saqarTvelo

46

an erTad ise, rom nadavlic hqonodaT, da marTlac, maT monawileoba 

miiRes ramdenime brZolaSi monRolebis mxares. 1258 wels baRdadisa da 

egvipteli mamluqebis winaaRmdeg brZolis dros, qarTuli cxenosanTa 

jari monRolebis armiis wina flangze iyo (SeiZleba iTqvas, rom 

qarTvelebi mamlukebTan brZolaSi orive mxares ibrZodnen, rasac 

Semdegi Tavebidan SevityobT). erTxel monRolTa armias saTaveSi 

edga marTlmadidebeli, qarTveli kaxa Toreli. rodesac irani alyaSi 

iyo moqceuli, qarTuli jari Svidi wlis ganmavlobaSi imyofeboda 

iq.  1262 wels did brZolaSi oqros urdosa da ilxanTa urdos Soris, 

azerbaijanis teritoriaze, ilxanTa urdom gaimarjva da saCuqrad 

miiRo qalaqi erzerumi. 

qarTvelebs monRolebi did pativs scemdnen da mouxsnes baJis 

gadaxda komerciul vaWrobaSi. ierusalimSi qarTuli iurisdiqcia 

daaweses monRolebma (Semdeg es tradicia qarTuli warmoSobis 

egviptelma mamluqebma gaamyares). monRolebma usafrTxo gaxades 

`abreSumis gza~, romelic qarTul miwebze gadioda, rasac adgilob­

rivebisTvisac mohqonda sargebeli. Tumca es yvelaferi dasrulda mon­

RolTa Sida areulobis da `abreSumis gziT~ `Savi Wiri~ gavrcelebis 

gamo. 

amave dros saqarTvelo mudmivad uwevda monRolebs winaaRmdegobas 

da bolos ajanyebuli liderebi 1247 wels daiWires. rodesac es Seityo 

afxazeTis ufliswulma, dadianma, is Tavissave nebiT SeuerTda tyved 

Cavardnil megobrebs. monRolebis beladi imdenad iyo gaognebuli, rom 

yvela maTgani gaaTavisufla da saxlebSi dabrunebis ufleba misca.

1243 wels dedofal rusudansa da monRolebs Soris xelSekruleba 

daido. rusudani TbilisSi dabrunda da Tavisi vaJi gaamefa. dasam­

tkiceblad is gagzavnil iqna monRoleTis dedaqalaq yarayorumSi, 

magram garkveuli wlebis manZilze ar gamoCenila. amasobaSi dedofali 

rusudani gardaicvala da didebulebma sxva mefe airCies, romelic 

aseve yarayorumSi gagzavnes. monRlebma boroti ganzraxviT orive 

daamtkices da 1249 wels ukan daabrunes, Tumca 1259­1260 ww­Si orive 

mefe gaerTianda monRolebis winaaRmdeg.

sparseli istorikosi abu al-gazi bahaduri Abu  al-Ghazi  Bahadur 

(1606-1663 ww.) aRwers iesugeis Yesugei ojaxs, Cingiz yaenis mama lamazi 

saxis iyo, romelsac hqonda lurji monacisfro Tvalebi. mis vaJs 

da amave dros memkvidres ogedeis Ogedei hqonda nacrisferi Tvalis 

feri da wiTeli Tma; mis SviliSvils ki wiTuri warbebi da mowiTalo-

moyavisfro wveri. mis SviliSvils baTus, romelic pirveli yaeni iyo 

oqros urdosi, Worfliani kani hqonda. Cingiz yaenis saxelganTqmul 

---

47

SviliSvils, yublai Kublai yaens (1215-1294 ww.) muqi feris Tma hqonda, 

romelic dedisgan gamohyva, romelic mezobeli Turquli tomis princ-

esa iyo. raSid al-din Tabibi Rashid  al-Din  Tabib (1247-1318 ww.), ebrauli 

warmoSobis sparseli eqimi da istorikosi, Tavis qronikebSi werda, rom 

Cingizi iyo SeZrwunebuli, rodesac naxa, rom mis SviliSvils yublais 

ar ergo memkvidreobiT misi wiTuri Tma. Cingiz yaenis sxva memkvidres, 

Tamerlans (1336-1405 ww.) ojaxis memkvidreobiTi maxasiaTeblebi gamo-

hyva. arabi, romelic tyved Caigdo Tamerlanma, ahmed ibn arabSahi 

Ahmed  ibn  Arabshah (1392-1450 ww.) werda, rom Tamerlani iyo maRali da 

Zlieri, farTo mxrebiT, mogrZo TaviTa da maRali SubliT. mas hqonda 

TeTri kani da mZime wveri, RaJRaJa saxis feriT~. es aRweriloba 

dadasturda, rodesac 1941 wels misi saflavi gaxsnes. aSkarad Canda, 

rom is maRali tanis iyo, moyavisfro-mowiTalo ulvaSiT, romelic jer 

kidev etyoboda mis Tavis qalas.

Cingiz yaenma (1162-1227 ww.) Seqmna monRolTa imperia, romelmac 

daipyro centraluri azia da CineTi. rogorc moTvales, monRolebma 

40 milioni adamiani daxoces. gardacvalebis win, Cingizma monRoleTi 

gaunawila vaJebsa da SviliSvilebs sam ZiriTad nawilad – xuanis 

imperia CineTSi, oqros urdo da ilxanati.

1271 wels yublai yaenma (1215-1294 ww.) mTeli CineTi daipyro da 

daaarsa iuanis dinastia, rasac miaweren CineTis xelaxal gaerTiane-

bas. is Sors gaiWra vietnamSi, tailandSi, birmaSi, saxalinSi, magram 

iaponiasTan sazRvao SetakebaSi damarcxda, rodesac `RvTaebrivma~ 

qarma (`kamikaZe~) daangria da CaZira monRolTa Cinuri floti. 

 baTu yaenma (1207-1255 ww.) 1240 wels daaarsa oqros urdo axlandel 

ruseTisa da yazaxeTis teritoriaze, gaiWra Sors evropaSi da alyaSi 

moaqcia vena da peSti (budapeSti), xolo ukan 1241 wels dabrunda, rode-

sac didi ogedei yaeni monRoleTSi gardaicvala, raTa paeqroba gaewia 

taxtis memkvidreobis miRebaze. oqros urdo TandaTanobiT TurqeTis 

mflobelobaSi gadadioda, dakarga monRolebis wes-Cveulebebi da 

baTus Zmis, berqa yaenis brZanebiT 1257 wels miiRo islami. evropele-

bi maT TaTrebs uwodebdnen. rusuli mwerali lev gumilevi werda, 

TiTqosda urdom da rusebma Seqmnes aliansi tevtonuri raindebisa da 

litvelebis winaaRmdeg. monRolebi mxars uWerdnen novgorodelebs, 

aleqsandre nevelis meTaurobiT, romelic iyo baTu yaenis Zmadnafici 

jvarosan tevtonelebTan brZolis dros. 

1251 wels hulagu yaenma (1256-1265 ww.) daaarsa ilxanebis saxel-

mwifo, romelic moicavda irans, erays, kavkasias, centralur azias, 

Tur 

qeTsa da pakistans. ilxanis xanebi iranSi iyvnen, religiiT 

nawilobriv budistebi, qristianebi, nestorianelebi, romlebic sastiki 

---