Zaza anCabaZe evropuli saqarTvelo

40

Toba hqondaT templarebTan (an tamplierebTan frangul originalSi) 

Templars (Templiers), romlebmac daafinanses ierusalimSi jvris monas­

tris aSeneba. qarTul wyaroebze dayrdnobiT, ierusalimis jvarosani 

mefe balduini Baldwin, saqarTvelos ewvia 1119­21 wlebSi.

bizantiis imperiasTan axlo kavSiri bevrad ufro rTuli da 

saxifaTo iyo. rogorc mezoblebi, maTi kultura da ideologia gavlenas 

axdenda erTmaneTze, magram teritoriebisaTvis mudmivad omobdnen. 

me­13 saukunemde, rodesac jvarosnebma daarbies iveronis monasteri, 

qarTvelebs ufro kargi urTierToba hqondaT kaTolikeebTan, vidre 

bizantielebTan. 

daviT aRmaSenebeli 1125 wels gardaicvala da dakrZalul iqna 

gelaTis monasterSi. daviTs colad hyavda rusudani, somexi princesa, 

da Semdeg guranduxti, yivCayi mTavris aTraqis qaliSvili. mas sami 

Svili hyavda, vaJi demetre da ori qaliSvili, Tamari, romelic misTxov­

da SirvanSahs da katai, romelic bizantiis imperators misTxovda. 

misi memkvidreebis mefobis dros (demetre  I  (1125­1155 ww.), daviT  V 

(1155 w.), giorgi  III  (1156­1184 ww.)) saqarTvelos sazRvrebma gadainacva­

la nikofsiidan (qalaqi axlandel soWsa da tuafses Sua) darubandamde 

(kaspiis zRva) da oseTidan (CrdiloeT kavkasia) somxeTis araratis 

mTamde.

mefe daviT IV­is SviliSvilis Tamaris mefobis dros (1184­1213 ww.) 

saqarTvelos saxelmwifom politikuri SesaZleblobebis mwvervals 

miaRwia da teritoriebi gaafarTova. oficialuri saxeli mefe 

Tamarisa miuTiTebs mis 

Zalaze: `Tamar bagra­

tioni, uflis nebiT 

das 

muli, mefeTa mefe 

da dedofalTa dedofa­

li afxazTa, qarTvel­

Ta, ranTa, kaxelTa, so­

mexTa, SarvanSaha da 

Sahin Sahi, 

dasavleTisa 

da aRmosavleTis mflo ­

beli, msoflios di 

deba 

da rwmena, mesiis max­

vili~. 

1185 wels mefe Ta­

mari colad gahyva iuri 

bogolubskis, suzdalis didi mTavris vaJs. iuri amoraluri da msmeli 

pirovneba aRmoCnda da or welSi Tamarma Tavisi qorwineba daarRvia. 

saqarTvelo Tamar mefis dros

---

41

1189 wels is osTa mefis Svils daviT soslans misTxovda, dediT 

qarTuli samefo ojaxis, bagrationebis STamomavals.

me­12 saukunis bolos daviT soslanma Tavis Tavze aiRo gadamwyveti 

Seteva Turqebis winaaRmdeg. 1192 wels soslani azerbaijanSi da 

erzerumSi Sevida. es reidebi daSineba ufro iyo, vidre dapyroba. 

Turq­selCukebma iCivles baRdadSi xalifasTan. man ubrZana yvela 

musliman mTavars daewyo jixadi saqarTvelos winaaRmdeg. koalicias 

xelmZRvanelobda azerbaijanis aTabagi, abu baqri. 1195 wels soslani, 

`moqmedebda rogorc aqilevsi~, koalicias Samqoris brZolaSi Seebr­

Zola, xolo basianTan 1202 wels. es iyo triumfi didgoris brZolis 

Semdgom, romlidanac 74 weli iyo gasuli. 1201­1203 ww­Si qarTvelebma 

ganja daikaves, aseve somxeTis qalqebi ani, dvini da yarsi. daviT soslans 

ise swrafad Sehyavda Zalebi da aman abu baqris iseTi demoralizacia 

moaxdina, rom man aukrZala mrCevlebs qarTvelebis Setevebis cnobebis 

moxseneba da daiwyo sma, sanam ar gardaicvala.

rodesac egviptis sulTanma saladinma daipyro ierusalimi, 

Tamaris upirvelesi mizani iyo ierusalimis qarTuli jvris monastris 

usafrTxoeba da saladinTan ori misia gaigzavna, raTa daecvaT qarTve­

li piligrimebis uflebebi, im pirobiT, rom Tamari arc erT brZolas 

ar gamarTavda saladinis teritoriaze.

rodesac  1204 wels konstantinopoli jvarosnebma Caigdes xelT, 

qarTvelebi, romlebic ibrZodnen regionaluri zesaxelmwofos sta­

tusisaTvis, dawinaurdnen dasavleTisken da aiRes trapizoni, samsuni, 

sinopi da heraklia da daaarses damoukidebeli saxelmwifo trapizoni, 

Savi zRvis samxreT napirze, lazebis (Wanebi) qarTuli tomebiT dasaxle­

bul teritoriaze, romelsac komnenosebis ojaxis STamomavlebi mar­

Tavdnen.

1

saqarTvelo Zalzed swrafad farTovdeboda. baRdadisa da rumis 

sasulTnos selCukebze gamarjvebis Semdgom ar arsebobda Zala 

(bizantia damarcxebulia), romelic SeaCerebda qarTvelTa kavalerias. 

saqarTvelo im dros gadaWimuli iyo 1000 kilometrze dasavleTidan 

1

  trapizonis imperiis pirveli mmarTveli, aleqsi I megas komnenosi Alexios I 

Megas Kkomnenos, iyo Tamaris disSvili, rusudanis vaJi. aleqsi saqarTveloSi 

gaizarda da berZnuls swavlobda rogorc ucxo enas. 1258 wels monRol 

hulagu yaenis mier baRdadis ganadgurebis Semdgom, trapizoni gaxda 

abreSumis gzis mTavari magistrali. qalaqi sagrZnoblad gamdidrda 

abreSumis gzis vaWrobiT monRolebis dacvis qveS. marko polo, evropaSi 

trapizonis gavliT dabrunda 1295 wels. qalaqi 250 wlis manZilze iyo 

msoflios wamyvani savaWro adgili, komnenosebis mmarTvelobis dros, 

osmalebis saboloo gamarjvebamde.

---

42

aRmosavleTisken. saqarTvelom gariska daerRvia aiubidis gegmebi, 

romlebic aseve gegmavdnen esargeblaT bizantiis sisustiT da 

daepyroT Savi zRvis napirebi. 1208 wels aiubidebi Sevidnen xlaTSi da 

vanis tbasTan ori Zala Sexvda erTmaneTs. saqarTvelom Tavi Seikava 

mterTan saomari moqmedebebisgan, romelTanac Tamarma xeli moawera 

xelSekrulebas, da pirvelad msoflioSi gaCnda qristianebsa da 

muslimebs Soris orive mxares aRiarebuli sazRvari.

qarTulma Zalebma aRmosavleTisken gadainacvles. isini Rrmad 

Sevidnen kaspiis zRvis samxreT nawilSi, iranSi da xorezmSi. qarTvelTa 

laSqroba imdenad Zlieri iyo, rom qalaqma Tavrizma kari gauRo da 

xarkic gadauxada konfliqtis Tavidan asacileblad. qarTuli armiis 

mTavari problema iyo nadavlis transportireba ukan saqarTveloSi. 

Tanamedroveebi sagonebelSi iyvnen Cavardnilni, radgan maTma armiam 

daipyo adgilebi `romelzec arasdros araferi smeniaT~. 

centralurma samefo xelisuflebam wvlili Seitana qalaqebis ga­

ZlierebaSi, gansakuTrebiT Tbilissa da quTaisSi. me­11­me­12 saukunee­

bSi saqarTvelo saxelganTqmuli iyo oqros, vercxlisa da spilenZis 

simdidriT. brolisa da SuSisagan WurWelsac akeTebdnen. saqarTvelos 

hqonda regularuli savaluto sistema da Wridnen metalis fuls. 

legaluri vaWroba im xanad oqroTi, vercxliTa da spilenZis fuliT 

xdeboda. saqarTvelos soflis meurneoba im periodSi aRmavlobisken 

midioda. rgavdnen xorbleul da parkosan mcenareebs. aseve kargad iyo 

ganviTarebuli meRvineoba.

me­11­me­12 saukuneebSi farTod iyo ganviTarebuli feodaluri 

saqarTvelos kultura – filosofia, istoriografia, filologia, 

mwerloba, arqiteqtura, monumenturi mxatvroba, miniaturuli 

nakeTobebis Seqmna, metalze muSaoba da sameTuneo warmoeba. 

muslimi, ebraeli, sufiuri mosaxleobis mimarT adamianTa mopyroba 

standartulad Camoyalibda multieTnikur saxelmwifoSi. aTonis 

mTaze iveronis monasteri, Sav mTaze iveriis monasteri, wminda jvris 

monasteri palestinaSi, petriwonis monasteri bulgareTSi, gelaTi da 

varZia – yvela maTgani saqarTvelos centri iyo, sadac mudmivad samec­

niero da kulturuli samuSaoebi mimdinareboda. 

saqarTvelos sazogadoebis erT­erTi cnobili reformis mcdeloba 

wamoiwyo ioane petriwma, romelic iyo me­11­me­12 saukuneebis 

neoplatoneli filosofosi. gadmocemiT vigebT, rom is daibada 

samcxeSi, aristokratiul ojaxSi da ganaTleba miiRo konstantinopolSi. 

misi saxeli petriwi momomdinareobs bulgareTSi petriwonis monastris 

saxelidan. man Targmna uamravi filosofiuri naSromi, ufro metad 

ki neoplatonuri, raTa SeeTavsebina klasikuri ideebi qristianobis 

---