Zaza anCabaZe evropuli saqarTvelo

28

suliyo da SeenarCunebina damoukidebloba. man Seqmna iseTi Zlieri 

saxelmwifo, romelsac sparseTi da bizantia angariSs uwevdnen.

romaelebis gavlena mniSvnelovnad gaizarda, rodesac impera­

torma konstantinem dedaqalaqi 330 wels gadaitana bizantia­

konstantinopolSi, sadac, rogorc romSi, aqac ufasod eZleoda 

mosaxleobas sakvebi. 

301 wels somxeTma, 325 wels nikeis msoflio saelesio krebam 

Council  of  Nicaea romsa da bizantiaSi qristianoba saxelmwifo religiad 

gamoacxada.  326 wels iberiam da bolos kavkasiurma albaniamac 

warmarTul religiaze da sparseTis zoroastrizmze uari Tqves 

konstantinopolis qristianobis sasargeblod. Tavdapirvelad me 

fe 

mirian III­is meuRle, dedofali nana, da Semdeg ukve sxvebic axalgazrda 

monazon nino kabadokielis mier monaTlul iyvnen. 487 wels iberiulma 

eklesiam avtokefalia miiRo da inarCunebda am statuss, sanam rusul 

orTodoqsul eklesias ar SeuerTda 1811 wels. iberiaSi qarTulma 

anbanma da liturgiam gaqristianobas Semdeg maleve Secvala arameuli. 

kolxeTSi (lazikaSi) erTaderTi damwerlobiTi ena iyo berZnuli. 

biblia iTargmna qarTul enaze

1

 da saeklesio msaxurebic qarTul enaze 

gadavidnen, rac gamaerTianebeli Zala iyo ori qarTuli saxelmwifos­

Tvis da ramac sabolood gaaerTiana kidec isini.

rogorc romaeli istorikosi tiranius rufinusi Tyrannius  Rufinus 

wers, imperatorma konstantinem iberiis mefis samefo karze gagzavna 

episkoposebisa da mRvdlebis delegacia. konstantine didma ierusalimSi 

iberiul eklesias adgili gamouyo da misca nakveTi qarTlis mefe 

mirian  III­is misi samefos qristianulad moqcevis Semdgom 326 wels

2

. 

zog wyaroze dayrdmobiT, mefe miriani ewvia konstantinopols da 

Sexvda konstantine I­s, gaemgzavra ierusalimSi da moinaxula qarTuli 

eklesia. man aRmoaCina mcxeTaSi eklesia im adgilas, sadac sabolood 

sveticxovlis monasteri iqna aSenebuli. mefe miriani dedofal 

nanas gverdiT aris dakrZaluli mcxeTaSi da maTi saflavebis xilva 

samTavros monasterSi aris SesaZlebeli.

1

  ierusalimis jvris monasterSi qarTuli mozaikuri warwera 430 wliT 

TariRdeba.

2

  legendis Tanaxmad, jvris monasteri aRdgenil iqna ierusalimSi me­11 

saukuneSi swored im adgilas, sadac adamis Tavi iyo damarxuli, sadac 

amovida xe da am xiT gakeTebul jvarze gaakres qriste. jvris monasteri 

daaarsa mefe bagrat IV­is zeobis dros, qarTvelma giorgi­proxorem, 

SavSeTidan. monastris biblioTeka bevr qarTul xelnawers inaxavs. 

monasteri axla Tanamedrove israelSi kneseTTan axlos mdebareobs. 

valebis gamo monasteri giraoTi saberZneTs gadaeca 1685 wels. Tumca 

arsebobda dokumenti, rom vali droulad iqna gadaxdili, magram monasteri 

ukan arasdros dabrunebula da am sakiTxze dava dRemde grZeldeba. 

---

29

sparseTisa da bizantiis imperiebi

daiwyo xalxTa didi evropuli gadasaxleba. 375 wels hunebma daiwyes 

goTebis gandevna evropaSi. anglo-saqsebi britaneTSi gadavidnen. 330 

wels romis imperiis dedaqalaqi imperatorma konstantinem romidan 

konstantinopolSi gadaitana. 395 wels imperia gaiyo aRmosavleT 

imperiad – bizantiad da dasavleT romis imperiad. am ukanasknelma 

arseboba 476 wels Sewyvita. es iyo klasikuri antikuri monobis sistemis 

dasasruli msoflioSi da daiwyo feodalizmis xana. 

321 wels imperatorma konstantinem kvira dRe daawesa dasvenebis 

dRed mTels imperiaSi. 350 wels biblia iTargmna goTur enaze. 381-391 

ww-Si qristianoba saxelmwifo religiad gamocxadda mTel romis impe-

riaSi da goTuri arianizmi akrZalul iqna. 537 wels aSenda aia sofias 

taZari. 

qaRaldi aRmoaCines CineTSi da is gavrcelda arabebis mier me-8 

saukuneSi, xolo evropaSi ukve me-13 saukuneSi.

378 wels, mirianisa da konstantines gardacvalebis Semdeg, iberia 

kvalav sasanidebis (Sassanid) samflobelod iqca. me­4­me­6 saukuneebSi 

(da mas Semdeg) qarTveli xalxi ibrZoda sparseTisa da bizantieli 

dampyroblebis winaaRmdeg, raTa SeenarCunebina damoukidebloba.

mefe vaxtang I gorgasali Vakhtang  I  Gorgasali antiiranul ajanyebas 

xelmZRvanelobda, iberias 

aR u d gina  saxelmwifoebrivi 

sta tusi  da  447 wels mefed 

ga 

moacxada Tavi. is iyo 2m 

da  40 sm simaRlis, Zalzed 

Zlieri da mters SiSis zars 

scemda. sparselebi vax­

tangs gorgasals eZax 

dnen 

(`mge 

lis Tava~) misi mu­

zaradis for 

mis gamo, ro­

melsac ata 

ebda. rodesac 

man co 

lad SeirTo sparse­

Tis princesa belenduxti 

Balun dukht, monawileoba mi­

iRo sparseTis laSqrobaSi indoeTSi, SesaZlebelia Sah perozis Peroz 

omSi, aseve hunebis winaaRmdeg omSi centraluri aziis momTabare 

tomebis konfederaciis winaaRmdeg, romlebic CineTis didi kedlis 

CrdiloeT nawilSi cxovrobdnen 474­476 ww­Si. 491 wels is WrilobebiT 

gardaicvala. dakrZalulia mcxeTaSi, sveticxovlis taZarSi.

vaxtang gorgasali, 

metexis eklesia TbilisSi

---

30

vaxtangma sabolood gaaerTiana egrisi da iberia, daiqvemdebara 

axlandeli saqarTvelos sazRvrebi. osebi, CeCnebi, hunebi da alanebi 

damxmare Zala iyo qarTul armiaSi. afxazeTi rCeboda bizantiuri 

mmarTvelobis qveS. is aseve Tbilisis damaarseblad aris cnobili da 

man saqarTvelos dedaqalaqi mcxeTidan TbilisSi

1

 gadaitana. meore 

mizezi ki is iyo, rom saWiro gaxldaT, warmarTuli qalaqis adgi­

las

2

 Seqmniliyo axali qristianuli dedaqalaqi. arsebobs legenda, 

Tu rogor daarsda qalaqi. mcxeTasTan axlos mefe vaxtangi tyeSi 

nadirobda. misi Sevardeni daedevna xoxobs. Citi cxel wyaroSi Cavarda 

da rodesac ZaRlma is mefes miutana, ukve moxarSuli iyo. is gaocda am 

saswauliT gasca brZaneba, gaeSenebinaT qalaqi am adgilas da daarqva 

Tbilisi, qarTulad `Tbili wyali~. rodesac marko polom Tbilisi 

gaiara, aRmoaCina, rom qalaqi sakmaod `koxta~ iyo.

arabebi saqarTveloSi

islamis damaarsebeli, mohamedi daibada meqaSi 570 wels. misi 

sikvdilis Semdeg, 632 wels pirvelad xalifa abu baqarma muslim 

arabebTan erTad daipyro mTeli axlo aRmosavleTi (638 wels 

ierusalimi) da CrdiloeT afrika (642 wels kairo, kartaxena 698 

wels).  710 wels maT gadakveTes gibraltari da daipyres iberiis 

naxevarkunZuli (toledo) da mxolod frankebis mier iqnen gaCerebuli 

puaties brZolaSi, 732 wels. siriaSi arabma omaidebma (Omayyad) 

damaskoSi daaarses Siituri saxelmwifo. sirielma arabebma SemoiRes 

`0~ da aTwiladi ricxvebi. 

vikingebma CrdiloeT evropaSi daiwyes sastiki Setakebebi. 860 wels 

vikingma riurikma daaarsa pirveli saxelmwifo novgorodSi da misma 

dinastiam ruseTSi imefa 1598 wlamde. olegma (riurikma) gaaerTiana 

novgorodi da kievi da miiRo qristianoba. daarsda Semdegi qveynebi: 

1

  zogi mwerlis mixedviT, mefe vaxtangi da misi arqiepiskoposi Zlier 

daobdnen, radgan vaxtangs undoda iberiel mefes da ara konstantinopolis 

patriarqs, daeniSna mRvdlebi. garda amisa, mefe mxars uWerda diofizitobas 

(bizantiasTan aliansis deklaracia), rac aRiarebs qristes or bunebas, 

RvTaebrivs da adamianurs, uaryofda monofizitobas (SemoRebul iqna 

sparseTis zoroastrizmis gavleniT), `somxebma uari Tqves TavianT bedze~. 

608 wels somxeTis kaTalikosma akrZala yovelgvari kavSiri iberiasTan 

da albanelebTan. raTa Tavi aeridebina mSfoTvare episkoposebisTvis, 

vaxtangma Tbilisi daadgina iberiis axal dedaqalaqad.

2

  axla mcxeTa, Zveli saqarTvelos dedaqalaqi (me­5 saukunemde), aris Tbi­

lisTan mdebare turistuli adgili.

---