Zaza anCabaZe evropuli saqarTvelo

43

ideologiasTan. misma filosofiurma farTo Tvalsazrisma Seajaxa 

qarTul marTlmadideblobasTan, sanam mefe daviT IV­m ar miiwvia 

gelaTis akademiaSi. man Targmna aristotele, prokle, nemesiusi, amo­

nius hermae, bibliis komponentebi, hagiografia da sxva Aristotle,  Proclus, 

Nemesius,  Ammonius  Hermiae.

SoTa rusTavelma Tavisi didebuli poema `vefxistyaosani~ mefe 

Tamars miuZRvna. homerosis da sxva msoflios epikuri poemebisgan 

gansxvavebiT, vefxistyaosani ar iyo poema omis Sesaxeb, aramed ambavi 

siyvarulze, rodesac qalsac da mamakacsac Tanaswori uflebebi aqvT. 

siuJeti martivia. rostevani, romelmac gadasca arabeTis gvirgvini 

Tavis qaliSvils TinaTins, erT dRes nadirobda sardal avTandilTan 

erTad, rodesac man SeniSna momtirali, araCveulebrivi garegnobis 

mqone ymawvili, gamowyobili vefxis tyavSi. mefem brZana ucnobis 

Sepyroba, Tumca mogvianebiT am ukanasknelis gauCinarebiT igi did 

mwuxarebaSi Cavarda. TinaTinma daavala Tavis satrfos avTandilis 

moeZebna. sami wlis manZilze vefxis tyavSi gamowyobili mamakacis 

Zebnis dros avTandils uamravi Tavgadasavali gadaxda. aRmoCnda, 

rom ucnob mamakacs tarieli erqva, romelic indoeTis mefis asulze 

nestan­darejanze iyo Seyvarebuli. es nawarmoebi ZiriTadad aRwers 

simamaces, samarTlianobas, erTgulebasa da siyvaruls, rasac dasavleT 

evropis literaturaSic aRwerdnen, magram es iyo saocari aseT patara 

qveyanaSi me­12 saukuneSi, romelic marto arsebobda dampyrobeli 

aziuri tomebiT garSemortymuli.

poemaSi bevri ucxo qveyanaa warmodgenili, magram saocaria, 

religiebi ar aris xsenebuli, yvela erTi RmerTis qveSaa. yvela 

maT 

ganisTvis qalis pativiscema pirvel adgilas iyo. am qalaqebis 

mmarTveli gmirebi keTilSobiluri gziT midiodnen, rogorc WeSmariti 

raindebi. raindoba ar aris iseTi ram, rac mxolod elitarul wreebSi 

gvxvdeba, rogorc es evropaSi xdeba, aramed es adamianis cxovrebis we­

sia. iseTi xrikebi, rogorc magaliTad troas cxenia, Zalzed samarcx­

vino iqneboda. namdvil gmirs emosa vefxis tyavi da ara lomisa, rac 

islamis simboloa. bunebaSi lomi da vefxvi erTmaneTis mtrebi arian. 

vefxvi aris mTis cxoveli, romelic simboloa mdedrobiTi bunebisa, 

xolo lomi savanis binadaria, romelic mamrobiT bunebas gamoxatavs. 

herakle lomis tyavs atarebda.

XI – XIV saukuneebi (1021­1225 ww. da mogvianebiT 1337­1387 ww.) 

saqarTveloSi oqros xana iyo. es iyo regionSi saqarTvelos hege­

monobis mwvervali. monRolebis Semosevebamde da maTi gasvlis 

Semdgom saqarTvelo mTeli regionis zesaxelmwifo iyo, ar arsebobda 

ufro Zlieri Zala. saqarTvelos armia, gansakuTrebiT ki kavaleria, 

---

44

daumarcxebeli iyo, radgan qarTvelebi, somxebi, albanelebi da sxva 

kavkasieli xalxi fizikurad ufro Zlierni iyvnen da xmliT brZolebSi 

yovelTvis gamarjvebulni gamodiodnen, magram Tofiswamlisa da zarba­

znis gamogonebis Semdeg situacia mkveTrad Seicvala. saukuneebis man­

Zilze ar yofila mSvidobiani periodi regionSi, rodesac Seiqmneboda 

sakuTari zarbaznebi. 

1213 wels dedofali Tamari gardaicvala. igi saidumlo adgilas 

dakrZales. taxti man dautova Tavis memkvidres, laSa-giorgis  IV  (1213­

1222 ww.). samefo garSemortymuli iyo xarkis gadamxdeli qveynebiT, 

ramac uxvad gazarda xazina. 1220 wels papma honorius III­m, im imediT, 

rom iqneboda mexuTe jvarosnuli laSqroba, giorgis miswera damietas 

prelatis pelagiusis xeliT, SeerTeboda laTinebs ierusalimis 

muslimebisgan ganTavisuflebaSi. mefe giorgi gegmavda SeerTeboda 

jvarosnebs palestinasTan. swored man miswera werili damaskoSi, sadac 

afrTxilebda, rom ar ganexorcielebinaT arabebis ganzraxva, raTa dae­

ngriaT ierusalimis kedeli, rasac sakmao yuradReba mieqca. mis dedas, 

Tamars survili hqonda ierusalimSi daekrZalaT da giorgi mzad iyo amis 

Sesasruleblad, Tumca, rodesac monRolebi Semoesivnen saqarTvelos, 

laSa­giorgi Tavad daiWra brZolaSi da gardaicvala 1222 wels. 

monRolebi saqarTveloSi

1220 da 1230 wlebSi monRolTa laSqari gamoCnda kavkasiaSi mas 

Semdeg, rac daipyres centraluri azia da CineTma gaaZliera kedeli da 

dedaqalaqi gadaitana beijingSi (pekinSi Beijing)  1226 wels. monRolebi 

SesaxedaobiT dabali, yviTeli feris kaniTa da wvrili TvalebiT xasiaT-

debodnen: metrnaxevari simaRliT patara zomis cxenebiT moZraobdenen, 

iSviaTad Tu SeamCnevdiT maT TavianTi ponebidan gadmosuls.

Cineli samxedro specialistebis udidesi nawili mihyavdaT monebad, 

raTa SeeqmnaT baza monRolebis warmatebis misaRwevad. dasavluri 

wyaroebis mixedviT, iyo informacia, TiTqos, monRolebi wvrTnas 

gadiodnen tamplierebTan, sadac imuSavebdnen gegmas muslimebis 

dasamarcxeblad jvarosnuli laSqrobis dros. 

amasobaSi jvarosnuli brZolebi grZeldeboda. pirveli parlamenti 

inglisSi 1295 wels Seiqmna. germanelma qristianebma 1231 wels wamoiwyes 

omi warmarTuli prusiis winaaRmdeg. venecieli marko polo CineTSi 

gaemgzavra monRolTa mmarTvelobis dros, 1298-99 ww-Si. 1347-50 ww-Si 

mTeli evropa (da saqarTvelo) itanjeboda Savi Wiris epidemiiT, rodesac 

siciliidan norvegiamde Zlierad Semcirda evropis mosaxleoba.

---

45

CineTis dapyrobis 

Sem  dgom,  monRolTa  li­

der ma Cingiz yaenma Genghis 

(Chingis)  Khan  1211­1215 ww­

Si centraluri aziisa da 

xvarazmisken gadainacvla. 

xvarazme lebi,  romelTac 

jalal­ ed­dini  Jalal­ad­Din 

xelmZRvanelobda, mon­

Ro 

lebma aiZules dasav­

leTisken  wasu liyv nen  da 

isini Tavs daesxnen iransa 

da saqarTvelos 1225 wels. isini met safrTxes warmoadgendnen, vidre 

warmarTi monRolebi, radgan fanatikosi muslimebi iyvnen. rodesac 

Tbilisi daeca, erTaderTi moTxovna iyo, uari eTqvaT qristianobaze 

da fexiT gadaevloT xatze. es aris erTaderTi SemTxveva istoriaSi, 

rodesac erTdroulad 100  000­ma adamianma Tavi Seswira iesos da 

marTlmadidebluri eklesiis mier yvela maTgani wmindanad Seiracxa. 

es iyo didi saqarTvelos dasasruli. im dros iseTi mdgomareoba iyo, 

rom evropis qalaqebi, romelTa mosaxleoba 5  000 adamians Seadgenda, 

did qalaqad iTvleboda. 

5 wlis ganmavlobaSi saqarTvelo nadgurdeboda xvarezmelebis 

mier, magram 1230 wels monRolebi moadgnen kavkasias da Tbilisi 

daikaves.  dedofalma rusudanma (1222­1245 ww.) samefo taxti quTais­

Si gadaitana. monRolebs jalal­ed­dinic ki gaeqca, romelic mTeb­

Si mokla qurTebis ojaxma misi mdidruli sabrZolo iaraRis gamo. 

xvarazmelebma gadainacvles samxreTiT da 1244 wels me­6 da me­7 

jvarosnuli laSqrobis dros SturmiT aiRes ierusalimi. 

1240 wels monRolma baTu yaenma daaarsa oqros urdo ruseTis 

teritoriaze da misma mtrulad ganwyobilma metoqem, hulagu yaenma 

Hulagu  Khan amierkavkasiasa da sparseTSi Seqmna ilxanTa Ilkhan urdo. 

am situaciiT qarTvelebma warmatebiT isargebles. aravis undoda me­

brZoli kavkasielebi mtrad egulebiaT, aramed piriqiT, undodaT 

mokavSired hyolodaT qarTvelTa sastiki cxenosanTa jari. 

saqarTvelo valdebuli iyo, xarki exada monRolebisTvis, sama­

gierod isini ar ereodnen Sida saqmeebsa da religiaSi. Cingiz yaenmac 

ki Tavidan aicila eklesiis sakuTrebis ganadgureba da me­13 saukuneSi 

igi miiCneoda saqarTveloSi did politikur figurad. Cingiz yaenma 

Tavis amalas ubrZana: `monRolebma unda pativiscema gamoxatoT yvela 

RmerTis winaSe~. qarTvelebi iZulebulni iyvnen, ebrZolaT monRolebT­

---