Zaza anCabaZe evropuli saqarTvelo

31

daniis, SvedeTis, Sotlandiis, xorvatiis, serbeTis, bulgareTis da un-

greTis.

me­7 saukuneSi bizantiur­iranuli metoqeoba iberiaSi

1

 dasrulda 

arabebis mier regionis dapyrobis dawyebis gamo. winaswarmetyvelis 

sikvdilis Semdeg mxolod erTi Taobis manZilze arabebis mier 

dapyrobebis siswrafem ganacvifra sparselebi da bizantielebi. 

iberia­qarTlisa da lazikis mmarTvelebi mixvdnen, rom 

arabebi morCil saxelmwifoebs kargad epyrobodnen, xolo vinc 

winaaRmdegobas uwevda, Zalzed sastikad: habib ibn maslamasTan Habib 

ibn  Maslama gagzavnili despanebi danebebas sTavazobdnen da iTxovda 

vasalis statuss. habibi ewvia Tbiliss da daawesa jizia, gadasaxadi 

qristianebisTvis. arabebi Semwynareblebi aRmoCndnen qristiano­

bis mimarT: islamis miReba gaxda nebayoflobiTi, Tumca xalifati 

daJinebiT moiTxovda, rom misi administraciuli moxeleebi yofiliyvnen 

muslimebi da moemaragebinaT jariskacebi arabebis omebSi. ra Tqma 

unda, arabebis gavlena kavkasiaSi Zalauflebaze arc Tu ise Zlieri iyo 

da mTeli me­7 saukunis ganmavlobaSi transkavkasia gaxldaT brZolis 

veli, sadac arabebi ebrZodnen bizantielebis mier mowveul xazarebs 

da adgilobriv amboxebulebs.

735 wels arabma xalifam baRdadidan gagzavna 120  000 kaciani 

sadamsjelo armia marvan ibn­mohamedis Marwan  Ibn­Mohamed meTaurobiT 

1

 570­600 ww­Si bizantielma imperatorma heraklem ruseTis stepis xazarebis 

laSqris daxmarebiT garkveulwilad gaaerTiana kolxeT­lazika­egrisi, 

rogorc vasaluri saxelmwifo, afxazeTis patrikiosiT saTaveSi patrikioi  of 

Abkhazia (afxazuri anCbas 

Anchba 

ojaxi).

---

32

(cnobili iyo rogorc murvan yru), romelsac nabrZanebi hqonda 

daepyro kavkasia da Tbilisi, sadac arabuli saamiro daaarsa. murvanma 

eTnikuri wmenda Caatara qarTl­kaxeTSi, sadac islamze moqceuli 

xazarebi daasaxla. 850 wels baRdadis xalifas armiam, buRa Turqis 

Bugha  Turk meTaurobiT mxolod TbilisSi 50 aTasi adamiani mokla. 

arabebmes ieriSi miitana da miwasTan gaaswores lazika da afxazeTi. 

aqtiurobdnen aseve sxva mtrebic. 760 wels ulamazesma princesa 

SuSanma uari Tqva colad gahyoloda xazarebis hakans Khazar  Khagan 

da saqarTveloSi xazarebis armia SeiWra. SuSani Seipyres da hakanTan 

gagzavnes, Tumca man Tavi moikla. xazarTa armiis winamZRoli hakanma 

sikvdiliT dasaja.

miuxedavad amisa, evropis (espaneTi), CrdiloeT afrikis da aziis 

yvela qveyanaSi, sadac Sevida arabTa jari, muslimuri religia daaweses, 

garda saqarTvelosi. me­9 saukuneSi qveyana aRdga murvanis damangreveli 

laSqrobebi Semdgom, gansakuTrebiT maSin, rodesac baRdadi gaanadgura 

Sidaareulobam  813 wels. arabebma moaxerxes qristianoba aekrZalaT 

qarTlSi, afxazeT­egrisSi, somxeTsa da albaneTSi (axla mas arans 

uwodeben). arabebi ar Sesulan saqarTvelos maRalmTian soflebSi. 

adgilobrivi didebulebi Tbilisis saemiroSi Tanaarsebobdnen. Tbilisi 

gaxda is saerTaSoriso gzajvaredini, romelzec bevri mniSvnelovani 

savaWro gza gadioda.

1

 

me­9 saukuneSi bagrationebis axalma dinastiam isargebla arabebis 

SesustebiT da warmoadgines Tavi tao­klarjeTis mTavrebad. axla 

samxreT­dasavleTis istoriuli nawili TurqeTis teritoriazea. 813 

wels mefe (erismTavari) aSot I, bagrationebis ojaxidan, tao­klarje­

Tis mmarTveli, saTaveSi Caudga arabebis winaaRmdeg brZolaSi. aRiara 

bizantiis proteqtorati da daaarsa qarTvelebis samTavro bizantiis 

teritoriaze, rogorc iberiis kurapaltma Kuropalate of Iberia. amave dros, 

dasavleT saqarTveloSi, mravalsaukuniani gamanadgurebeli omebis 

Semdgom, egris­lazikis politikurma centrma gadainacvla afxazeTSi, 

sadac aCbas Achba afxazuri sagvareulo (leo I (736­77 ww.), leon II (766­

811 ww.) bizantielebis mxardaWeriT samefo dinastiad Camoyalibda 

(qarTvelebi maT anCabaZeebs Anchabad uwodebdnen – anCabaZe/anCafaZe/

amCabaZe. afxazma mefeebma teritoria gawmindes arabebisgan, xazarebis­

gan, bizantielebisgan da dedaqalaqi daaarses quTaisSi. me­13 saukuneSi 

1

 Tbilisis SedarebiT ayvaveba, rogorc muslimebis savaWro centrisa, 

meore iyo derbentis Semdgom kavkasiaSi, sadac amirebi xarjavdnen fuls 

fufunebaSi da ukve aRar gadascemdnen baRdads, rac Zalzed izidavda zog 

dampyrobels, rogorc buRa Turqs, romelic Semovida TbilisSi 50 aTas 

kaciani armiiT. isini Tavs daesxnen da mokles muslimi amira.

---

33

qarTlSi damkvidrebul maT STamomavlebs daerqvaT maCabeli, kaxeTSi 

– afxazi. 

magram, miuxedavad imisa, rom qarTuli iyo saxelmwifo ena, 

saeklesio enad berZnuli rCeboda. male, me­10 saukunis dasawyisSi, 

eklesiac mihyva am mdgomareobas da mimarTuli gaxda aRmosavleTisken: 

lazikis moZRvrebma, afxazeTma da jiqeTma Seicvales es damokidebuleba 

konstantinopolTan da daiwyes berZnulis nacvlad, qarTuli enis 

xmareba liturgiebSi.

saqarTvelos myari definicia warmoadgina mweralma giorgi 

merCulem  Giorgi  Merchule me­9 saukuneSi Semdegnairad: `Cven SegviZlia 

miviCnioT es qveyana rogorc didi saqarTvelo, sadac masa da 

mlocvelebi saubroben qarTulad~.

daviT  III bagration  kurapalatma (961­1001 ww.) Kuropalate  David  III 

Bagrationi  gaZlierebuli jari gagzavna bizantiis imperator basil II­

Tan  Basil makedonielebis dinastiidan, mas aseve icnobdnen rogorc 

bulgareT mmusvrels Bulgar­Slayer (958­1025 ww.). jaris saTaveSi dainiSna 

ioane­Tornike erisTavi, romelic gadadga saqarTveloSi generlis 

Tanamdebobidan da cxovrobda ber­monazvnuli wesiT aTonis mTaze. 

am jariT saqarTvelo exmareboda keisris sardals barda fokas 

Bardas  Phocas

1

, raTa daemarcxebina meamboxe bizantieli sardali barda 

skliarosi (978­9 ww.). 1200­ma qarTvelma mxedarma mniSvnelovani roli 

iTamaSi  979 wlis brZolaSi.

mxardaWerisaTvis gamarjvebulma ber­monazonma sardalma 

saCuqrad miiRo 1200 funti oqro, ramac saSualeba misca qarTvelebs 

aegoT sakuTari taZari Iveron  Monastery aTonis mTaze, kunZulze egeosis 

zRvaSi. Tumca axla igi berZnebiTaa dasaxlebuli da dRemde cnobilia 

iveronis­`iberielebis~ saxeliT. aseve, qarTveli mefe dajildovda 

1 

bizantiaSi garkveuli raodenobis warmoSobiT qarTvel­somexTa ojaxi 

saxlobda, iseTi rogorc bakuriani, Tornikioi, fokadesi, skleroi da 

dalasenoi  Pakourianoi (Bakuriani),  Tornikioi,  Phokades,  Skleroi  and  Dalassenoi. 

grigol bakurianosi Gregory  Pakourianos aRniSnavda, rom `iberielebi 

sisxliT axlos arian CvenTan~. rogorc ostrogorski Ostrogorsky dasZens, 

bakurianos, miuxedavad SesaniSnavi karierisa saimperio samsaxurSi, Tavs 

gaucxoebulad grZnobda bizantiur wreebSi da berZnebs eWvis TvaliT 

uyurebda. grigol bakurianosma (Bakuriani bakurianiZe) bulgareTSi, Tavis 

miwaze,  1081 wels 50 qarTveli ber­monazoni gadmoasaxla da daaarsa 

petriwonis monasteri. man aseve miiRo monawileoba aTonis mTaze iveriis 

monastris daarsebaSi. monastris tipikonSi aRniSnulia, rom berZeni ber­

monazvnebi ar unda iyvnen daSvebulni. yvela bers unda SeZleboda waekiTxa 

da daewera qarTulad.

---