Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Xo‘jalik hisobining funksiyalari: Axborotlarni to‘plash,Axborotlarni ro‘yxatga olish, Axborotlarni tizimlashtirish, Axborotlarni tahlil qilish va boshqaruv qarorlarini qabul qilish.

Qo’yilgan talablar:--------

2. 
   Инвестицияларни дисконтлаш
   

Investitsion faoliyatning faollashuvida investorlar muhim rol uynaydi. Inves-gs o‘z sarmoyasining biror-bir obyektga yunaltirar ekan, avvalo, uning mablagi kelajakda I qanchani tashkil etishi, ya’ni yunaltirgan sarmoyasining muayyan davrdan sung kancha miqdorga teng bo‘lishi qiziqtiradi. Buning uchun investor o‘z mablagini diskontlashi lozim. skont baho ham investitsiyalarni hisobga olishda keng kullaniladi. Moliyaviy hisob kigoblarda hamma vaqt va har qanday sharoitda ham boshlangich, oshgan, chegirma va ustama shalari ma’lum bulmaydi. Bu muammo diskontlash usullarini qo‘llash bilan xal etiladi. Diskont - boshlangich summani hisoblashish, aniqlash uchun oshgan qiymatdan ayirila-igan chegirma summasidir. Diskontlash (ustama yozish) – ustamalarni yozish, anshchrogi, foizni hisoblash demakdir. Diskontlash formulasi yordami bilan sarflangan sarmoyaningtoplanish muddatlarini va uning sotuvning dastlabki narxi sifatida baholanuvchi K hajmini aniqlash mumkin.

3. 
   Товар моддий заҳираларнинг таърифи ва туркумланиши:Tovar-moddiy zahiralar O’zbekiston Respublikasi Buxgalteriya Hisobining 4-sonli Milliy Standarti (BHMS) orqali tartibga solinadi.Ushbu BHMSga binonan tovar-moddiy zahiralarga quyidagicha ta’rif berilgan:Zahiralar (inventories) – keyinchalik sotish maqsadida normal faoliyat yurtish jarayomida tutib turiladigan va ishlab chiqarish jarayonida mavjud bo’lgan, shuningdek mahsulot ishlab chiqarish, ishlarni bajarish yoki xizmatlar ko’rsatish jarayonida yoxud ma’muriy va ijtimoiy-madaniy vazifalarni amalga oshirish uchun foydalaniladigan moddiy aktivlardir.Tovar-moddiy zahiralar (TMZ) joriy aktivlar tarkibiga kiradi, chunki ular bir yil davomida yoki operatsion sikl davomida sotiladi yoki foydalaniladi. Ular savdo va ishlab chiqarish korxonlarining joriy aktivlarining katta qismini tashkil qiladi.
   
4. 
   Бухгалтерия ҳисобининг предмети, вазифалари ва унинг турлари. buxgalteriya hisobining predmeti - ishlab chiqarish jarayonidagi korxonalar, tashkilotlar va muassasalarning samarali boshqarilishida mablag‘lar holati hamda ulardan unumli foydalanish haqidagi axborotlarni shakllantirish hisoblanadi. Buxgalteriya hisobining predmetini o‘rganishda, uning tarixiy xarakterini hisobga olish kerak. CHunki buxgalteriya hisobi predmetning mazmuni har xil iqtisodiy tuzumlarda bir xil bo‘lmagan. Ularning o‘zgarishi bir tuzumdan boshqasiga o‘tish paytida, mulkchilik shakllarining rivojlanishi bilan belgilanib borilgan. buxgalteriya hisobi predmetining mazmuni u yoki bu ijtimoiy tuzumga xos bo‘lgan mulkchilik shakli bilan belgilanadi. YA’ni, har bir jamiyatda moddiy ishlab chiqarishni tashkil qilish va samarali boshqarish uchun qanday ma’lumotlar talab qilinishiga bog‘liq bo‘ladi. Buxgalteriya hisobining vazifalari iqtisodiyot rivojlanishining har bir bosqichida amalga oshirilayotgan xo‘jalik siyosati bilan belgilanadi va quyidagilardan iborat:1.hisobda aks ettiriladigan obektlarni boshqarish uchun ma’lumotlarni yig‘ish, ularni filtrlash va kerakli axborotni shakllantirish; 2.korxonalar faoliyati natijalari haqidagi axborotni o‘lchash va taqdim etish;3.soliq organlariga mahalliy soliqlar, ish haqiga olinadigan soliqlar va ijtimoiy sug‘urtaga ajratmalar, pensiya fondlari, ish bilan ta’minlash fondi, mulklar, transport vositalariga soliqlar, aksiz yig‘imlari va qo‘shilgan qiymat soliqlari va hokazolar bo‘yicha to‘lovlarning to‘g‘riligini nazorat qilish;4.xo‘jalik hisobini mustahkamlashga yordam berish;5.xo‘jalik operatsiyalarini samarali boshqarishdan iboratdir;
   
5. 
   Moлиявий инвестицияларни ҳисобдан чиқариш ҳисоби
   
6. 
   Товар моддий заҳираларнинг чиқиб кетиши ҳисоби: Tovar-moddiy zaxiralar harakati bilan bog’liq muomalalarni o’z vaqtida hujjatlarda rasmiylashtirish ularning hisobini to’g’ri yuritishni ta’minlaydi. Korxonalarga tovar-moddiy zaxiralarning o’z vaqtida keltirilishini ta’minot bo’limi nazorat qilib boradi. Ta’minot bo’limi xodimlari mol etkazib beruvchi korxonalar tomonidan shartnoma majburiyatlarining bajarilishini tekshirib, ularga materiallar kamomadi va sifati bo’yicha e’tirozlar va da’volar qo’yish, korxonaga o’z vaqtida etib kelmagan yuklarni topish vazifalarini bajaradilar. Tovar-moddiy zaxiralarning sarflanishini buxgalteriyada hisobga olishning muhim xususiyatlari mavjud. Korxonada tovar-moddiy zaxiralar quyidagi maqsadlar tufayli ombordan chiqib ketishi mumkin: - ishlab chiqarishga sarflanganida; - sotilganida va boshqa hollarda. Ombordan tsexlarga sarflash uchun beriladigan materiallarga limit-zabor kartalari, talabnoma hamda yukxatlar rasmiylashtiriladi. Materiallarning bir marotaba, kam takrorlanadigan xarajat qilinishi talabnomalar bilan rasmiylashtiriladi. Ushbu hujjat iste’molchi tsex, bo’lim va uchastkalar tomonidan rasmiylashtiriladi.
   
7. 
   Хўжалик маблағлари ва уларнинг ташкил топиш манбалари таснифи. Korxonalar moliya-xo’jalik faoliyatini amalga oshirishi uchun ma’lum turdagi mablag’larga ega bo’lishi kerak. Ular xo’jalik jarayonida turli funksiyalarni bajaradi va shuning uchun ular buxgalteriya hisobida xo’jalik mablag’lari deb yuritiladi. Buxgalteriya balanchida xo’jalik mablag’lari aktivlar sifatida e’tirof etiladi. Aktivlar ––– sub’ekt nazorat qiladigan, kelgusida ulardan daromad olish maqsadida avvalgi faoliyat natijasida olingan iqtisodiy resurslardir. Korxona, tashkilot va muassasalarida aktivlar asosan quyidagi turlarga bo’linadi:
   1-Uzoq muddatli aktivlar 2-Aylanma (joriy) aktivlar. Korxona mablag’lari har xil manbalar hisobiga shakllanadi. Buxgalteriya balansiga binoan xo’jalik mablag’larrning tashkil topish manbalari 2 turga bo’linadi:O’zlik mablag’larining manbalari
   Majburiyatlar.
   

O’z mablag’larining manbalari tarkibiga korxonani tashkil etish paytida hosil qilingan ustav kapitali, shutsningdek, qo’shilgan kapital, rezerv kapitali, maqsadli tushumlar, korxonaning ishlab topilgan sof foydasidan shakllantirilgan boshqa vositalar kiradi.

Majburityalar shaxsning (qarzdorning) boshqa shaxs (kreditor) foydasiga muayyan ishni amalga oshirish, masalan, mol-mulkni topshirishni bajarish, pul to’lash va boshqa majburiyatlaridir yoki muayyan hatti-harakatdan tiyilib turish majburiyatidir. Har bir korxona muayyan turdagi faoliyatni amalga oshirishga ixtisoslashgan. Biron-bir turdagi faoliyatni amalga oshirish, xususan, mahsulot ishlab chiqarish jarayoni uzluksiz davom etib turishi uchun avval ta’minot, keyin esa sotish jarayonini amalga oshirish lozim.

8.Молиявий инвестицияларни қайта баҳолаш ва уларни ҳисога олиш тартиби

9.Тақсимланмаган фойдани (қопланмаган зарар) ҳисобга олиш

10.Бухгалтерия ҳисобининг усуллари. Usul (metod yunoncha «metodos») tushunchasi ikki ma’noni bildiradi: 1-ayrim voqealarni bilish, o‘rganish usuli. 2-alohida usul, harakat usuli yoki ko‘rinishi. Birinchi tushuncha kengroq ma’noga ega bo‘lib, har bir fan kabi buxgalteriya hisobi o‘z usuli bilan ta’riflanadi. Hisob yuritish tartibini belgilab beruvchi tarkibiy qism sifatida buxgalteriya hisobiga xos bo‘lgan quyidagi usullar ma’lum; -hujjatlashtirish; -inventarizatsiya; -baholash; -kalkulatsiya; -buxgalteriya hisobi schyotlari; -ikkiyoqlama yozuv; -buxgalteriya balansi; -hisobot. Ushbu tushunchalar usul elementlari ham deyiladi. Ikkinchi ma’noda - alohida foydalaniladigan usullar ma’nosida qo‘llaniladigan usullar yig‘indisi hisobning uslubiyatini tashkil etadi. Uslubiyat ham, buxgalteriya hisobi oldida turgan maqsad va vazifalar ham ularni yechish imkoniyatlari, mavjud texnik va texnologik baza bilan belgilanadi. Usulning mazmuni - mazkur fanning predmeti, vazifalari va uning oldiga qo‘yiladigan talablar xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi. Ular buxgalteriya hisobi usulining tarkibiga kiradigan aniq usullarni belgilab beradi.

11.Молиявий инвестицияларнинг бухгалтерия ҳисоби

12.Харид қилинган товар моддий заҳираларнинг таннархи ҳисоби: Товар-моддий захиралар ташкилотнинг бухгалтерия балансига таннархи бўйича киритилади ҳамда улар харид қийматини (етказиб берувчига тўланадиган сумма) ва харид қилиш билан боғлиқ бўлган барча харажатларни ўз ичига олади. Товар-моддий захираларни харид қилиш билан боғлиқ бўлган ва уларнинг таннархига киритиладиган харажатларга қуйидагилар киритилади:

божхона божлари ва йиғимлари;

товар-моддий захираларни харид қилиш билан боғлиқ бўлган солиқ ва йиғимлар суммалари (агар улар қопланмаса (ҳисобга олишга қабул қилинмаса);

товар-моддий захиралар таъминотчи ва воситачи ташкилотлар орқали харид қилинганда уларга тўланадиган тўловлар (воситачилик ҳақи);

товар-моддий захираларни харид қилиш билан боғлиқ бўлган товар-моддий захираларни сертификатлаш ва уларни техник шартларга мувофиқ синаш бўйича харажатлар;

товар-моддий захираларни тайёрлаш ва уларни айни пайтдаги жойлашиш ёки фойдаланиш жойига етказиб бериш бўйича транспорт-тайёрлов харажатлари. Улар тайёрлаш, юклаш-тушириш ишлари ва товар-моддий захираларни барча турдаги транспорт билан уларни айни пайтдаги жойлашиш ёки фойдаланиш жойига транспортда ташиш учун (фрахт) тўловларни амалга ошириш бўйича харажатлар, шу жумладан товар-моддий захираларни транспортда ташишда хатарларни суғурталаш бўйича харажатлардан ташкил топади.

13.Бухгалтерия баланси тўғрисида тушунча. Бухгалтерия баланси –